Smeerpijperij in de Egyptische maatschappij – Hoe seksuele intimidatie tot het minimum te beperken

Vlak voor de gewraakte massage in Aswan, geschoten door meneer de Viespeuk zelf (ga niet naar Hamo House!).
Vlak voor de gewraakte massage in Aswan, geschoten door meneer de Viespeuk zelf (ga niet naar Hamo House!).

Het zal iedere Westers-uitziende backpacker in een Midden-Oosters land opgevallen zijn dat hij of zij opeens een stuk populairder is dan thuis. Marktverkopers (de kinderschare incluis) groeten je enthousiast, restaurantmedewerkers geven je een koningsbediening en voltallige gezinnen staren je exotische lokken opgetogen na en roepen ‘Welcome to Egybt!’ als je langsloopt. Ik kan bevestigen noch ontkennen dat het feit dat een Egyptenaar mij zo nu en dan ‘maan’ noemde de reden is dat ik het daar erg fijn vond. Vrouwen (en mannen met lang haar) zullen echter ook ervaren hebben dat er behoorlijk wat seksuele intimidatie in deze contreien voorkomt (hierover meer in mijn reisverhaal over Marsa Matroeh).

Wonder boven wonder merkte ik tijdens mijn laatste bezoek echter dat ik veel minder werd lastiggevallen dan voorheen. Hoe kwam dat? vroeg ik mij natuurlijk af. Was de jeugdige lieflijkheid die mijn tweeëntwintig- en drieëntwintigjarige ik klaarblijkelijk bezat tijdens de coronacrisis verwelkt tot het afgematte gelaat van een oude vrijster? Dat kan het niet zijn: ook oude vrijsters worden hier immers lastiggevallen, evenals vrouwen in nikab, van wie je toch echt helemaal niets ziet. Nee, ik vermoed dat het lag aan het feit dat ik tijdens mijn laatste bezoek behoorlijk goed bekend was in Caïro. Ik ging zelfverzekerd over straat en kleedde me precies zoals thuis. Maar voordat we beginnen met hoe ik het onmogelijke voor elkaar heb gekregen, wil ik twee extreem controversiële kanttekeningen maken.

1 Wat is seksuele intimidatie?

Als vurige studente rekende ik iedere Egyptenaar die zelfs maar een blik in mijn richting wierp tot viespeuk, ook de vrouwen. Ik bereidde me dagelijks driftig voor op het geroep, getoeter en gesis dat me zou welgevallen vanaf het moment dat ik mijn in witte Converse gehulde voeten buiten de deur van mijn appartementje in Agouza zette. Tegenwoordig, als rijpe jongedame van vijfentwintig, ben ik van mening dat als we iedereen die ons op straat aanspreekt onder de noemer ‘viespeuk’ scharen, we de term ‘seksuele intimidatie’ verzwakken. Er is namelijk een verschil tussen ongewenste aandacht en daadwerkelijke intimidatie, hoewel beide natuurlijk behoorlijk irritant kunnen zijn.

Dit verschil is makkelijker te onderscheiden als je verstaat wat mensen zeggen, iets wat ik mettertijd steeds beter begon te doen. Soms hoorde ik mensen nieuwsgierig over me praten: ‘Éh il-halawa di?’ (‘Wat is dat voor schoonheid?’) of ‘Hiyya amar awi, masjallah’ (‘Zij is echt een maan, masjallah’). Ik heb daar persoonlijk niet extreem veel problemen mee. Ook toen wat Nubische meisjes op Elephantine aan mijn haar gingen zitten en vroegen waarom het geel was en of dat echt was, beschouwde ik dat niet per se als grensoverschrijdend disrespect. Helaas hoorde ik stoere, coole jongens soms ook minder vriendelijke dingen zeggen: ‘’ayza gins?’ (‘Wil je seks?’) of het nog minder subtiele ‘’ayiz aniek! mitén giné?’ (‘Ik wil neuken! Tweehonderd pond?’).

In Egypte zijn de meestvoorkomende voorbeelden:
– Staren, het liefst in groepjes en met een blik op het gelaat die in het midden valt tussen verbazing en opgetogenheid;
– Iets naroepen op een toon waaraan je merkt dat het voor jou bedoeld is;
– Een suggestief gebaar, bijvoorbeeld een opgestoken wijs- en middelvinger met een wiebelende tong ertussen;
– Langsrijden op een brommer of scooter, soms met een vriend of zelfs hun vriendin, verloofde of vrouw schaterlachend achterop, en dan heel dicht langs je rijden en één of meer van bovenstaande doen.
– De klassieker, de goeie ouwe hand-op-je-kont. En als je pech hebt: gretige vingers die naar ‘voren’ graaien.

Onthoud wel dat Egyptenaren enthousiast, gepassioneerd en soms enigszins heethoofdig kunnen zijn. Het is dan ook heel goed mogelijk dat wat voor jou als een reeks vreselijke beledigingen aan jouw adres klinkt, in werkelijkheid gezellig gekeuvel is tussen wat oude vrienden die jou niet eens hebben opgemerkt.

2 Voorkomen?

Ik vind dat wij als vrouwen zelfbeschikking hebben. Dat betekent dat we de verantwoordelijkheid hebben te anticiperen op de mogelijke gevolgen van onze daden. Het betekent ook dat je voorbereidingen kunt treffen om de kans te verkleinen dat je lastig gevallen wordt. Ik bedoel hier niet mee dat het jouw schuld is als je aangerand wordt in een donker steegje of dat je het verdiend nagefloten te worden als je in een kort rokje over straat gaat, maar wel dat je logischerwijs kunt redeneren dat actie A tot gevolg B leidt, zeker in een conservatief moslimland.

Als je dat niet eerlijk vindt, vraag ik je op het volgende te reflecteren:
– Loop jij ’s avonds vaak met grote stapels contanten, diamanten oorbellen en een dure smartphone demonstratief in het zicht door achterstandsbuurten?
– Sluit jij je deuren en ramen altijd goed af voordat je je huis of auto verlaat
– Gebruik jij voorbehoedsmiddelen als je na een avond uit met een vreemde in het bed belandt?

Een paar uur na de 'massage' werd de kaartjesverkoper van een tempel vlakbij het Nubische dorp opeens wel erg vriendelijk. Zie je in mijn verschrikte ogen en liters zweet (het was 44 graden) hoezeer ik me op mijn gemak voelde bij zijn opdoemende schaduw rechts van me?
Een paar uur na de ‘massage’ werd de kaartjesverkoper van een tempel vlakbij het Nubische dorp opeens wel erg vriendelijk. Zie je in mijn verschrikte ogen en liters zweet (het was 44 graden) hoezeer ik me op mijn gemak voelde bij zijn opdoemende schaduw rechts van me?

In al deze gevallen accepteren we dat er bepaalde dingen zijn die ons kunnen overkomen als we nalatig zijn met de veiligheidsmaatregelen die redelijkerwijs van ons verwacht kunnen worden. Die verantwoordelijkheid komt niet te vervallen als we in een land zijn – zeker conservatiever territorium – waar de dingen anders gaan. En natuurlijk is dat niet eerlijk: zouden we het liefst niet alles doen wat we wilden zonder enige consequentie? Het is inderdaad rot dat je de kans loopt beroofd, ziek of ongewenst zwanger te worden als je bovenstaande veiligheidsmaatregelen niet opvolgt, maar dat betekent niet dat het niet zo is.

Als je deze blogpost nog niet hebt weggeklikt om mijn ‘toxische, geïnternaliseerde misogynie’, kun je hieronder mijn tips lezen om seksuele intimidatie in moslimlanden, maar vooral Egypte, tot het minimum te beperken. Dit met het oog op voorkomen boven achteraf oplossen.

Kleding

Draag de kleding die je in je thuisland in de herfst of lente zou dragen, ook als je Egypte ’s zomers bezoekt. Niet alleen zul je je in vertrouwde outfits het meest op je gemak voelen, maar je zult er ook nog eens het zelfverzekerdst in overkomen. Als je een matige kledingsmaak hebt, denk dan simpel: een spijkerbroek, een bloesje zonder decolleté, Converse gympen en een trenchcoat of lang vest; een jurk met korte of driekwart mouwen, Birkenstocks en een vestje; of een dunne coltrui met een rokje, een panty en lage leren laarsjes, met een trenchcoat voor als je je op straat begeeft.

Veel Westerlingen denken dat de strakheidsfactor van kleding het probleem is, maar dat klopt niet helemaal. Als je op straat naar Egyptische vrouwen kijkt, zie je immers wel meer strakke spijkerbroeken. Ook blootheid is niet per definitie een probleem: tegenwoordig laten zelfs de gehoofddoekten – het gros van de Egyptische moslimvrouwen – wat kuit en arm zien. Je ziet echter zelden een Egyptische met een onbedekt achterwerk (niet naakt, maar als in: er hangt altijd een wijde broek, jurk jas, trenchcoat of vestje overheen). Volg hierin hun voorbeeld, zou ik zeggen.

Gedrag

Dit is volgens mij de voornaamste reden dat het fout gaat tussen Westerse vrouwen en Egyptische mannen. Ik zie vrouwelijke backpackers dingen doen die een Egyptische vrouw nooit of te nimmer zou doen. Ze noemen vreemde mannen lustig ‘habibi’ en schromen niet hen speels aan te stoten, te omhelzen of bij de arm te grijpen. Ook – en hier ben ik zelf meermaals schuldig aan geweest – treden ze in extreem detail over hun persoonlijk leven tegen wildvreemde taxichauffeurs (in wiens auto ze zomaar voorin zijn gaan zitten), wat in Egypte zo ongeveer gelijk staat aan je benen spreiden (grapje, maar ook weer niet ècht). Doe dit dus niet zomaar.

Die toeristische air

Seksuele intimidatie en lastigvallen richt zich vaak op opvallende vrouwen. Westers schoon, vaak langer en blonder dan de Egyptische dame, valt dan ook erg op. Je wordt echter een twijfelgeval als je op straat strak voor je uitkijkt, niet reageert op mensen die je (onbeleefd) aanklampen op straat en overkomt alsof je weet waar je mee bezig bent. Het helpt hierbij als je je heuptasje, cultuurgevoelige gewaden en halfslachtig omgeslagen sjaal thuislaat. Mik erop uit te stralen dat je of in Egypte werkt of half-Egyptisch bent.

Na een tijdje in Egypte te hebben gewoond, voelde ik me er al wat meer op mijn gemak. De sjaal hangt overigens alleen over mijn hoofd voor de esthetische ervaring (mijn vrienden waanden zich destijds extreem artistiek).
Na een tijdje in Egypte te hebben gewoond, voelde ik me er al wat meer op mijn gemak. De sjaal hangt overigens alleen over mijn hoofd voor de esthetische ervaring (mijn vrienden waanden zich destijds extreem artistiek).

Herken het voorstadium

Het is uiterst belangrijk te herkennen wanneer je getest wordt. Iedereen kent de vooroordelen over Westerse vrouwen, namelijk dat ze met jan en alleman het bed delen voor een knipoog en een kus. Iedere hand op mijn knie bleek achteraf het resultaat van een reeks tests waarvoor ik gezakt was. En met ‘gezakt’ bedoel ik: er werd iets ongepasts tegen me gezegd en ik reageerde er niet boos op en heb het daarmee dus getolereerd. Enkele voorbeelden die ik heb gehoord:
– Taxichauffeur, kleverig: ‘Wat doe jij als je wilt ontspannen? Ik ga altijd lekker douchen en me inzepen…’;
– Een andere taxichauffeur, kreunend: ‘Hmm, ja, Egyptenaren denken altijd aan seks…’;
– Weer een andere taxichauffeur, lachend: ‘Het Geloof zegt dat een tweede vrouw alleen mag als je haar en je eerste vrouw exact hetzelfde kunt geven. Honderd giné voor jou, honderd voor de andere. Seks met jou, seks met de andere.’

Dit kan natuurlijk alleen als je een woordje Arabisch spreekt of als je taxichauffeur het in het Engels probeert. Je hoeft niet (gelijk) te gaan schreeuwen als hij zoiets tegen je zegt; een boze blik en afwerend ‘stop’ zeggen is meestal voldoende. Deze opmerkingen zijn mogelijk het resultaat van een gesprek dat je eerder met hem voerde, waarin je tot in detail hebt verteld over het feit dat je als jonge vrouw alleen reist, je een vriend hebt waarmee je niet verloofd bent en geen toestemming van je vader nodig hebt om op reis te gaan, wat voor de doorsnee Egyptenaar al reden geeft tot het optrekken van fronsende wenkbrauwen richting jouw morele integriteit. Zodra ik een van bovenstaande uitspraken herkende (overigens in slechts 5% van de taxiritten) reageerde ik meteen met de opmerking dat ik bezig was me tot de islam te bekeren en verloofd was met een Egyptenaar, waarmee ik iets in zijn achting steeg.

W.Z.E.E.M.D. (Wat Zou Een Egyptisch Meisje Doen?)

Ik weet het, lezer: het is irritant dat we deze stappen moeten zetten, maar het leven is niet eerlijk. En als dit voorwaarden zijn waardoor je als prettig kan reizen, dan hebben we dat te accepteren. Ik raad je daarom aan in Egypte (en eerlijk gezegd alle landen met een cultuur die sterk verschilt van de jouwe) de volgende vraag in je achterhoofd te houden: ‘Zou een Egyptisch meisje doen wat ik nu doe?’ Want een ‘net’ Egyptisch meisje, zeker uit het sociale milieu van iemand die jou naroept op straat, negeert vreemde mannen, en als ze in haar eentje in een taxi moet stappen (achterin!) doet ze beleefd maar kortaf, en zeker niet zonder meer vriendschappelijk.

Dus: je draagt conservatieve kleding, doet niet te familiair en aanrakerig met vreemde mannen en onderneemt meteen actie als er iets ongepasts tegen je wordt gezegd. Je loopt zelfverzekerd over straat en reageert niet op mensen die je aanspreken in toeristische gebieden. Zoals ik in het reisverhaal (LINK) van Marsa Matroeh vertel, zijn er twee denkstromingen betreffende de respons op seksuele intimidatie: negeren of reageren. Negeren is vooral een optie als iemand je op straat wat toeschreeuwt, en in 63% van de gevallen is dat ‘Hello lady!’ of ‘Welcome to Egybt!’ (het Arabisch kent geen ‘p’). Als er echter ècht iets naars wordt gezegd, kun je een voorbeeld stellen door te beginnen met:
– Vloeken (buitengewoon schrikbarend, want vrouwen vloeken niet): ‘ya ibn kalb!’ (‘Hondenjong!’) of ‘ya ibn sjarmoeta!’ (‘Hoerenjong!’)
– Morele beschuldigingen over zijn gebrek aan navolging van Het Geloof (buitengewoon effectief, vooral van een buitenlander en al helemaal als iedereen eromheen het hoort): ’haram ‘alék! inta misj moeslim?!’ (‘Haram op jou! Ben je geen moslim?!’)
– Sarcastische implicaties dat zijn familie bij de opvoeding haar werk niet goed heeft gedaan (buitengewoon beledigend): ‘challiek moe’àddab’ (‘Blijf beleefd!’).

Combinaties van bovenstaande zijn natuurlijk heel goed mogelijk. Let wel op dat als je besluit de discussie/ruzie aan te gaan in het Engels, je niet te moeilijke zinsconstructies maakt. Het Engels van Egyptenaren is over het algemeen niet denderend, dus korte, scherpe en bovenal bekende leuzen (‘asshole!’) maken het meeste indruk.

De grootste kans op nare situaties heb je echter in een taxi. Zorg daarom dat je als vrouw alleen liever een Uber of Kareem neemt en geen taxi aanhoudt op straat. Via taxidiensten heb je het telefoonnummer van je chauffeur en ben je dus beter beschermd. Ook kun je hem een slechte beoordeling geven als hij ongepaste dingen zegt, wat voor hem de drempel eveneens verhoogt. Mocht je je noodgedwongen toch in een normale taxi bevinden en heb je pech? Afhankelijk van hoe erg het is, wordt boos. Als je gezegend wordt met een hand op je dij of erger, eis dan dat hij je eruit laat omdat je anders naar de politie gaat. Het verkeer staat negen van de tien keer muurvast en Egyptische steden zijn ontzettend groot, dus de kans dat de taxichauffeur met een onwillige jou op de achterbank de horizon tegemoet gaat, is zeer gering. Ben je op het platteland of in een dorp? Zorg dat je alleen in een taxi stapt als deze gebeld wordt door de ho(s)telmensen. Als zelfs dàt geen optie is, gebruik dan je gezond verstand en analyseer potentiële chauffeurs streng. Je onderbuik laat je vaak al van tevoren weten of iemand te vertrouwen is. Luister daarnaar. 

Voor de afwisseling een leuk fotootje van een auto met hond.
Voor de afwisseling een leuk fotootje van een auto met hond.

Ik wil deze blogpost graag positief eindigen maar ik weet niet goed hoe. Ik wil best zeggen dat het wel meevalt met die seksuele intimidatie in Egypte, maar het is me net wat te vaak overkomen om het lacherig weg te wuiven als niche-gevallen. Onthoud wel dat bovenstaande niet betekent dat reizen in Egypte niet leuk is; je moet simpelweg rekening houden met het feit dat je met een conservatieve cultuur te maken hebt waar veel gedragingen die voor jou als Westerse dame doodnormaal zijn, als flirten kunnen worden opgevat. Als je dat in je achterhoofd houdt, komt het allemaal wel goed.

Plezier!