Allee toch… – Waarom zeggen moslims altijd ‘Allah’ tegen elkaar?

Of je nou door de drukke straten van Caïro struint of in Amsterdam achter een stel gehoofddoekte dames loopt, een niet onaanzienlijk deel van de woordenschat van de doorsnee moslim lijkt uit goddelijke verwensingen te bestaan (de voornaamste aanwijzing hiervoor: het woordje ‘Allah’). Dergelijke uitspraken worden door moslims – èn Arabische (!) christenen, joden en aanhangers van de vele andere Midden-Oosterse religies – naar willekeur in zinnen doorspekt. 

Dit verschilt eigenlijk niet veel van wat wij Nederlandssprekenden doen; wij zeggen immers óók altijd ‘Allah’ tegen elkaar, maar dan vertaald als ‘God’, bijvoorbeeld (christenen, Gods naam wordt nu ijdel gebruikt, dus gelieve uw ogen te sluiten): God; gottegot, godzijdank, godverdomme (of een van mijn vaders kleurrijke variaties op dit scheldwoord), enzovoort. Het verschil zit hem overigens wel in dat moslims God vrijwel nooit in negatieve zin aanroepen, enkel in positieve zin, en dan wel in een Arabische zinsconstructie die wij studenten op z’n grammaticaals een wens-imperfectum noemden. Wanneer God wel in negatieve zin wordt genoemd, dan wordt God waarschijnlijk of om genade gesmeekt of om de boosdoener iets aan te doen (Allah yichrab betak, oftewel: moge God je huis verwoesten).

Je hoort dan ook hoogstwaarschijnlijk niet alleen ‘Allah’, maar de samengeperste versie van een geluks- of zegenwens. Daarom nu, hèt antwoord op de vraag die we allemaal beantwoord willen hebben: Wat betekent dat ge-Allah nou allemaal? De zes meestvoorkomende uitdrukkingen zijn:
– Insjallah
– Masjallah
– Alhamdoelillah
– Wallah
– Bismillah

Hieronder licht ik ze per uitspraak toe en geef ik voorbeelden van de context waarin ze worden gebruikt.

Insjallah (in sja’a -llah)
Alternatieve spelling: inshallah, insha’Allah, ishalla (Iran), İnşallah (Turkije)
Letterlijk: dat (in) [is] [de] wil (sja’ met de bepaalde accusatieve naamval ‘a’) [van] God (Allah).

‘Insjallah’ is de uitdrukking die iedere Nederlander tegenwoordig op z’n minst kan herkennen en ironisch  gebruiken. Het betekent ‘als God het wil’, en het wordt op ongeveer dezelfde manier gebruikt als het woord ‘hopelijk’ in het Nederlands. ‘Insjallah’ wordt in de islamitische wereld gebruikt om aan te geven dat iemand plannen heeft of hoopt dat hij iets zal krijgen of gaan doen, of als er iets moet gebeuren dat nog niet vast staat. Het fungeert tevens als ironische manier om indirect ‘nee’ te zeggen.

'Insjallah gaat die koraalschaaf uit Dahab gauw genezen, vriendin...'
‘Insjallah gaat die koraalschaaf uit Dahab gauw genezen, vriendin…’

Voorbeeld 1
Vrouw: ‘Ik ga volgend jaar trouwen, insjallah.’ (Lees: hopelijk.)
Vriendin, beamend: ‘Insjallah, habibti.’ (Lees: ik hoop ook dat dat zo is, lieverd.)

Voorbeeld 2
Zoon: ‘Baba, denk je dat we dit jaar nog op vakantie kunnen?’
Vader: ‘Insjallah.’ (Lees: nee.)

Masjallah (ma sja’a -llah)
Alternatieve spelling: mashallah, masha’Allah, maşallah (Turkije)
Letterlijk: wat/dat (ma) [is] [de] wil (sja’ met de bepaalde accusatieve naamval ‘a’) [van] God (Allah).

‘Masjallah’ zul je vast wel eens in de reacties op de Instagramfoto van een islamitische vriendin hebben zien staan; het betekent heel vrij vertaald: ‘wat hier gebeurt is de wil van God’. Er is geen duidelijk Nederlands equivalent omdat de culturele context van de uitspraak zich niet rechtstreeks vertaalt naar het Nederlands en de Nederlandse cultuur. Men gebruikt de uitdrukking bij of na een compliment en om daarbij aan te geven dat hetgeen men complimenteerde de wil van God was en dat de complimentenmaker het niet zei uit jaloezie of ter projectie van dat vermaledijde Boze Oog. Vaak wordt het compliment achterwege gelaten en gewoon enkel ‘masjallah’ gezegd.

Voorbeeld 1:
Vrouw plaatst foto op Instagram: ‘Haartjes geknipt en geverfd. Feeling fresh!’
Haar nicht: ‘Masjallah!😍’ (Lees: wat zie je er mooi uit.)

Voorbeeld 2:
Zoon: ‘Ik ga bier drinken met wat vrienden.’
Moeder, sarcastisch: ‘Wat ben jij opeens een grappenmaker, masjallah.’ (Lees: je denkt.)

'Wollah, check hoe groot, a broer! Masjallah, deze boer is een slakoning.'
‘Wollah, check hoe groot, a broer! Masjallah, deze boer is een slakoning.’

Alhamdoelillah (al-hamdoe li -llah)
Alternatieve spelling: alhamdulillah
Letterlijk: de zegen (al-hamd met de bepaalde nominatieve naamval ‘oe’) [is] voor (li) God (Allah).

‘Alhamdoelillah’ – soms afgekort tot ‘hamdallah’ – betekent godzijdank. Echter, waar Nederlanders ‘godzijdank’ gebruiken om hun opluchting te laten blijken, gebruiken moslims het om ergens dankbaarheid voor uit te drukken. Het wordt ook vaak geantwoord op de vraag hoe het met iemand gaat, en net als bij ‘masjallah’ kan dan ook gewoon enkel ‘alhamdoelillah’ worden geantwoord.

Voorbeeld 1:
Zeldzame moslim die zomaar een foto van haar pasgeboren kind op Instagram zet (je moet niet fokken met het Boze Oog): ‘Alhamdoelillah is ons wondertje eindelijk ter wereld gekomen!’
Haar tante: ‘Masjallah, gefeliciteerd met je zoontje.’

Voorbeeld 2:
Man op stilstaande scooter: ‘Ey broer, hoe gaat-ie?’
Vriend, ook op scooter: ‘Alhamdoelillah, je weet, a sahh.’ (Lees: gaat goed, vriend.)

Wallah (wa -llah)
Alternatieve spelling: wollah (Marokko), wallahi (Egypte)
Letterlijk: en/bij (wa) God (Allah)

Niet te verwarren met het in Mocro Maffia veelvuldig gebruikte ‘woe la?’ want dat betekent ‘of niet (dan)?’ Nee, ‘wollah’ betekent simpelweg ‘bij God’ en wordt soortgelijk gebruikt als ‘God’ of ‘Jezus’ in het Nederlands, dus meestal als uitroep van verbazing of afkeuring. Het kan ook ‘echt?’ betekenen of dienen als een woord om een verwensing kracht bij te zetten.

Voorbeeld 1:
Zoon: ‘Nog vijf minuten!’
Moeder: ‘wallahi al-azim, als je nú niet naar boven gaat…!’ (Lees: godallemachtig, als je nú niet…)

Voorbeeld 2:
Man: ‘Ik heb vijfhonderd euro verdiend op één dag.’
Vriend: ‘Zeg wollah?’ (Lees: meen je dat?)

Bismillah (bi ismi -llah)
Letterlijk: in (bi) [de] naam (ism met de bepaalde genitieve naamval ‘i’) [van] God (Allah).

‘Bismillah’ is de verkorte versie van ‘bismillah al-rahman al-rahim’ (in naam van God, de barmhartige Erbarmer), de openingszin van de Koran. Maar jij kent het woord natuurlijk van Freddie Mercury, die het er in het legendarische Bohemian Rhapsody opeens doorheen gooide. De uitdrukking wordt gebruikt om een maaltijd in te luiden of Gods zegen te vragen als men een auto start of een elektrisch apparaat moet aanzetten. 

Voorbeeld 1:
Verwachtingsvolle gastenschare: *kijkt naar pannen met eten op tafel*
Vrouw des huizes, hartelijk: ‘Bismillah.’ (Lees: laat het jullie smaken.)
Verwachtingsvolle gastenschare: *valt aan*

'Bismillah, laat het jullie smaken!'
‘Bismillah, laat het jullie smaken!’

Voorbeeld 2:
Vader, die na uren klussen op het punt staat de voorheen kapotte lichtschakelaar om te zetten: ‘Bismillah.’ (Lees: doe het nou.)
Lichtknopje: *doet het*
Vader: ‘Hamdallah.’ (Lees: godzijdank.)

Er zijn overigens nog ontelbaar veel aan God-gerelateerde uitdrukkingen die men gebruiken kan. Zo kan ‘Allah Allah Allah’ kreunend gemompeld worden, met als cultureel treffende Nederlandse vertaling: ‘Gottegottegot/gutteguttegut.’ En als je Marokkaanse buren hebt, heb je een van hun kinderen vast wel eens ‘wa haqq Allah’ (bij het recht van God) horen gillen als ze weer eens te laat thuis waren om een reden die ‘uiteraard’ volledig buiten hun schuld lag. En wie kent het inmiddels beroemde ‘Allahoe akbar’ (God is de grootste) niet? Deze laatste wordt niet alleen bij aanslagen geroepen, maar ook door grappige figuren als je heel hard moet niezen (wat qua geluid allicht op hetzelfde neerkomt). Alsnog hoop ik dat je hiervan iets opgestoken hebt. Op verzoek kan ik uiteraard verder ingaan op uitdrukkingen die door onze moslimbroeders gebruikt worden.