Oriëntaals Oreren – Wat wordt er nou eigenlijk geroepen in de islamitische gebedsomroep?
Als je een keer een moslimland hebt bezocht – of Amsterdam-West op vrijdag rond het middaguur – is het je ongetwijfeld opgevallen dat de minaretten van iedere moskee om de haverklap beginnen te zingen. Voor ons Nederlanders, enkel gewend aan kerkelijk gebeier en het carillon, klinkt zo’n omroep mystiek en mysterieus en doet het denken aan stuivend woestijnzand, machtige dadelpalmen en wapperende hoofddoeken. (En helaas ook terroristische aanslagen, want het is hier natuurlijk niet extreem gebruikelijk om zomaar ‘Allahoe akbar!’ te gillen op straat.) Maar als je, zoals ik, tot hen behoort die dit geluid in de context van daar best kunnen waarderen, heb je je misschien wel eens afgevraagd wat er nou eigenlijk wordt geroepen in de gebedsomroep, en wie het eigenlijk doet.
De omroeper is een muezzin (of correcter getranscribeerd vanuit het Arabisch: moeadhin, grofweg uitgesproken als ‘moe-èzzin’). Deze (altijd) man is niet hetzelfde als de imam, de spirituele leider van een moskee die de gelovigen voorgaat in het gebed, de salaat; de muezzin is juist degene die de geloven oproept tot dat gebed. Dat doet hij via de gebedsomroep, de adhan (grofweg uitgesproken als ‘azàn’), en hij zingt niet, hij reciteert, wat betekent dat hij iets ritmisch en melodieus opleest. Dit doet hij vijfmaal per dag, hoewel de precieze tijden waarop dit gebeurt verschillen. De dagen worden immers langer van 21 december tot 21 juni, om vervolgens tot 21 december juist weer korter te worden, wat maakt dat de specifieke tijden dagelijks met een paar minuten verschuiven.
De vijf gebeden zijn:
– Fadjr (zonsopgang)
– Dhuhr (iets nadat de zon op zijn hoogst staat)
– Asr (namiddag)
– Maghrib (zonsondergang)
– Isja (’s avonds laat)
In moslimlanden klinkt deze gebedsomroep vijf keer per dag vanuit de minaretten. Een uitzondering hierop is verrassend genoeg Iran, wat niet alleen een moslimmeerderheidsland is maar door haar overheid ook nog eens daadwerkelijk een islamitisch land is. De gebedsomroep klinkt daar een stuk minder luid en alleen overdag; ’s nachts is het verboden want dan beschouwt men het als geluidsoverlast. Grappig is dat de omroep door mensen in het Midden-Oosten gebruikt wordt om afspraken te plannen. Waar jouw moeder vroeger zei: ‘Je moet naar huis komen als de lantaarnpalen aangaan, anders mag je de rest van de week niet meer buiten spelen,’ kan een Egyptische moeder bijvoorbeeld zeggen: ‘Ik wil dat je na de maghrib thuis bent, habibi, anders zwaait er wat.’
Vroeger werd de gebedsomroep op stemkracht vanuit de minaret door de omgeving verspreid. Tegenwoordig krijgt de muezzin echter hulp van een microfoon en luidspreker, misschien omdat er meer omgevingsgeluid is. Ofschoon er niet altijd live gereciteerd wordt, want soms heeft meneer een nare hoest of is hij wellicht door een wilde avond vol zwarte thee en mahraganatmuziek niet tot omroepen in staat. Voor die gevallen liggen er daarom altijd opnames klaar om krakend voor de microfoon te worden afgespeeld, zoals jullie uiteraard allemaal hebben gelezen in mijn reisverslag over Luxor.
Nee, helaas zijn niet alle muezzins even goed; je kunt immers een zeer goed mens en vroom moslim zijn maar alsnog een matige stem hebben. Wel weet ik dat de allerbesten voor de moskeeën in Mekka worden bewaard, waar je over op Youtube talloze voorbeelden van kunt vinden. Houd zo’n filmpje bij de hand als je de vertaling hieronder leest, dan kun je misschien meezingen. Voordat ik begin wil ik alleen nog even zeggen dat de details van de omroep per islamitische stroming kunnen verschillen, maar dat de taal altijd Arabisch blijft, ook in niet-Arabische moslimlanden. Ook is de melodie altijd ongeveer hetzelfde, hoewel individuele muezzins er soms hun eigen draai aan geven met extra vibrato’s of uitroepen.
Onderstaande is de meestvoorkomende soennitische omroep:
Allahoe akbar! (4x)
Letterlijk: God (Allah met de bepaalde nominatieve naamval ‘oe’) [is] groter/de grootste (akbar).
Vrij vertaald: God is de grootste!
Asjhadoe an la ilaha illa Allah (2x).
Letterlijk: Ik getuig (asjhadoe) dat (an) niet (la) [is] [een] god (ilaha) behalve (illa) God (Allah).
Vrij vertaald: Ik getuig dat er geen god is dan God.
Asjhadoe anna Moehammadan rasoel Allah (2x).
Letterlijk: Ik getuig (asjhadoe) dat (anna) Mohammed (Moehammad met de onbepaalde accusatieve naamval ‘an’) [is] [de] boodschapper (rasoel) [van] God (Allah).
Vrij vertaald: Ik getuig dat Mohammed de boodschapper van God is.
Hayya ‘ala-s-salaa (2x).
Letterlijk: Haast je (hayya) naar (‘ala) het gebed (al-salaa).
Vrij vertaald: Haast je naar het gebed.
Hayya ‘ala-l-falah (2x).
Letterlijk: Haast je (hayya) naar (‘ala) de heil/de redding/het succes (al-falah).
Vrij vertaald: Haast je naar de heil.
*Alleen bij zonsopgang wordt het volgende toegevoegd:
as-Salatoe chayroen mina-n-nawmi (2x).
Letterlijk: Het gebed (al-salat met de bepaalde nominatieve naamval ‘oe’) [is] goed (chayr met de onbepaalde nominatieve naamval ‘oen’) dan (mina) de slaap (al-nawm met de bepaalde genitieve naamval ‘i’).
Vrij vertaald: Bidden is beter dan slapen.
(Ik beschouw deze toevoeging als bewijs van het uitstekende gevoel voor humor van de vroege moslims. Klaarblijkelijk gebeurde het vaak genoeg dat men weigerde uit bed te komen voor het ochtendgebed dat de moskeeën zich genoodzaakt voelden dit toe te voegen.)
Allahoe akbar! (2x)
Letterlijk: God (Allah met de bepaalde nominatieve naamval ‘oe’) [is] groter/de grootste (akbar).
Vrij vertaald: God is de grootste!
La ilaha illa Allah. (1x)
Letterlijk: Niet (la) [is] [een] god (ilaha) behalve (illa) God (Allah).
Vrij vertaald: Er is geen god dan God.
[Ik heb de woorden die qua betekenis geïmpliceerd worden maar in het Arabisch niet letterlijk voorkomen tussen vierkante haakjes gezet.]
Na de omroep gaan vooral de zeer religieuzen en gepensioneerden naar de moskee om te bidden. De meeste moslims gaan echter alleen op vrijdag naar de moskee, net zoals dat de meeste christenen alleen op zondag naar de kerk gaan, en joden op vrijdag- en zaterdagavond naar de synagoge. In Westerse landen is het leven niet ingesteld op een vijfmaal daagse onderbreking van de werkzaamheden, dus om die reden mag een moslim het gebed ook later inhalen.
Leer de tekst van de omroep uit je hoofd, zou ik zeggen, zodat je tijdens je volgende trip naar het Midden-Oosten (of Amsterdam-West) met de omroep mee kunt doen!
