Close
Menu

egypte

De Brandende Bramenstruik – Lara in Sint-Catharina, Egypte

, , , , , 0

De bergen rond Sint-Catharina zijn zwartgestreept van het vulkanische gesteente.
De bergen rond Sint-Catharina zijn zwartgestreept van het vulkanische gesteente.

Na een week in Dahab liep ik in de vroege ochtend naar de rand van het dorp. Een auto zou me om acht uur komen ophalen en naar Sint-Catharina brengen, dé plek waar Mozes de Tien Geboden had ontvangen. Sint-Catharina ligt in het midden van de Sinaï en valt slechts te bereiken via één kronkelende weg die vanaf weerszijden van het driehoekige schiereiland naar binnen leidt. In Caïro vertrok dagelijks een logge bus op een onchristelijk uur naar het dorp, en vanuit Dahab sporadisch een minibus, doch alleen op groepsaanvraag. Gelukkig kenden mijn gastheren ‘nog wel iemand’ die me voor een zacht prijsje naar het dorp kon brengen. ‘Sjalom!’ riep de chauffeur toen hij me zag. ‘Jij bent zeker een jodin uit Israël?’

‘Ik heb helemaal geen problemen met joden, hoor,’ riep de chauffeur naar achteren terwijl we door het woestijngebergte raasden. De rotsachtige bergen en dalen waren bedekt met een bruinrood zand, mooi verlicht door de zon die halverwege de ochtendhemel stond. ‘Nee, die Zionisten zijn een heel ander verhaal, maar Israëliërs vind ik altijd aardig.’ Ik mompelde iets in de richting van ‘O echt?’ terwijl ik me voorbereidde op de woorden die onvermijdelijk zouden volgen. ‘De Koran zegt immers over joden dat…’ begon hij inderdaad. 

Ik was inmiddels Oost-Indisch doof voor debatten over religie met Egyptenaren. Het begon altijd hetzelfde: ‘Vertel eens iets wat je weet over ons geloof.’ Vervolgens vertelde ik iets dat ik wist over hun geloof, en als ik er zin in had iets controversieels, gewoon om de balans in mijn voordeel te draaien, bijvoorbeeld dat soera vier, vers vierendertig van de Koran de man toestaat zijn vrouw af te ranselen. Dan riep de Egyptenaar in kwestie meestal: ‘Ahá, maar alléén als zij zijn waarschuwingen herhaaldelijk negeert!’ Betrof het geen dogmaticus, dan begon hij aan een uitputtend monoloog over de metaforische betekenis van dergelijke verzen (tevens een bekend verschijnsel onder christenen die geconfronteerd worden met de lastigere geboden uit het Nieuwe Testament, bijvoorbeeld wanneer Mozes in Leviticus en Paulus in Efeziërs zich uitlaten over de fijne kneepjes van het slavenhoudersvak). De kern van het verhaal was in ieder geval altijd dat ik het allemaal volkomen verkeerd had geïnterpreteerd.

Ondanks mijn zwijgen gaf de beste man niet op. ‘Heb je er ooit over nagedacht om je te bekeren?’ was uiteraard zijn volgende vraag. ‘Ik ken namelijk wel een paar bekeerlingen…’ ging hij verder. Hij liet wat voor-en-na foto’s zien op zijn telefoon van een treurig christelijk meisje met golvende haren en een Koptisch kruisje om haar nek, op de na-foto getransformeerd in een stralend lachende gehoofddoekte. Ook dit had ik vaker gehoord, onder andere op het web, waar bekeringsvideo’s inmiddels een heel eigen genre (lees: fetisj) hebben gevormd. De titels zijn variaties op: ‘Christelijke vrouw huilt als ze de gebedsomroep hoort’, ‘Joodse bekeerling gaat op bedevaart naar Mekka’ of ‘Mijn atheïstische vriendin draagt een week lang een hoofddoek en bekeert zich uiteindelijk’.

Ik vroeg of hij de radio wilde aanzetten. ‘Tabʿan, natuurlijk, habibti,’ antwoordde hij, en hij pakte een cassettebandje uit het voorvak en schoof het in de stoffige cassettespeler. Vioolmuziek, oriëntaalse fluitklanken en een zuchtend weeklagende vrouwenstem vulden de auto. Ik leunde achterover en keek naar buiten terwijl Warda mij vertelde dat haar leven door mij zoveel mooier was geworden. 

Net toen gouwe ouwe-zanger Abd al-Halim Hafiz opbiechtte dat hij wilde dat hij me kon vergeten, reden we Sint-Catharina binnen. Ik had een kamer geboekt in het kampement van een plaatselijke sjeich. Zijn naam, Moesa (Arabisch voor Mozes), was om begrijpelijke redenen een populaire naam in het dorp. De chauffeur stopte voor het kamp en klikte de radio abrupt uit. Ik stopte hem het afgesproken bedrag toe en was al aan het uitzwaaien begonnen toen hij plotseling met mijn rugzak in zijn armen voor me uit naar binnen liep.

Sjeich Moesa en zijn vrienden, nu vergezeld door de taxichauffeur, lagen uitgespreid over deʿarisja. Deze overdekte zitplaats met lage houten tafels en kleurrijke zitkussens vormde het centrum van de binnenplaats. Iets lager stond een langwerpig, witgekalkt bouwsel met houten deuren, vermoedelijk de slaapvertrekken. In het midden van de binnenplaats stond een hoge plataan met èchte groene blaadjes, de eerste loofboom die ik sinds weken had gezien.

Het uitzicht vanaf het balkon (uiteraard later genomen door mijn vriendin die later arriveerde).
Het uitzicht vanaf het balkon (uiteraard later genomen door mijn vriendin die later arriveerde).

Na de introducties sleepte ik mijn rugzak over het grint naar het witte gebouwtje en duwde de kamerdeur open. Drie eenpersoonsbedden, elk bedekt met een donkerblauwe sprei, stonden tegen de muur. Aan het plafond hing een ventilator die gevaarlijk heen en weer schommelde, wat aan mijn kant de sluimerende angst opwekte dat de propeller zich ’s nachts met zijn vlijmscherpe klapwieken zou losrukken en op mijn hulpeloze lijf zou storten. Achterin, naast de badkamer, leidde een deur naar het terras. De rode rotsen strekten zich uit in een schilderachtig panorama, met hier en daar een stenen huisje met vierkanten ramen. Op het pad beneden liep een meisje, volledig in het zwart gehuld, met een jengelende peuter aan iedere hand. Ze boog voorover en suste het ene kind met een kus op het voorhoofd; de ander tilde ze op en legde ze over haar schouder. Het kind kraaide van pret.

Ik pakte mijn boek – met Plato’s vermoeiende Dialogen was ik tot mijn spijt nog steeds niet klaar – en schuifelde door het grint naar de ‘arisja. Daar in de schaduw ontmoette ik een stel Zwitserse natuurbiologen. De ene leunde tegen de kussens en was bezig met een tekening van het omliggende natuurschoon in een vergeeld schetsboek dat hij op een Bernse rommelmarkt had gekocht; de ander lag plat op zijn rug en was verdiept in een historisch boekwerk over woestijnflora. Ik ging naast hen op de kussens zitten en vroeg wat ze aan het doen waren. 
‘We doen onderzoek naar een bloem die enkel groeit op de Sinaï,’ vertelde de boeklezer, en hij schoof zijn bril recht. 
‘We zoeken er al dagen naar, maar tot nu toe hebben we niets gevonden,’ vulde de schetser fronsend aan.
‘Vanmiddag gaan we onze laatste poging wagen. En nu we het daar toch over hebben, onze wagen kan ieder moment arriveren, dus, eh…’ en hij tikte de schetser aan, ‘we moeten ons maar eens gaan klaarmaken.’
‘Hebben jullie toevallig hulp nodig?’ probeerde ik hoopvol.

Even later scheurden we met z’n drieën in de achterbak van een pick-up truck over de autoweg, tussen de bergen door. Mijn haren wapperden in de wind, dus ik bedekte mijn hoofd met mijn grasgroene sjaal. ‘Onthoud, Lara,’ schreeuwde de boeklezer, ‘dat we op zoek zijn naar tekenen van vocht. Als je ook maar iets groens ziet, geef dan een gil, oké?’ Ik knikte bevestigend, intern vastbesloten degene te worden die deze zeldzame bloem zou vinden, extern uiteraard een toonbeeld van sportieve volgzaamheid.

Enkele kilometers buiten het dorp sprongen we uit de open achterbak en renden de bergen in. Met indrukwekkende flexibiliteit sprong de boeklezer van rots tot rots; de schetser en ik klommen er steunend en kreunend achteraan, voortdurend uitglijdend over gladde rotsen en schuivende zandplaten. Halverwege de bergwand stopte ik om het uitzicht te fotograferen. Juist op dat moment vond de schetser een enorm rotsblok, de ene zijde droog en stoffig, de andere vochtig en beschaduwd. Hij stapte koortsachtig om het rotsblok heen en vond een bijna opgedroogd stroompje, dat wat mossige begroeiing in leven hield. 
‘Het kan niet ver zijn nu!’ krijsten de natuurbiologen. 

Het duurde inderdaad niet lang voordat geschreeuw klonk, en toen het geluid van opgeluchte tranen. Ik kwam aanhollen en bukte om de vondst te aanschouwen. Met samengeknepen ogen gluurde ik in de holte tussen twee manshoge keien, zwartgestreept van het vulkanische gesteente. Er rustte een minuscuul plantje met enkele witte bloempjes. Ik draaide me om en wilde de mannen feliciteren, maar vond hen, snikkend, in een innige omhelzing. Ik was zeer geraakt door hun passie voor de vondst. 

De Brandende Bramenstruik – Lara in Sint-Catharina, Egypte
De Brandende Bramenstruik – Lara in Sint-Catharina, Egypte

Maar het echte werk moest nog beginnen, begreep ik toen de boeklezer zijn rugzak openritste en zijn gereedschap tevoorschijn haalde. Hij zette een soort bloemenpers in elkaar, bijeengehouden door zijn leren broekriem. Vervolgens trok hij het bloempje met wortel en al tussen de stenen vandaan. Hij plaatste het niemendal in het haastig geïmproviseerde instrument en haalde de riem aan totdat het de bundel strak bijeen hield. 

De chauffeur van de pick-up truck zette ons af bij het Sint-Catharinaklooster. Ik wilde meteen doorlopen naar het kloostercafé om de vondst te vieren met een drankje, maar de boeklezer tikte me op de arm. ‘We hebben eerst nog een afspraak,’ fluisterde hij geheimzinnig, en hij keek over mijn schouder naar iets onbekends verderop. Ik volgde zijn blik naar een met ijzer beslagen, grofhouten deur. 

We mengden ons onopvallend in een groep kakelende, fotograferende Amerikanen en slopen door de deur. Binnen hing een bruin gordijn, waarachter een man in galabiyya en een jongen, misschien zijn zoon, zaten te wachten. Met grote ogen keek ik toe hoe die een zwarte doek openvouwde en de reden tot al deze geheimzinnigheid theatraal onthulde:
Een takje.
De natuurbiologen keken niet blij. ‘We mochten het zelf doen!’ riep de schetser verwijtend. De man keek schichtig om zich heen en probeerde de twee te sussen. ‘Kijk eens hoe groen de blaadjes nog zijn? Wallahi, vanochtend vèrs geplukt!’ Er werd wat gemurmeld en gemompeld, maar uiteindelijk kwamen de mannen tot een overeenkomst. Ik stond zwijgend in de hoek en aanschouwde het geheel met onverholen verbazing. 

Afrekenen werd tevens een uitdaging. De man begon: ‘Kijk, als christen mag ik in deze Heilige Plek eigenlijk niets aannemen, maar als jullie erop staan, wie ben ik dan?’ Hij liet hen zelf de prijs bepalen, maar vond uiteraard wel ieder aanbod te laag. Uiteindelijk werd een stapeltje biljetten in zijn handen gefrommeld en stapten de Zwitsers en ik naar buiten.

Op het terras, onder het genot van een blikje cola, wilde ik nu eindelijk weten wat dit allemaal te betekenen had. 
‘Je kent toch wel het verhaal van Mozes’ braamstruik?’ begon de schetser. ‘Die hij op de Horeb in de fik zag vliegen, maar toen ongedeerd bleek?’
Ik knikte en dacht met weemoed terug aan mijn protestantse basisschooltje.
‘Wel, diezelfde braamstruik groeit hier nog steeds,’ en hij wees naar het klooster. ‘We hebben via via geregeld dat we wat takken mochten meenemen, maar hij had ze zelf al geplukt, vandaar dat we even ruzie maakten.’
‘Geweldig dit! Mag ik dit gebruiken in mij brieven naar huis?’ vroeg ik.
‘Natuurlijk,’ zei de boeklezer. ‘Als je het maar niet met onze namen in een krant zet, of zo. Verander onze nationaliteit anders.’
‘Dat beloof ik,’ beloofde ik.
De volgende ochtend zouden de twee biologen op het vliegtuig naar Zwitserland stappen. Het bloempje en de braamtakken worden tegenwoordig tentoongesteld in een bekend Europees natuurmuseum.

De vriendin met wie ik ook in Siwa had gereisd, arriveerde een paar dagen later. In een nachtelijke expeditie zouden we de Horeb beklimmen, de berg waarop Mozes de stenen tafelen beschreven had. Om voor zonsopgang op de top te zijn, moesten we vroeg opstaan. De wekker ging dan ook om één uur ’s ochtends. Mijn rug deed pijn van de als bed vermomde houten brits. Ik trok een dikke trui aan over mijn wandelkleren (de bergnachten konden immers behoorlijk fris worden). ’s Winters kon het hier zelfs sneeuwen. 

Over de donkere weg liepen we naar het klooster. Bij de ingang bleek dat iedere klimmer verplicht een gids moest inhuren. Deze gidsen zijn lokale jongens die volgens een rooster iedere maand een paar keer als gids moeten werken. De wandeling zelf bleek een commercieel bolwerk waarbij links en rechts kamelentochten werden aangeboden en we om het halfuur een pitstop maakten bij een inwisselbare kiosk die exact hetzelfde verkocht als zijn voorganger. Maar het uitzicht stelde niet teleur. Het enige licht kwam van de maan. Het maanlicht bescheen de puntige rotsformaties in het dal. Onderweg werd het steeds drukker met nachtelijke wandelaars. Af en toe werd ik opgeschrikt door een vuistgrote spin, waarna ik tijdelijk in een catatonische toestand verkeerde. Toch bereikten we uiteindelijk zonder kleerscheuren de bergtop. Zonder onze jonge gids, want die had inmiddels de benen genomen.

Terwijl we wachtten op de zonsopgang, werd de rust en stilte regelmatig onderbroken door zingende Zuid-Amerikaanse, Indiase en Chinese kerkgezelschappen. Maar toen het randje rood van de zon eenmaal boven de horizon steeg, viel iedereen stil. De mistflarden zouden zelfs spijkerharde atheïsten het gevoel geven van een spirituele ervaring. De zon scheen op de bruine bergen en schoof steeds verder naar boven, totdat alle mist verdwenen was. 

Wat Mozes zag toen hij de Tien Geboden neerpende...
Wat Mozes zag toen hij de Tien Geboden neerpende…

Na zonsopgang was de magie weer weg. De toeristen begonnen elkaar enthousiast te fotograferen, uiteraard allemaal op dezelfde plek. Alhoewel, sommigen gaven de voorkeur aan griezelig overhangende rotsen of krakkemikkige balken die boven het ravijn hingen. Uitgeput maar voldaan stapten we naar beneden. Onze gids verscheen uiteraard vlak voor het eindpunt om de betaling in ontvangst te nemen. We hadden hem een flinke fooi gegeven, niet zozeer uit tevredenheid maar uit schuldgevoel. Eerder had ik namelijk gezien dat gidsen driekwart van hun verdiende geld moesten afstaan aan de toeristenpolitie. We keerden terug naar het kamp om nog wat slaap in te halen. We werden pas aan het einde van de middag weer wakker.

De vier dagen daarna brachten we luierend door. Ik was doodop van Egypte en de hitte en de moeite die het kostte om er iets gedaan te krijgen. Desondanks was ik dol op het land en zou ik het zeker gaan missen. Het kampement was een oase van rust, met wijds uitzicht op de bergen. Er was weinig anders te doen dan wandelen, eten en lezen. 

Sommige middagen probeerden we het klooster te bezoeken. Dat bleek echter nog een uitdaging, want het klooster hield onregelmatige openingstijden aan die nergens te vinden zijn. Daarbij had het de aparte gewoonte om op willekeurige momenten in de week onaangekondigd te sluiten of juist te openen. Maar dat maakte de toeristen niet uit. Die stonden de hele dag voor de poort te trappelen tot een chagrijnige monnik de deur open deed. Op onze laatste dag wisten we ons door de mensenmassa te wurmen.

Het klooster ligt midden in de bergen en werd omringd door hoge stenen muren. De Sint-Catharinakerk in het kloostercomplex stond bekend om een eeuwenoud icoon van Jezus. Niet dat die te zien was, want toeristentrekpleisters worden altijd net verbouwd als ik er ben. De fameuze icoon werd bedekt door bouwsteigers en witte doeken. De kerk was versierd met groen en gouden schilderingen, en aan het plafond hingen talloze gouden kroonluchters. Links en rechts vielen door emotie overvallen gelovigen in extase op hun knieën.

Als we naar buiten liepen, kwamen we bij de idyllische kloostertuin, waar gewassen in nette rijen in de gele aarde gepland lagen. Iets verder lag een souvenirwinkeltje, waar ik lange dunne miskaarsen kocht, die naar kerk en geschiedenis geurden. Vanwege de vele Amerikaanse toeristen, noemde de monnik in habijt de prijzen bij voorbaat al in dollars. Toen ik echter de prijs in Egyptische ponden wilde weten, keek de monnik in kwestie zo verward dat ik hem nog net niet met vlugzout en een klap in het gezicht bij bewustzijn moest brengen. Hij zette hoofdschuddend zijn leesbril op en pakte er een rekenmachine bij.

De befaamde braamstruik.
De befaamde braamstruik.

Diezelfde dag keerde ik terug naar hetzelfde hotel waar ik in het begin van mijn reis had verbleven. Ik nam een lange douche in mijn hotelkamer en kleedde me om in een lange spijkerbroek en een lang wit overhemd. De grasgroene, linnen sjaal drapeerde ik om mijn nek. 

Ik liep naar het dakterras en nam het uitzicht nog één laatste keer in me op. Het gonsde van het getoeter, gebalk en geschreeuw van Caïro. Verderop liet een duivenhouder zijn vogels los, en de vogels vlogen in zwermen rond de dakterrassen. De zon zakte ondertussen langzaam weg achter de piramides. Plotseling klonk vanuit alle richtingen de gebedsomroep. 

Beneden toeterde een auto; het was de taxi die me naar het vliegveld zou brengen.

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 
Teheran is de volgende bestemming!

Zout – Lara in Siwa, Egypte

, , , , 0

Het uitzicht vanaf ons eilandje in het Siwameer...
Het uitzicht vanaf ons eilandje in het Siwameer…

‘In naam van God, de barmhartige Erbarmer, Ya Sin, bij de wijze Koran, jij bent een van de boodschappers op het rechte pad.’

Zo klonk de aanstekelijk melodieuze koranrecitatie die voortdurend op stond in de minibus naar Siwa. Koransoera Ya Sin sprak over Mohammed, die de mensen naar het figuurlijke rechte pad moest leiden. Letterlijk bleek dit zeer lastig: het busje zwalkte en hobbelde over de met kuilen bezaaide weg. 

Ik zat in een minibus naar Siwa met een studievriendin. Zij, extreem ontspannen en droog, en ik, extrovert en lichtelijk neurotisch, vulden elkaar op ideale wijze aan in de reispartnerdynamiek. Voor ons zat een stel kinderen omgedraaid en met grote ogen te staren. Hun ouders spoorden hen met weinig subtiel gepor aan ons met flits te fotograferen. De andere passagiers schreeuwden aan een stuk door in het Siwi, de lokale Berbertaal, zowel tegen elkaar als in hun telefoon. Voorin spoot iemand zo nu en dan onaangekondigd een bus deodorant leeg, wat weinig deed voor de luchtkwaliteit in het al hermetisch afgesloten voertuig. Ik zocht inmiddels niet eens meer naar een veiligheidsgordel; het gros van de Egyptenaren vindt dat toch lachwekkende onzin.

Buiten verschenen donkergroene, stoffige palmbomen in de uitgestrekte woestijn, een teken dat we de Siwa-oase naderden. We zouden aankomen rond lunchtijd, als de zon op zijn hoogst zou staan. Toen dat moment was gekomen, besloten we de dag te beginnen in een van de restaurants op het dorpsplein. Een bij voorbaat al verwarde ober schuifelde ongemakkelijk op ons af. 
‘Wat is er, wat willen jullie?’ vroeg hij, moeilijk kijkend. 
‘We willen hier eten,’ antwoordden we, inmiddels enigszins in de war. 
‘Wat dan?’ kaatste hij ontdaan terug. 
‘Dan moeten we toch eerst de kaart zien?’ smeekten we. 
Na enkele minuten wanhopig soebatten, mochten we eindelijk gaan zitten. De ober verscheen met de menu’s en maakte zich direct uit de voeten, om pas een kwartier later weer terug te komen.

We hadden een hutje geboekt in een palmentuin die werd gerund door een man uit Alexandrië. Hij woonde al tien jaar in Siwa. Hij begon enthousiast te vertellen over zijn geliefde oase. In de jaren tachtig werd voor het eerst een verharde weg aangelegd vanaf Marsa Matroeh. Helaas was de jaren tachtig ook de laatste keer dat deze weg een onderhoudsbeurt had gekregen (zoals ik uitgebreid ervaren had in de minibus). Wel bood deze weg, evenals als de nabije ligging tot Libië – Siwa ligt tegen de Libische grens – veel arbeidsmogelijkheden voor duistere figuren actief in de smokkelbranche.

Vóór de komst van de weg was het stadje volledig afgesloten van de buitenwereld. Toch maakte deze isolatie dat de lokale Berberse taal en cultuur goed bewaard konden blijven. We hadden vast al kennis gemaakt met de opvallende verschijning van de Siwaanse vrouw, wilde hij weten. Dat hadden we, achterop bij een tuktuk die onder de brandende middagzon het dorpsplein over stoof. In de achterbak zatten vier voorovergebogen passagiers, volledig in het zwart, en daarmee bedoel ik voor de volle honderd procent bedekt. De klederdracht voor een getrouwde vrouw bestond hier uit een lang zwart kleed dat over het hoofd (het gezicht incluis) werd geslagen en tot de grond reikte. Hierover heen droeg ze een wit met blauwe mantel, een combinatie die in het donker voor een spookachtige associatie zorgde. (Volgens mijn broertjes deed het denken aan nazguls en dementors.) Jonge, ongetrouwde vrouwen mogen, behalve in de aanwezigheid van een bloedverwante man, niet zomaar alleen de hort op; gesprekken aanknopen met lokale vrouwen zou dus lastig worden. De opzichter had zelfs nog nooit met een Siwaanse vrouw gepraat.

Zijn monoloog werd bruut verstoord door de moderne jazzinterpretaties van een groepje Franse meiden dat eerder die dag was aangekomen. Ze lagen uitgestrekt in hangmatten in de schaduw, filosofische meesterwerken in de ene hand en een brandende sigaret in de andere, luidkeels converserend over hun onmisbare banen bij NGO’s in de hoofdstad. Mijn vriendin en ik ontsnapten met als excuus de naderende zonsondergang.

We liepen over het zandpad naar het dorpsplein. Af en toe scheurden Siwaanse forenzen langs in een tuktuk, op weg naar huis na een lange dag werken. We doorkruisten het dorpsplein. In het midden lag een klein plantsoentje met wat palmbomen. De verwarde ober van het restaurant waar we eerder hadden geluncht kwam al haastig aanlopen, dus we stapten vlug verder. Naar de oude stad, die met een wirwar van straatjes op de heuvel naast het dorpsplein gebouwd was. Het dorp strekte zich onder ons uit. In de verte lagen palmbossen en glinsterende meren, en daar weer achter de woestijn. De zon zakte langzaam door de wolken en achter de horizon. Het was het begin van een paar dagen die ik niet snel zou vergeten.

Het uitzicht over het oude deel van Siwa, nu onbewoond door hevige regenval decennia geleden die grootschalige verwoestingen aanrichtte.
Het uitzicht over het oude deel van Siwa, nu onbewoond door hevige regenval decennia geleden die grootschalige verwoestingen aanrichtte.

De volgende ochtend stonden we vroeg op om te gaan wandelen in de Siwaanse palmbossen (o ja, Siwa is dus zo’n oase met grote, weelderige bossen vol woestijnflora). Ik liep het hutje uit, de vochtige ochtendlucht in, langs de dadelpalmen naar de badkamer. Daar waste ik mijn gezicht maar smeerde me niet eens meer in; ik ging inmiddels volledig bedekt over straat, afgezien van mijn hoofd en handen. Ik trok lange luchtige kleding aan en strikte mijn wandelschoenen stevig vast. Terug bij de hut, zat mijn vriendin al gereed op een rieten stoel. 

Druk roddelend over onze studiegenoten liepen we over de markt, de stad uit. Het was nog vroeg, en alleen het geratel van een houten kar en de hoeven van een ezeltje klonken verderop. Langs de weg verschenen boerderijen en dichte palmbossen met hoge grassen. Af en toe lag er een vierkant meertje of een troebel slootje verstopt tussen het hoge gras. We waren op weg naar de Bron van Cleopatra, die net als in Marsa Matruh ooit als badkuip voor de vrouwelijke Farao had gediend. Onderweg kwamen we langs een tempel gewijd aan de god Amon Ra. Beroepsplunderaar Alexander de Grote kreeg hier ooit te horen dat hij van Jupiter afstamde, had ik op wikipedia gelezen. Een verraderlijk hokje dat zich voordeed als kaartjesverkoop haalde ons echter uit onze concentratie. Kaartjes konden namelijk alleen in het dorp gekocht worden, vertelde de aanwezige agent. Hij was hier verrassend principieel in. Dat verbaasde me niet alleen omdat hij een Egyptenaar was en, gebaseerd op eerdere observaties, dus niet al te nauw met dergelijke regulaties zou moeten nemen, maar ook omdat er verder geen enkele klant was en er ook weinig zouden komen aangezien niemand wist dat je hier geen kaartjes kon kopen. 

Desondanks gelouterd door de bevinding dat je als toerist dus tòch niet overal mee weg komt, stapten we verder. In de loop van de ochtend zagen we Cleopatra’s poel als een donkerblauwe ronde badkuip in het woestijnzand liggen. Het water was groen en blauw, en er dreven kleine bubbeltjes uit omhoog. Op het oppervlak dreven schuimachtige stukken wier. Achter de bar van een verlaten terras stond de ober likkebaardend te kijken tot we ons zouden ontdoen van alle lichaamsbedekking en in bikini, al kirrende kreetjes slakend, in het water zouden springen. Hierin zou hij echter flink worden teleurgesteld: in Marsa Matruh had ik herhaaldelijk de fout gemaakt afwisselend een bepaald lichaamsdeel nèt onvoldoende in te smeren. Vervolgens verbrandde ik gruwelijk op die ene specifieke plek (denk hierbij aan linkerbil of rechtervoetzool). De oplossing hiervoor was op me neergedaald toen ik in Soeq Libya een donkerblauwe boerkini aan een haak zag bungelen. Volledig gekleed sprongen we van de stenen rand in de bron. Ik probeerde op mijn rug op het water te drijven, maar drijven bleek moeilijk. Aangezien het hier zoetwater betrof, was de dichtheid van het water veel lager dan zeewater. Interessant. Terwijl ik rondzwom, was het enige geluid het getsjirp van krekels uit de bossen om de bron.

'Het water was groen en blauw, en er dreven kleine bubbeltjes uit omhoog. Op het oppervlak dreven schuimachtige stukken wier.'
‘Het water was groen en blauw, en er dreven kleine bubbeltjes uit omhoog. Op het oppervlak dreven schuimachtige stukken wier.’
'De oplossing hiervoor was op me neergedaald toen ik in Soeq Libya een donkerblauwe boerkini aan een haak zag bungelen.'
‘De oplossing hiervoor was op me neergedaald toen ik in Soeq Libya een donkerblauwe boerkini aan een haak zag bungelen.’

Een halfuur later klommen we gerimpeld uit het bad. We namen plaats op het terras en bestelden een munt-limoensap. De ober grapte over mijn conservatieve zwempak en betichtte mij gekscherend van het aanhangen van de van oudsher conservatiefste islamitische school die in de Golfstaten en Saoedi-Arabië welig tiert: het hanbalisme. Na hem verzekerd te hebben dat dit niet zo was, gingen we weer op pad, dieper en dieper de bossen in. Tegen de middag, toen de zon op z’n hoogst aan de hemel stond, stuitten we op een Berberdorp aan de rand van Siwa. Het lag midden in de rotsachtige woestijn. Het was er bloedheet. Onze watervoorraad was inmiddels behoorlijk geslonken, en het enige winkeltje dat nog open was sloeg de deur voor onze neus dicht. Omcirkeld door een drietal aasgieren kropen we hijgend en puffend over het woestijnpad. Pas aan het einde van de middag vonden we onze weg terug. En wie weet hoe onze tocht was afgelopen, ware het niet dat een behulpzame medewerker van een schijnbaar verlaten hotel ons een paar flessen water had aangeboden.*

'Tegen de middag, toen de zon op z’n hoogst aan de hemel stond, stuitten we op een Berberdorp aan de rand van Siwa.'
‘Tegen de middag, toen de zon op z’n hoogst aan de hemel stond, stuitten we op een Berberdorp aan de rand van Siwa.’

Op aanraden van de Franse meiden namen we de volgende ochtend een tuktuk naar Taghaghien. Dit eilandje, waarop alleen een hotel stond, lag in het Siwa-meer. Oases zijn eigenlijk laaggelegen stukken woestijn, dus de weinige regen die in de omgeving valt stroomt naar lagergelegen terrein, waardoor meren ontstaan en bossen kunnen groeien. De meren in Siwa, zogenaamde endoreïsche bekkens, waren om een ingewikkelde geologische reden zout.

De tuktuk rammelde over de lange, eenzame weg langs het Siwameer naar het schiereilandje, dat met een eenbaansweg verbonden werd met de omliggende woestijnweg. Het uitgestrekte meer was bezaaid met eilandjes met minuscule palmoases en kleien huisjes van Siwanen uit vervlogen tijden. De achterliggende tafelbergen staken rood af tegen het blauwe water. De chauffeur kende binnen nog wel iemand, dus we hoefden geen toegang te betalen. 

Na een snelle inspectie, bleek dat het water nergens dieper dan anderhalve meter was. Met onze rugzak op de rug en doorwrochte literaire werken van Virginia Woolf onder de arm, waadden we naar een eilandje in het midden van het meer (en ja, het zoute water zette mijn benedenverdieping inderdaad in vuur en vlam). De bodem was uitgedroogd door het hoge zoutgehalte en was getransformeerd in een soort harde korst waar we af en toe met een griezelige plof doorheen zakten, waarna luchtbellen bubbelend langs onze benen omhoog kropen. Onder het wateroppervlak groeide niets. Het enige teken van leven waren de gehavende lijken van verdwaalde palmtakken die over de bodem van het meer verspreid lagen. 

Toen we aankwamen op het idyllische eilandje, zetelden we ons onder een palmboom. Voor het eerst sinds het begin van mijn reis in Egypte, was de lucht bedekt met een wolkendek waar zelfs de woestijnzon niet doorheen wist te breken. We bleven de hele dag op het eiland en waanden ons ontdekkingsreizigers. Terwijl mijn vriendin een boek las, klom ik over het eiland. Na de lunch (een kilo perziken en een tros minibanaantjes) klommen we het water in en gingen we op onze rug liggen. Als omgekeerde schildpadden, maakten we urenlang rondjes om het eiland en de omliggende eilanden. Af en toe, als ik mijn benen iets te ver uit elkaar deed, sloeg het zoute water toe. Aan het gekerm achter me, merkte ik dat ik niet de enige was. 

Tegen de avond, ging de zon onder zonder dat we hem die dag hadden gezien. We waadden terug naar vasteland in de schemering. De tuktukchauffeur stond al te wachten, druk schreeuwend in zijn telefoon en wild zwaaiend met een glaasje thee. Doodmoe klommen we achterin de tuktuk. Het was inmiddels donker geworden en we konden de weg nauwelijks zien. De tuktuk scheurde over de nachtelijke weg, terug naar het dorp. Halverwege reden door een volkswijk aan de rand van Siwa. De met afval bezaaide straatjes waren vol met voetballende kinderen en groepjes kletsende vrouwen; het enige licht kwam vanuit ramen (gaten in huizen). Ik probeerde krampachtig naar binnen te gluren maar zag enkel hier en daar een in het zwart gehulde dame voor het fornuis staan of tegen haar kinderen schreeuwen. Gezien de zomerhitte was er overdag bijna niemand op straat maar na de zonsondergang begon de avonddrukte. Door de straten in het centrum waren gekleurde lampjes en glimmende vlaggetjes gespannen. We stapten uit op het dorpsplein en liepen naar een sapwinkel. Met een karaf verse sinaasappelsap ten grootte van een eersterangs gouden bokaal, proostten we op een geslaagde dag.

Zoals je ziet, is zonnebrandcrème niet noodzakelijk met een boerkini; erg handig, hoewel het zo bewolkt was dat het uiteindelijk toch niet uitmaakte...
Zoals je ziet, is zonnebrandcrème niet noodzakelijk met een boerkini; erg handig, hoewel het zo bewolkt was dat het uiteindelijk toch niet uitmaakte…

Halverwege de ochtend werd ik met een ruk wakker. Ik rook een brandlucht! Terwijl ik in paniek uit het hutje rende dreven grijze rookwolken over de schutting. De opzichter kwam de tuin inlopen met een vers guavesapje: ‘Goedemorgen zonder zorgen. Dat zijn de buren maar. Ze verbranden hun tuinafval.’ (Dit gebruik komt vaker voor in Egypte en is een van de oorzaken van de luchtvervuiling in het land.) Gerustgesteld besloten mijn vriendin en ik die dag in de tuin te blijven en ’s avonds te gaan zwemmen in de zoutbaden.

Rond vijf uur ’s middags klonk getoeter bij de poort. Dezelfde chauffeur als de dag ervoor was gekomen om ons op te halen. De zoutbaden lagen op een uur buiten het dorp. Om er te komen volgden we de weg langs weer een ander moeras. De poelen lagen als turkooizen zwembaden tussen de zoutheuvels naast de verlaten weg. 

Ik klom in het water en kermde toen de scherpe zoutkorsten op de wanden en de bodem mijn huid raakten. Mijn benen schoten meteen naar het wateroppervlak. De muggenbultjes – een gevolg van de hoge luchtvochtigheid, palmbossen en moerrassen die van Siwa een insectenparadijs maken – en eventuele andere lichamelijke openingen begonnen onmiddellijk te schrijnen. Maar terwijl ik op mijn rug over het wateroppervlak dobberde, voelde ik hoe alle stress van me afgleed. De zon stond laag aan de hemel en kleurde de bewolkte lucht roodoranje. 

Plotseling werd de stilte doorbroken door het gebrom van een vrachtwagen. Het voertuig stopte aan de overkant van het zoutbad, uiteraard vlak naast onze spullen. Ik keek gespannen toe hoe de deuren openzwaaiden en een groep zoutwinners uitstapte. Moe van een lange dag werken trokken ze hun kleren uit en doken met een plons in het water. Ik rilde plaatsvervangend vanuit de verte om de branderige zoutkorst die zich op hun gezicht zou vormen als ze weer boven water kwamen.

Tegen het zonsondergangsgebed liepen we terug naar de autoweg, waar de chauffeur ons (‘insjallah’) zou komen halen. In de verte verschenen de contouren van een figuur met een geweer om zijn schouder. Naarmate hij dichterbij kwam, zag ik dat hij een soldaat was, niet ouder dan twintig. Ik wist dat ‘alle’ Egyptische mannen verplicht tot wel drie jaar in dienst moesten. (Welgestelden weten hier met strategische giften uiteraard wel onderuit te komen.) In het ambassadegebied op al-Zamalik stootte ik regelmatig tegen de loop van een geweer dat zich uitstrekte over de stoep. Dan zaten er meestal twee soldaten achter, spelletjes spelend op hun telefoon.

De jonge soldaat, de kaaklijn scherp, het kapsel kortgeschoren, kwam beschermend naast ons staan. De ondergaande zon scheen op zijn zongebruinde huid en hij keek met een autoritaire blik om zich heen. Zijn stem klonk onverwacht diep toen hij in het Arabisch zei:
‘Het spijt me van die mannen net. Ik hoop niet dat ze jullie bang hebben gemaakt?’ 
Ik glimlachte en schudde mijn hoofd. Het was een lieve jongen.

Zie hier de zoutkorst.
Zie hier de zoutkorst.

*Misschien interessant om te weten dat men in een woestijnland als Egypte water als gemeenschappelijk goed beschouwd. De fles water die je bij je hebt is dan ook niet jouw ‘eigendom’, en het is dan ook niet ongewoon dat een vreemde je om een slok vraagt (bij toeristen wordt dit over het algemeen niet gedaan, natuurlijk).

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn buitenlandsemester in Egypte – mei 2019 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Tot in het gouden Dahab!

Smeerpijperij in de Egyptische maatschappij – Hoe seksuele intimidatie tot het minimum te beperken

, , , , , 0

Vlak voor de gewraakte massage in Aswan, geschoten door meneer de Viespeuk zelf (ga niet naar Hamo House!).
Vlak voor de gewraakte massage in Aswan, geschoten door meneer de Viespeuk zelf (ga niet naar Hamo House!).

Het zal iedere Westers-uitziende backpacker in een Midden-Oosters land opgevallen zijn dat hij of zij opeens een stuk populairder is dan thuis. Marktverkopers (de kinderschare incluis) groeten je enthousiast, restaurantmedewerkers geven je een koningsbediening en voltallige gezinnen staren je exotische lokken opgetogen na en roepen ‘Welcome to Egybt!’ als je langsloopt. Ik kan bevestigen noch ontkennen dat het feit dat een Egyptenaar mij zo nu en dan ‘maan’ noemde de reden is dat ik het daar erg fijn vond. Vrouwen (en mannen met lang haar) zullen echter ook ervaren hebben dat er behoorlijk wat seksuele intimidatie in deze contreien voorkomt (hierover meer in mijn reisverhaal over Marsa Matroeh).

Wonder boven wonder merkte ik tijdens mijn laatste bezoek echter dat ik veel minder werd lastiggevallen dan voorheen. Hoe kwam dat? vroeg ik mij natuurlijk af. Was de jeugdige lieflijkheid die mijn tweeëntwintig- en drieëntwintigjarige ik klaarblijkelijk bezat tijdens de coronacrisis verwelkt tot het afgematte gelaat van een oude vrijster? Dat kan het niet zijn: ook oude vrijsters worden hier immers lastiggevallen, evenals vrouwen in nikab, van wie je toch echt helemaal niets ziet. Nee, ik vermoed dat het lag aan het feit dat ik tijdens mijn laatste bezoek behoorlijk goed bekend was in Caïro. Ik ging zelfverzekerd over straat en kleedde me precies zoals thuis. Maar voordat we beginnen met hoe ik het onmogelijke voor elkaar heb gekregen, wil ik twee extreem controversiële kanttekeningen maken.

1 Wat is seksuele intimidatie?

Als vurige studente rekende ik iedere Egyptenaar die zelfs maar een blik in mijn richting wierp tot viespeuk, ook de vrouwen. Ik bereidde me dagelijks driftig voor op het geroep, getoeter en gesis dat me zou welgevallen vanaf het moment dat ik mijn in witte Converse gehulde voeten buiten de deur van mijn appartementje in Agouza zette. Tegenwoordig, als rijpe jongedame van vijfentwintig, ben ik van mening dat als we iedereen die ons op straat aanspreekt onder de noemer ‘viespeuk’ scharen, we de term ‘seksuele intimidatie’ verzwakken. Er is namelijk een verschil tussen ongewenste aandacht en daadwerkelijke intimidatie, hoewel beide natuurlijk behoorlijk irritant kunnen zijn.

Dit verschil is makkelijker te onderscheiden als je verstaat wat mensen zeggen, iets wat ik mettertijd steeds beter begon te doen. Soms hoorde ik mensen nieuwsgierig over me praten: ‘Éh il-halawa di?’ (‘Wat is dat voor schoonheid?’) of ‘Hiyya amar awi, masjallah’ (‘Zij is echt een maan, masjallah’). Ik heb daar persoonlijk niet extreem veel problemen mee. Ook toen wat Nubische meisjes op Elephantine aan mijn haar gingen zitten en vroegen waarom het geel was en of dat echt was, beschouwde ik dat niet per se als grensoverschrijdend disrespect. Helaas hoorde ik stoere, coole jongens soms ook minder vriendelijke dingen zeggen: ‘’ayza gins?’ (‘Wil je seks?’) of het nog minder subtiele ‘’ayiz aniek! mitén giné?’ (‘Ik wil neuken! Tweehonderd pond?’).

In Egypte zijn de meestvoorkomende voorbeelden:
– Staren, het liefst in groepjes en met een blik op het gelaat die in het midden valt tussen verbazing en opgetogenheid;
– Iets naroepen op een toon waaraan je merkt dat het voor jou bedoeld is;
– Een suggestief gebaar, bijvoorbeeld een opgestoken wijs- en middelvinger met een wiebelende tong ertussen;
– Langsrijden op een brommer of scooter, soms met een vriend of zelfs hun vriendin, verloofde of vrouw schaterlachend achterop, en dan heel dicht langs je rijden en één of meer van bovenstaande doen.
– De klassieker, de goeie ouwe hand-op-je-kont. En als je pech hebt: gretige vingers die naar ‘voren’ graaien.

Onthoud wel dat Egyptenaren enthousiast, gepassioneerd en soms enigszins heethoofdig kunnen zijn. Het is dan ook heel goed mogelijk dat wat voor jou als een reeks vreselijke beledigingen aan jouw adres klinkt, in werkelijkheid gezellig gekeuvel is tussen wat oude vrienden die jou niet eens hebben opgemerkt.

2 Voorkomen?

Ik vind dat wij als vrouwen zelfbeschikking hebben. Dat betekent dat we de verantwoordelijkheid hebben te anticiperen op de mogelijke gevolgen van onze daden. Het betekent ook dat je voorbereidingen kunt treffen om de kans te verkleinen dat je lastig gevallen wordt. Ik bedoel hier niet mee dat het jouw schuld is als je aangerand wordt in een donker steegje of dat je het verdiend nagefloten te worden als je in een kort rokje over straat gaat, maar wel dat je logischerwijs kunt redeneren dat actie A tot gevolg B leidt, zeker in een conservatief moslimland.

Als je dat niet eerlijk vindt, vraag ik je op het volgende te reflecteren:
– Loop jij ’s avonds vaak met grote stapels contanten, diamanten oorbellen en een dure smartphone demonstratief in het zicht door achterstandsbuurten?
– Sluit jij je deuren en ramen altijd goed af voordat je je huis of auto verlaat
– Gebruik jij voorbehoedsmiddelen als je na een avond uit met een vreemde in het bed belandt?

Een paar uur na de 'massage' werd de kaartjesverkoper van een tempel vlakbij het Nubische dorp opeens wel erg vriendelijk. Zie je in mijn verschrikte ogen en liters zweet (het was 44 graden) hoezeer ik me op mijn gemak voelde bij zijn opdoemende schaduw rechts van me?
Een paar uur na de ‘massage’ werd de kaartjesverkoper van een tempel vlakbij het Nubische dorp opeens wel erg vriendelijk. Zie je in mijn verschrikte ogen en liters zweet (het was 44 graden) hoezeer ik me op mijn gemak voelde bij zijn opdoemende schaduw rechts van me?

In al deze gevallen accepteren we dat er bepaalde dingen zijn die ons kunnen overkomen als we nalatig zijn met de veiligheidsmaatregelen die redelijkerwijs van ons verwacht kunnen worden. Die verantwoordelijkheid komt niet te vervallen als we in een land zijn – zeker conservatiever territorium – waar de dingen anders gaan. En natuurlijk is dat niet eerlijk: zouden we het liefst niet alles doen wat we wilden zonder enige consequentie? Het is inderdaad rot dat je de kans loopt beroofd, ziek of ongewenst zwanger te worden als je bovenstaande veiligheidsmaatregelen niet opvolgt, maar dat betekent niet dat het niet zo is.

Als je deze blogpost nog niet hebt weggeklikt om mijn ‘toxische, geïnternaliseerde misogynie’, kun je hieronder mijn tips lezen om seksuele intimidatie in moslimlanden, maar vooral Egypte, tot het minimum te beperken. Dit met het oog op voorkomen boven achteraf oplossen.

Kleding

Draag de kleding die je in je thuisland in de herfst of lente zou dragen, ook als je Egypte ’s zomers bezoekt. Niet alleen zul je je in vertrouwde outfits het meest op je gemak voelen, maar je zult er ook nog eens het zelfverzekerdst in overkomen. Als je een matige kledingsmaak hebt, denk dan simpel: een spijkerbroek, een bloesje zonder decolleté, Converse gympen en een trenchcoat of lang vest; een jurk met korte of driekwart mouwen, Birkenstocks en een vestje; of een dunne coltrui met een rokje, een panty en lage leren laarsjes, met een trenchcoat voor als je je op straat begeeft.

Veel Westerlingen denken dat de strakheidsfactor van kleding het probleem is, maar dat klopt niet helemaal. Als je op straat naar Egyptische vrouwen kijkt, zie je immers wel meer strakke spijkerbroeken. Ook blootheid is niet per definitie een probleem: tegenwoordig laten zelfs de gehoofddoekten – het gros van de Egyptische moslimvrouwen – wat kuit en arm zien. Je ziet echter zelden een Egyptische met een onbedekt achterwerk (niet naakt, maar als in: er hangt altijd een wijde broek, jurk jas, trenchcoat of vestje overheen). Volg hierin hun voorbeeld, zou ik zeggen.

Gedrag

Dit is volgens mij de voornaamste reden dat het fout gaat tussen Westerse vrouwen en Egyptische mannen. Ik zie vrouwelijke backpackers dingen doen die een Egyptische vrouw nooit of te nimmer zou doen. Ze noemen vreemde mannen lustig ‘habibi’ en schromen niet hen speels aan te stoten, te omhelzen of bij de arm te grijpen. Ook – en hier ben ik zelf meermaals schuldig aan geweest – treden ze in extreem detail over hun persoonlijk leven tegen wildvreemde taxichauffeurs (in wiens auto ze zomaar voorin zijn gaan zitten), wat in Egypte zo ongeveer gelijk staat aan je benen spreiden (grapje, maar ook weer niet ècht). Doe dit dus niet zomaar.

Die toeristische air

Seksuele intimidatie en lastigvallen richt zich vaak op opvallende vrouwen. Westers schoon, vaak langer en blonder dan de Egyptische dame, valt dan ook erg op. Je wordt echter een twijfelgeval als je op straat strak voor je uitkijkt, niet reageert op mensen die je (onbeleefd) aanklampen op straat en overkomt alsof je weet waar je mee bezig bent. Het helpt hierbij als je je heuptasje, cultuurgevoelige gewaden en halfslachtig omgeslagen sjaal thuislaat. Mik erop uit te stralen dat je of in Egypte werkt of half-Egyptisch bent.

Na een tijdje in Egypte te hebben gewoond, voelde ik me er al wat meer op mijn gemak. De sjaal hangt overigens alleen over mijn hoofd voor de esthetische ervaring (mijn vrienden waanden zich destijds extreem artistiek).
Na een tijdje in Egypte te hebben gewoond, voelde ik me er al wat meer op mijn gemak. De sjaal hangt overigens alleen over mijn hoofd voor de esthetische ervaring (mijn vrienden waanden zich destijds extreem artistiek).

Herken het voorstadium

Het is uiterst belangrijk te herkennen wanneer je getest wordt. Iedereen kent de vooroordelen over Westerse vrouwen, namelijk dat ze met jan en alleman het bed delen voor een knipoog en een kus. Iedere hand op mijn knie bleek achteraf het resultaat van een reeks tests waarvoor ik gezakt was. En met ‘gezakt’ bedoel ik: er werd iets ongepasts tegen me gezegd en ik reageerde er niet boos op en heb het daarmee dus getolereerd. Enkele voorbeelden die ik heb gehoord:
– Taxichauffeur, kleverig: ‘Wat doe jij als je wilt ontspannen? Ik ga altijd lekker douchen en me inzepen…’;
– Een andere taxichauffeur, kreunend: ‘Hmm, ja, Egyptenaren denken altijd aan seks…’;
– Weer een andere taxichauffeur, lachend: ‘Het Geloof zegt dat een tweede vrouw alleen mag als je haar en je eerste vrouw exact hetzelfde kunt geven. Honderd giné voor jou, honderd voor de andere. Seks met jou, seks met de andere.’

Dit kan natuurlijk alleen als je een woordje Arabisch spreekt of als je taxichauffeur het in het Engels probeert. Je hoeft niet (gelijk) te gaan schreeuwen als hij zoiets tegen je zegt; een boze blik en afwerend ‘stop’ zeggen is meestal voldoende. Deze opmerkingen zijn mogelijk het resultaat van een gesprek dat je eerder met hem voerde, waarin je tot in detail hebt verteld over het feit dat je als jonge vrouw alleen reist, je een vriend hebt waarmee je niet verloofd bent en geen toestemming van je vader nodig hebt om op reis te gaan, wat voor de doorsnee Egyptenaar al reden geeft tot het optrekken van fronsende wenkbrauwen richting jouw morele integriteit. Zodra ik een van bovenstaande uitspraken herkende (overigens in slechts 5% van de taxiritten) reageerde ik meteen met de opmerking dat ik bezig was me tot de islam te bekeren en verloofd was met een Egyptenaar, waarmee ik iets in zijn achting steeg.

W.Z.E.E.M.D. (Wat Zou Een Egyptisch Meisje Doen?)

Ik weet het, lezer: het is irritant dat we deze stappen moeten zetten, maar het leven is niet eerlijk. En als dit voorwaarden zijn waardoor je als prettig kan reizen, dan hebben we dat te accepteren. Ik raad je daarom aan in Egypte (en eerlijk gezegd alle landen met een cultuur die sterk verschilt van de jouwe) de volgende vraag in je achterhoofd te houden: ‘Zou een Egyptisch meisje doen wat ik nu doe?’ Want een ‘net’ Egyptisch meisje, zeker uit het sociale milieu van iemand die jou naroept op straat, negeert vreemde mannen, en als ze in haar eentje in een taxi moet stappen (achterin!) doet ze beleefd maar kortaf, en zeker niet zonder meer vriendschappelijk.

Dus: je draagt conservatieve kleding, doet niet te familiair en aanrakerig met vreemde mannen en onderneemt meteen actie als er iets ongepasts tegen je wordt gezegd. Je loopt zelfverzekerd over straat en reageert niet op mensen die je aanspreken in toeristische gebieden. Zoals ik in het reisverhaal (LINK) van Marsa Matroeh vertel, zijn er twee denkstromingen betreffende de respons op seksuele intimidatie: negeren of reageren. Negeren is vooral een optie als iemand je op straat wat toeschreeuwt, en in 63% van de gevallen is dat ‘Hello lady!’ of ‘Welcome to Egybt!’ (het Arabisch kent geen ‘p’). Als er echter ècht iets naars wordt gezegd, kun je een voorbeeld stellen door te beginnen met:
– Vloeken (buitengewoon schrikbarend, want vrouwen vloeken niet): ‘ya ibn kalb!’ (‘Hondenjong!’) of ‘ya ibn sjarmoeta!’ (‘Hoerenjong!’)
– Morele beschuldigingen over zijn gebrek aan navolging van Het Geloof (buitengewoon effectief, vooral van een buitenlander en al helemaal als iedereen eromheen het hoort): ’haram ‘alék! inta misj moeslim?!’ (‘Haram op jou! Ben je geen moslim?!’)
– Sarcastische implicaties dat zijn familie bij de opvoeding haar werk niet goed heeft gedaan (buitengewoon beledigend): ‘challiek moe’àddab’ (‘Blijf beleefd!’).

Combinaties van bovenstaande zijn natuurlijk heel goed mogelijk. Let wel op dat als je besluit de discussie/ruzie aan te gaan in het Engels, je niet te moeilijke zinsconstructies maakt. Het Engels van Egyptenaren is over het algemeen niet denderend, dus korte, scherpe en bovenal bekende leuzen (‘asshole!’) maken het meeste indruk.

De grootste kans op nare situaties heb je echter in een taxi. Zorg daarom dat je als vrouw alleen liever een Uber of Kareem neemt en geen taxi aanhoudt op straat. Via taxidiensten heb je het telefoonnummer van je chauffeur en ben je dus beter beschermd. Ook kun je hem een slechte beoordeling geven als hij ongepaste dingen zegt, wat voor hem de drempel eveneens verhoogt. Mocht je je noodgedwongen toch in een normale taxi bevinden en heb je pech? Afhankelijk van hoe erg het is, wordt boos. Als je gezegend wordt met een hand op je dij of erger, eis dan dat hij je eruit laat omdat je anders naar de politie gaat. Het verkeer staat negen van de tien keer muurvast en Egyptische steden zijn ontzettend groot, dus de kans dat de taxichauffeur met een onwillige jou op de achterbank de horizon tegemoet gaat, is zeer gering. Ben je op het platteland of in een dorp? Zorg dat je alleen in een taxi stapt als deze gebeld wordt door de ho(s)telmensen. Als zelfs dàt geen optie is, gebruik dan je gezond verstand en analyseer potentiële chauffeurs streng. Je onderbuik laat je vaak al van tevoren weten of iemand te vertrouwen is. Luister daarnaar. 

Voor de afwisseling een leuk fotootje van een auto met hond.
Voor de afwisseling een leuk fotootje van een auto met hond.

Ik wil deze blogpost graag positief eindigen maar ik weet niet goed hoe. Ik wil best zeggen dat het wel meevalt met die seksuele intimidatie in Egypte, maar het is me net wat te vaak overkomen om het lacherig weg te wuiven als niche-gevallen. Onthoud wel dat bovenstaande niet betekent dat reizen in Egypte niet leuk is; je moet simpelweg rekening houden met het feit dat je met een conservatieve cultuur te maken hebt waar veel gedragingen die voor jou als Westerse dame doodnormaal zijn, als flirten kunnen worden opgevat. Als je dat in je achterhoofd houdt, komt het allemaal wel goed.

Plezier!

Verbrand – Lara in Marsa Matroeh, Egypte

, , , , , , 0

Marsa Matruh Egypte

 

In de vroege ochtend liep ik het station van Alexandrië binnen. Het uitgestrekte terrein zag rood en wit van de microbussen die klaarstonden om de vele reizigers die een land van honderd miljoen inwoners met zich meebrengt te vervoeren. Microbussen, overigens niet te verwarren met minibussen, zijn rechthoekige koekblikken bestaande uit een stel sobere zitbanken, gewikkeld in felrood of gebroken wit aluminiumfolie. Onder het voertuig piekt een puffende uitlaat die wolken verstikkend, zwart gas uitbraakt. Beenruimte is er een verre droom als een passagier de lengte van één meter overstijgt. Het enige voordeel is dat àls je de rit overleeft, waar je grofweg vijftig procent kans toe hebt, je sneller op je bestemming aankomt: microbussen wurmen zich steevast door files en stoppen voor niets of niemand.

Ik liep tussen de stationair ronkende voertuigen door, het stationsgebouw in. Daar leidden strategisch geplaatste tafels en schappen frisdrank en chips me naar het loket. Achter het glas zat een stuurse bejaarde met een brandende sigaret tussen zijn lippen. 
‘Waar gaat hadritik yafandim heen?’ vroeg hij, me aansprekend met een reeks eretitels, waaronder een Turkse, een herinnering aan de Ottomanen die ook ooit in Egypte hadden huisgehouden.
‘Marsa Matroeh,’ antwoordde ik.
‘Elite, new deluxe of deluxe plus?’ wilde hij weten.
‘De eerstvolgende die nog plek heeft.’

Knabbelend uit een zakje chili-limoenchips zat ik even later naast een Nederlandse leeftijdgenote in een halflege toerbus. Ze vertelde dat haar ouders uit Egypte kwamen maar dat zij en haar broer gewoon in Nederland geboren waren. Iedere zomer bezochten ze hun familie in Alexandrië. Ons gesprek viel stil toen het landschap van drukke stad naar uitgestrekte woestijn veranderde. Aan de andere kant van de weg straalde de felblauwe Middellandse Zee. 
‘Ben je al eens eerder in Marsa Matroeh geweest?’ vroeg ik na een tijdje.
‘We gaan ieder jaar, de stranden zijn echt geweldig. Als je wilt, kun je wel met ons optrekken daar. We gaan iedere ochtend op pad.’ 

Voor de leuk een foto van het interieur van een zogenaamde microbus.
Voor de leuk een foto van het interieur van een zogenaamde microbus.

Ik nam haar uitnodiging dankbaar aan, en we wisselden telefoonnummers uit. Ze bood me trouwens ook een bank aan in het appartement van haar familie, maar ik besloot mezelf de luxe van een hotel te gunnen. Dergelijke gastvrijheid vereist immers constante beleefdheid aan beide kanten, en na Alexandrië snakte ik naar wat tijd voor mezelf.

Zodra we op het station van Marsa Matroeh aankwamen, ging ik op zoek naar een hotel. In tegenstelling tot Opper-Egypte was het aan de noordkust hoogseizoen. De prijzen waren naar Egyptische maatstaven dan ook torenhoog. De goedkoopste optie was een bruin hotelletje in de binnenstad. Voor een paar tientjes per nacht kon ik er een kamer krijgen, maar alleen als ik vandaag nog in contanten betaalde, benadrukte de baliemedewerker. Er zouden nog wel wat geldautomaten in de hoofdstraat zijn, hoopte hij geruststellend.

Zodra ik naar buiten liep, blies de hete vochtigheid mij als een oven in het gezicht. Ik deed mijn zonnebril op om mijn ogen te beschermen tegen de zonnestralen en hield een tweeliterfles water bij de hand. Ik wandelde door een stoffig steegje, waar wat opaatjes in galabiyya thee zaten te drinken op een stel omgekeerde frisdrankkratten. Een paar tienjarigen kriskrasten al voetballend door de straat. 
‘ʿayza sikz?’ siste een van hen toen ik langsliep.
‘Dat is haram, jongens,’ pareerde ik vermoeid.
De jonge viezerik in de maak zette grote ogen op. ’Hij… hij… HIJ ZEI HET, NIET IK!’ en hij wees beschuldigend naar zijn vriend.
‘Is ze moslim?’ hoorde ik de jongens druk overleggen.

Ik reflecteerde op de zaak terwijl mijn onderbewuste de omgeving bleef afspeuren naar geldautomaten. Egypte heeft een groot probleem met seksuele intimidatie. Het lastigvallen beperkt zich meestal tot smerige leuzen roepen naar voorbijgangers, en hier en daar een seksueel innuendo van een taxichauffeur. Maar op straat werd mij regelmatig je reinste smeerpijperij naar het hoofd geslingerd, van ‘kom hier, schatje’, vanwege de in het Midden-Oosten vaak veronderstelde hoerigheid inherent aan de vrouw, tot ‘fattoesj’, naar de Libanese salade, een schunnige bijnaam voor blonde Arabieren. Als ik pech had werd me zelfs een specifiek bedrag geboden (‘tweehonderd giné!’) of kreeg ik zoals hier een verzoek om geslachtsgemeenschap.

Er zijn twee denkstromingen betreffende de respons op dergelijk gedrag: negeren of reageren. Als opgefokte studente behoorde ik destijds tot de tweede school, hoewel ik niet overal op inging. Meestal liet ik de figuurlijke emmer vollopen tot hij overstroomde, waarna ik de eerste de beste die iets bij me probeerde bedolf onder een waterval van vloeken (buitengewoon schrikbarend, want vrouwen vloeken niet), morele beschuldigingen over zijn gebrek aan navolging van Het Geloof (buitengewoon effectief, zeker als het van een buitenlandse komt) of sarcastische implicaties dat de familie bij de opvoeding haar werk niet goed had gedaan (buitengewoon beledigend). Zo werd de boosdoener publiekelijk aan de schandpaal genageld en oogstte ik bewonderende blikken en zelfs eens een daverend applaus van een balkon verderop. Helaas bleek het slachtoffer vaker een winkelbediende die vroeg of ik daar een tasje bij wilde.

Mijn voeten hadden mij inmiddels naar de brede hoofdstraat geleid. Ik liep naar de Egyptebank toe en ging achteraan in de rij staan, die zich als een knoestige slang op de stoep gevormd had. De hete middagzon scheen op mijn hoofd, dus ik nam nog een slok water. Plotseling ging een zijdeur open en stapte een bankmedewerker naar buiten.
‘Vrede zij met u,’ riep hij om de aandacht te trekken.
Ik murmelde met de rest van de mensen het gebruikelijke antwoord mee. 
‘De geldtruck heeft pech,’ ging hij verder. ‘De automaat wordt morgen bijgevuld, insjallah.’ 
Uit de rij klonk gezucht. Een dametje, overdekt met zwarte doeken, trok uit frustratie haar slipper uit en stevende krijsend op hem af. Voorbijgangers liepen onverstoord door, duidelijk gewend aan dergelijke scenes op straat. 

Nadat ik dit tafereel even had gadegeslagen, beende ik terug naar het hotel, waar ik paniekerig verhaal deed bij de baliemedewerker. Die glimlachte sereen – zo sereen dat hij onder invloed dan wel verliefd moest zijn – en zei toen geruststellend dat dat helemaal geen probleem was omdat dat zo vaak gebeurde. Hij gaf me respijt tot de automaten zouden worden bijgevuld en wees me in de tussentijd alvast een kamer toe. Die bestond uit twee aparte ruimtes: een slaapkamer en een kleine zitkamer. Het zonlicht scheen in dunne stralen door de witgeschilderde jaloezieën door. Aan het plafond draaide een ventilator zacht zoemend rond. Ik legde mijn rugtas op bed en besloot vroeg naar bed te gaan.

De volgende ochtend ontbeet ik op de bovenverdieping van het hotel. Het raam bood uitzicht op het stadje, en in de verte straalde de zwembadblauwe zee waar Marsa Matroeh bekend om staat. Ik belegde een stuk plattelandsbrood met een reep omelet, een paar plakjes tomaat en komkommer en ten slotte wat feta. Net toen ik het geïmproviseerde boterhamwerk in mijn mond wilde steken, klonk gezoem aan de kant van mijn telefoon. Het bleek een belletje van de dochter van mijn nieuwe gastfamilie. 
‘Hoi Laar, we gaan zo naar het Rommelstrand. Zin om mee te gaan?’
‘Absoluut, hoe kom ik daar?’ antwoordde ik.
‘We zullen onze chauffeur naar jouw hotel sturen. Mijn vader zegt dat het veiliger is om met hem te reizen. Hij kent ons namelijk en zal je dus ook niet – financieel, ha! – afzetten,’ antwoordde ze giechelend.
‘Oké, prima, hoe laat precies?’ antwoordde ik. 
‘Rond negenen,’ beloofde ze.

'Het raam bood uitzicht op het stadje, en in de verte straalde de zwembadblauwe zee waar Marsa Matroeh bekend om staat.'
‘Het raam bood uitzicht op het stadje, en in de verte straalde de zwembadblauwe zee waar Marsa Matroeh bekend om staat.’

Om half elf kwam de chauffeur rustig aanrijden. Ik stapte met mijn tas met strandspullen op de achterbank en groette hem vrolijk. Met onverwacht verantwoordelijk rijgedrag zette hij me af bij het Rommelstrand. Dat maakte gelukkig zijn naam niet waar. Het strand is namelijk niet naar vuilnis vernoemd maar naar de Duitse nazi. Zijn uniform en gereedschap staan tot op heden uitgestald in een nabijgelegen bunker. Het strand zelf was paradijselijk mooi, het water kristalhelder, het zand spierwit. Grijze bunkers uit de Tweede Wereldoorlog stonden verspreid door het zand aan de overkant van de baai en gaven het geheel een militair tintje. Het Volksstrand was bezaaid met gezinnen met ontelbaar veel kinderen onder ontelbaar veel parasols of dobberend in het zeewater op opblaasgedierte.

Iets verderop, in het afgebakende gedeelte voor Rijke Mensen, lag het gezin onder een overdekking van palmtakken te luieren. De moeder was juist haar gezicht aan het insmeren met zonnebrand (het enige lichaamsdeel dat haar boerkini niet bedekte) en naast haar keek de vader tevreden over het water uit vanaf een tuinstoel. De zoon las een tijdschrift en neuriede fronsend mee met een van zangeres Dalida’s patriottische liederen over Egypte (‘Eén mooi woordje en dan nog twee, o mijn prachtige land’). De dochter zwaaide vanaf een waterscooter in de golven.

Ik trok een wijd jurkje aan over mijn bikini en waadde het water in, een daad die ik de komende dagen met mijn anonimiteit zou moeten bekopen. Terwijl ik in het midden van de baai mijn huid scrubde met wat wit zand, plonsde een stel kinderen enthousiast gillend achter me aan. ‘Lara, istanni, wacht!’ riepen ze, mijn naam listig gevraagd hebbende aan mijn gastfamilie. Geschokt keek ik toe hoe de kinderen haast verdronken in hun poging bij mij in de buurt te komen, maar desondanks stug doorspartelden. Als Egyptenaren niet kunnen zwemmen, proberen ze het namelijk alsnog, zwemdiploma of niet. Hierbij gaan ze meestal zo diep als ze lang zijn, en nu ben ikzelf wel lang, maar Egyptenaren meestal niet, wat mijn actieradius in het water veel groter maakte. De kinderen wisten hun lippen maar net boven water te houden. 

De hele dag bracht ik door in het water. Het was de enige plek waar ik me kon verschuilen voor mijn bewonderaars. In de dagen daarna zou het aantal amateurfotografen dat door de vader op heterdaad betrapt werd terwijl ze mij stiekem in het familieportret probeerden te vangen, uitgroeien tot krankzinnige proporties. Ook de volgende ochtend toen ik de parkeerplaats opreed vroegen de strandwachten aan de taxichauffeur of ‘dat ene Nederlandse meisje dat Arabisch spreekt’ ook weer was meegekomen terwijl ze door het chauffeursraam op de achterbank gluurden. Om fans uit de buurt te houden vroeg de vader de strandpolitie daarom in de buurt te gaan staan. Dit bleek weinig effectief… de agenten waren zelf ook fans. 

'Het strand zelf was paradijselijk mooi, het water kristalhelder, het zand spierwit. Grijze bunkers uit de Tweede Wereldoorlog stonden verspreid door het zand aan de overkant van de baai en gaven het geheel een militair tintje.'
‘Het strand zelf was paradijselijk mooi, het water kristalhelder, het zand spierwit. Grijze bunkers uit de Tweede Wereldoorlog stonden verspreid door het zand aan de overkant van de baai en gaven het geheel een militair tintje.’

Aan het eind van die eerste dag maakte ik een wandeling door het centrum. Mijn gezicht was vuurrood verbrand, iets waar de baliemedewerker van mijn hotel mij vertederd op had gewezen (‘O mijn god, je gezicht is zó rood!’). Toch had dit zijn hartstocht voor mij niet doen bekoelen. Ik had hem afgewimpeld met een smoesje over een gepland diner met het gastgezin, waarbij ik insinueerde dat zoon Ahmed wel eens een potentiële huwelijkskandidaat zou kunnen zijn.

Ik was inmiddels in een zijstraat beland en bewonderde de garnalenvangst in een schel verlichte viswinkel. (Men heeft in het Midden-Oosten een onverklaarbare voorliefde voor flikkerende tl-buizen.) De straat was vol met langslopende Egyptische gezinnen en hun rondrennende kinderen. Opeens kwam, zoals wel vaker gebeurde, een auto naast me rijden. 
‘Hello lady, taks?’
‘La’a, sjoekran,’ zei ik kortaf, en ik maakte een afwerend gebaar.
‘Lady, come back!’
‘Sibni fi hali, wallahi!’ riep ik boos. ‘Laat me met rust, bij God!’
‘Lady! miss Lâ-râ! No angry!’ smeekte de man, en hij volgde me in een zijstraat.
‘Rabbina samiʿ wi sjayif koell haga!’ gilde ik, waarna hij teleurgesteld afdroop (‘onze Heer hoort en ziet alles!’).

Nou, uiteraard bleek dit dus de chauffeur die mij de dagen ervoor naar het Rommelstrand had gebracht en me helaas ook de volgende dag naar het Cleopatrastrand zou vervoeren. Hij was erg beledigd en vroeg me op verwijtende toon waarom ik zo tegen hem geschreeuwd had. ‘Asfa, het spijt me,’ probeerde ik, maar de rest van de rit bleef het ijzig stil.

Een ongemakkelijke dertig minuten later arriveerden we op de parkeerplaats van het strand. De chauffeur nam de betaling mokkend in ontvangst en scheurde meteen weer weg. Het gastgezin stond te wachten bij de ingang. De groep strandgangers was gegroeid want familie uit Alexandrië was op bezoek gekomen. Ik begroette de gasten en snelde vervolgens op de moeder en dochter af, die over de rotsen naar een uitgehold stuk steen ter grootte van een halve stacaravan aan het wandelen waren. Volgens de overlevering was die ooit door Cleopatra als badkuip gebruikt. Aan de binnenkant waren gaten uitgehakt waardoor vers zeewater kon binnenstromen (Mallory Towers, iemand?).

Moeder klakte driemaal haar tong en schudde meewarig het hoofd bij de aanblik van het strand, waar een baardmans de zwarte jurk van zijn genikabte wederhelft woest omlaag trok. ‘Kijk ze nou toch, wat zien ze eruit. “Aktar min il-lazim,” meer dan noodzakelijk, zo noemen wij dat. Er zijn stemmen in de Egyptische overheid die nikabs willen verbieden om terrorisme tegen te gaan.’
‘Symboolpolitiek,’ schamperde haar dochter.

Het exclusieve imago van het Cleopatrastrand maakte dat het een welgestelder publiek trok. De sterrenstatus die ik op het Rommelstrand had genoten was dan ook meteen weer voorbij. De gastfamilie en hun gasten hadden een terrasje gehuurd, net als op het Rommelstrand overdekt met palmbladeren. Op de witte campingtafel eronder stonden thermoskannen thee, broodjes foel (bruine bonenpasta), taʿmiyya en verse komkommer en tomaat uitgestald. De kinderen maakten kastelen in het zand, de vrouwen stonden in hun boerkini te pootjebaden en de mannen onderhandelden over de uurprijs van een motorboot. Ik bleef achter met de vader, die genietend door een Egyptische krant bladerde en naar Arabische jaren tachtig-nummers luisterde.

De rest van de dag werd gevuld met gebruikelijke strandactiviteiten. We luisterden naar Egyptische klassiekers en aten plastic zakjes suikerspin en bakjes gefrituurde deegballetjes met honing, nostalgische strandsnacks voor Egyptenaren. Het eten werd verkocht door jonge jongens die hun handelswaar aan een lange stok op hun schouders droegen en tussen de mensen door stapten. De verpakkingen, die achteloos in het water werden geworpen, raapte ik op onder hoongelach op. ‘Dat ruimen we vanavond toch wel op, insjallah,’ werd schaterend geroepen. 

De befaamde Rots van Cleopatra die die dag de hele dag op de achtergrond prijkte.
De befaamde Rots van Cleopatra die die dag de hele dag op de achtergrond prijkte.

Later die middag werd ons hele gezelschap op een opblaasbanaan over het water getrokken. Ik sloeg mijn been over het warme plastic en hield me stevig vast terwijl de motorboot in beweging kwam. We gilden van plezier terwijl de gele rakker over de golven beukte en stralen zeewater in onze ogen spoten. Zo’n honderd meter van de kust maakt de boot een scherpe bocht en werd iedereen met een boog in het water geslingerd.

Die avond struinde ik op aanraden van de dochter van het gastgezin door de Soeq Libya. De overdekte markt was druk en hectisch en volgepropt met talloze kraampjes, onderling verbonden door een ingewikkeld padenstelsel. Ik liet mijn handen peinzend over galabiyya’s in allerlei kleuren gaan toen ik werd opgeschrikt door een schorre ‘allahoe akbar’: de zon was ondergegaan en de plaatselijke imam speelde het zonsondergangsgebed af over de luidsprekers. 

Een galabiyya is de traditionele klederdracht van Opper-Egyptenaren (en vrijwel àlle Egyptenaren op vrijdag); het was een jurk overhemd die tot de grond reikte met soms korte en soms lange mouwen. Ik koos een beige, vosbruin en donkerblauw gewaad voor mijn broertjes (en mezelf, maar dan als comfortabel huispak). De verkoper kwam naast me staan en al snel waren we verwikkeld in een felle afdingsessie.

Ik had vijf uitgehongerde kinderen thuis, smeekte ik in naam van de profeet. De verkoper schudde zich meewarig het hoofd. Hij kon de prijs beslist niet verlagen, hij had immers tien uitgehongerde kinderen thuis en vergevorderde suikerziekte waardoor hij spoedig beide benen zou verliezen. Maar mijn vader was Egyptenaar, probeerde ik nog met een tragische blik. Er verscheen een brede lach op het gezicht van de verkoper. Waarom had ik dat dan niet gezegd, riep hij joviaal. Hij deelde de prijs door drieën.

Met mijn aankopen in een plastic tas liep ik terug over de boulevard, waar vakantiegangers idyllisch op de stenen rand en achterliggende rotsen naar de langslopende mensen zaten te kijken. Terwijl ik over het water uitkeek beluisterde ik het spraakbericht van een goede vriendin van me. Zoals ik een jaar later ook zou doen, had zij net haar buitenlandsemester in Caïro afgerond. ‘Hey, ja, eh, jij bent nu in Marsa, toch? Nou, ik ben dus toevallig in de buurt. Ik ben wellicht erg gecharmeerd geraakt van een oasetje in het westen, dus ik kom je morgen ophalen. Dus ja, eh, weigeren is dus niet echt een optie. Nee grapje, uh, ja, laat me weten of je kan. Byeee!’

Mallory Towers iemand?
Mallory Towers iemand?

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Zie ik je in Siwa?

Sardonische Simsar – Hoe een appartement regelen in Egypte

, , , , 0

Downtown Cairo Egypte

 

Caïro: een stad waar in een appartement wonen zo normaal is dat het lokale Arabische dialect ‘ergens naartoe gaan’ uitdrukt als ‘naar beneden gaan’. Daarbij wordt woningbouw gesubsidieerd door de Egyptische regering, dus er is beslist geen woningtekort; er staan zelfs lege panden te verstoffen aan de rand van de stad, en als je de woestijn ingaat kom je af en toe een spookstad van rode bakstenen tegen. Dus of je er nou student wordt, als expat tijdelijk naar Egypte moet verhuizen of een backpacker bent die zo van Caïro gecharmeerd is dat hij er langer wil blijven, lees deze blogpost goed als je weten wilt hoe je dat huren van een appartement in Egypte precies moet aanpakken. 

Allereerst, om de sfeer te proeven beginnen we met een fragment uit een reisverhaal dat ik onlangs online zette. Hierin beschrijf ik de beproevingen die ik moest doorstaan in mijn eerste zoektocht naar een appartement toen ik een halfjaar in Caïro ging studeren.

‘De ingewikkelde procedure begon met een makelaar die ons en een zestal anderen meenam in zijn personenautootje. Hij onderbrak de werkzaamheden regelmatig om op overslaande toon te telefoneren met potentiële klanten of een schelle vrouwenstem die wij vermoedden als zijnde zijn echtgenote. De bezichtigingen zouden dan ook vele malen langer duren dan noodzakelijk. Toen we eenmaal vier appartementen in hetzelfde gebouw bezichtigd hadden in acht uur, was het tijd om een keuze te maken en het contract te tekenen. De borg en huur moesten in contanten worden uitgeteld, wat voor drugskartel-achtige taferelen zorgde: de stapels grootbiljetten, door ons meegebracht in een weekendtas en feestelijk uitgestald op tafel, werden genietend nageteld door Ahmed, de volslanke huisbaas, net zo lang totdat hij een telfout maakte en wij het verschil moesten bijbetalen. Tijdens het tekenen van het contract werd ik ook nog eens ernstig afgeleid door het luide gekakel van de kippen die Ahmed in een grote houten bak in zijn kantoor annex slaapkamer hield. Eventuele reparaties, gebroken ruiten en gaslekken zouden op goed vertrouwen morgen gebeuren, insjallah (wat betekende dat we er nog lang op konden wachten).’

Hoewel je het misschien lastig vindt te zien waar de bank begint en ik eindig, kun je alsnog doen alsof mijn 23-jarige ik met Anne Frank-haar je dit tekstfragment voorleest vanuit haar appartement in Agouza, een wijk in Caïro.
Hoewel je het misschien lastig vindt te zien waar de bank begint en ik eindig, kun je alsnog doen alsof mijn 23-jarige ik met Anne Frank-haar je dit tekstfragment voorleest vanuit haar appartement in Agouza, een wijk in Caïro.

Dan nu een snelcursus Egyptisch-Arabisch voor de woorden waarvan het handig is dat je ze herkent. De klemtoon ligt op het accent, maar let op het verschil in uitspraak tussen een ‘accent aigu’ en een ‘accent grave’.

simsàr, samàsra – makelaar, makelaars
‘imàra – flat
sjà’’a – appartement
óda, oewad – kamer, kamers
takjief – airconditioner
sjibbèk, sjababiek – raam, ramen
màtbach* – keuken
hammèm – badkamer
bawwèb – deurman
sjaghèla** – werkster
da misj sjaghèl** – dat doet het niet/werkt niet (wijs hier iets bij aan)
*De ‘ch’-klank is gelijk aan de Nederlandse ‘g’.
**De ‘gh’-klank is gelijk aan de Franse ‘r’ in het woord ‘roi’.

Wat betreft het zoeken zelf zijn er twee manieren: de Buitenlandse Manier en de Egyptische Manier. Met mijn hulp zul je beide opgaven glansrijk doorstaan. Volg daarom het volgende stappenplan!

Stap 1: Doe het voorwerk (locatie en makelaar)

Besluit waar je wilt wonen. Als Westerling in Egypte ben je per definitie rijk, dus je hebt hierin vrije keus. Nu wil je ook weer niet per se in iedere wijk wonen, dus vraag even rond. Zoals de vrouw die ik in een Caireense metro ontmoette destijds vertelde, bestaat Caïro uit een reeks rijkere en armere wijken. Iedere dure wijk gevolgd wordt door een arme wijk, waar de mensen wonen die de rijken het leven gemakkelijk maken. Met het oog op een authentieke ervaring denk je dan misschien dat het ontzettend leuk is om tussen de armen te gaan wonen; ik kan je echter verzekeren dat je het daar nog zeer zwaar gaat krijgen (geluidsoverlast, seksuele intimidatie, enzovoort).

Als je een beginner bent, raad ik je daarom een middenklassewijk aan, zoals:
– Agouza (Arabisch: il-‘agoeza);
– Mohandeseen (il-moehandissien); 
– Dokki (id-dò’’i); of
– Downtown (woest il-bàlad)

De wijk 'Downtown' heeft ook wel wat!
De wijk ‘Downtown’ heeft ook wel wat!

Als je een expat bent of met je gezin verhuist en op zoek bent naar iets luxueuzers, kies dan voor:
– Zamalek (iz-zamàlik);
– Garden City;
– Heliopolis (masr ig-gadída); of 
– Maadi (il-ma’ádi).

Vervolgens moet je in contact komen met een simsar. Doe dit ter plaatse, niet van tevoren op internationale websites, want dat is niet hoe Egyptenaren te werk gaan. Je instituut, universiteit of werkgever heeft vast wel wat telefoonnummers met betrouwbare (!) samasra. De simsar zal naar Egyptische maatstaven prima aan je verdienen, dus schroom niet je de hele dag door hem te laten rondrijden. Besef eveneens dat hij je naar reeds gemeubileerde appartementen zal brengen die speciaal voor buitenlanders zijn gereserveerd. Waarom? Zodat de huisbaas vijfmaal de Egyptische prijs kan vragen en jij alsnog denkt dat het ‘eigenlijk best een goede prijs is’.

Stap 2: Inspectie van het appartement

In Egypte heeft men er een handje van dingen mooier te maken dan ze zijn. Men plakt pleisters op problemen die eigenlijk bij de wortel aangepakt moeten worden. Je hebt dan ook grote kans dat je in een vreselijk leuk en op z’n Oriëntaals aangekleed appartementje arriveert en dat je gelijk je hart verliest, om er een week later achter te komen dat niets het doet. Zorg daarom dat je onderstaande dingen inspecteert. Of laat de simsar dit voordoen en laat je vermaken door het feit dat hij bij het aanzetten van ieder apparaat ‘bismillah’ (‘in naam van God’) mompelt. Dus:

1 De waterdruk van alle kranen en de boiler voor warm water.
2 Alle lichten. 
3 Alle stopcontacten (doen het vrijwel nooit allemaal, dus mik op 75%).
4 Alle gaspitten (controleer ook of je gas ruikt als je het appartement binnenkomt).
5 De televisie (maak een filmpje van hoe de huisbaas de televisie aandoet, want Egyptische televisies kunnen soms moeilijk doen en doen het soms opeens een paar dagen niet).
6 De wasmachine (maak een filmpje van hoe de huisbaas of werkster het apparaat aanzet).
7 De meter- en waterstand (maak hier foto’s van; je betaalt hier namelijk pas achteraf voor).
8 Of alle ramen heel zijn en goed sluiten (stof, zand en uitlaatgassen kunnen door afgebroken hoekjes en gaatjes naar binnen waaien).
9 Of er zich vlakbij je raam een moskee bevindt (hier iedere nacht van wakker worden is ook maar zo lang leuk).
10 *De airconditioner (vanaf de lente, als het zandstormseizoen begint, wordt het in Caïro soms kokend heet; ikzelf deed de airco echter nooit aan omdat ik overdag van huis was en het ’s nachts genoeg afkoelde om te kunnen slapen).

Als er iets van deze lijst ontbreekt, wat geheid het geval is, raak dan niet in paniek en vraag of het gerepareerd kan worden. Hier zul je dagelijks om moeten smeken bij de huisbaas totdat hij het regelt, want anders zal hij het zo lang mogelijk uitstellen en pas bij je vertrek uitroepen: ‘En ik wilde nèt je airconditioner laten repareren!’ Maak echter foto’s van ALLES, zodat jou nooit ten onrechte verweten kan worden dat je iets hebt stukgemaakt. Ga er voor je eigen bestwil van uit dat hij op z’n minst zal proberen je iets te flikken, gewoon omdat je een buitenlander en dus automatisch rijk bent.

Neem uitgebreid (als in: minstens een uur) de tijd voor het tekenen van het huurcontract. Drink thee en ga met iedereen vriendelijk in gesprek, ook de mensen die om onduidelijke redenen in het kantoor van de huisbaas rondhangen. Je contacten zijn alles in Egypte, en je krijgt meer gedaan als je met alle aanwezigen op z’n minst op ‘as-salamoe ‘alekoem’-niveau bent. Stel de volgende vragen aan de huisbaas:
– Hoe gaat het met u en uw familie? God zegene jullie allemaal.
– Wat is de huurprijs en wanneer moeten we het gas/water/licht betalen? Zijn er aanvullende kosten die over een maand of twee opeens betaald moeten worden? Zorg dat dit zwart op wit staat bij het tekenen van het huurcontract.
– Ben ik verplicht de flatschoonmaakster in te huren? In mijn geval verzon mijn huisbaas dat dit in het contract stond, wat beslist niet het geval was (ik heb het gecontroleerd), maar uiteindelijk moesten mijn huisgenote en ik er toch aan geloven. Natuurlijk is een schoonmaakster een prettige luxe, aangezien het in Egypte waarschijnlijk slechts tussen de honderd en tweehonderd pond (5,- tot 10,- euro) zal kosten, hoewel zij van dat bedrag minstens de helft zal moeten afdragen aan de huisbaas.

De simsar wil hier waarschijnlijk met alle geweld tolken. Als je een woordje Arabisch spreekt, let dan op of hij wel goed vertaalt wat je zegt. Het zou je verbazen wat er soms bij verzonnen wordt. Onthoud ook dat je de simsar een bedrag moet betalen, waarschijnlijk tussen de 500,- en 1000,- pond (tussen de vijfentwintig en vijftig euro).

Je zult hoogstwaarschijnlijk borg moeten betalen en natuurlijk de eerste maand huur. Dit moet altijd in contanten. Aangezien je bij de meeste geldautomaten slechts 2000,- pond (+/- 110,- euro) per keer kunt pinnen en bij iedere transactie tussen de vijf en tien euro transactiekosten moet betalen, en jij waarschijnlijk eerder acht- of tienduizend pond (kraak je hersens maar even) nodig hebt, kun je het beste al van tevoren langs een Saoedische of Emiratenbank op Zamalek gaan; daar kun je vaak grote bedragen in één keer opnemen.

Als je in Alexandrië verblijft kun je ook iets fiksen in de wat heftigere (maar wel kleurrijke!) wijk 'al-Mazar'.
Als je in Alexandrië verblijft kun je ook iets fiksen in de wat heftigere (maar wel kleurrijke!) wijk ‘al-Mazar’.

Stap 3: Als je er woont

Gefeliciteerd, je hebt je eerste appartement gevonden in het knotsgekke Caïro! Maak kennis met de buren: ga in op de uitnodiging van de buurvrouw om te komen eten en accepteer dankbaar de fles whiskey van de Saoedische bovenbuurman die iets onduidelijks in Egypte doet. 

Onthoud wel dat je volgens de lokale etiquette niet zomaar gasten van het andere geslacht mag ontvangen, zeker niet als je als vrijgezel alleen woont (wat voor de doorsnee Egyptenaar al genoeg reden is om aan jouw morele integriteit te twijfelen). Er is dus een kans – bij ons zeiden ze er nooit wat van, maar vrienden van me kregen het voortdurend aan de stok met hun huisbaas – dat de deurman er iets van zegt. Ik raad je aan om òf te zeggen dat de man in kwestie je broer is (maar dit werkt na vriend vier ook niet meer) òf je Rijke Westerling-autoriteit te gemisbruiken, hem vriendelijk te bedanken en zelfverzekerd door te stappen met je vriend of vriendin in je kielzog. De huisbaas gaat je er echt niet uitgooien; het geluid van flapperende biljetten overstemt hoogstwaarschijnlijk de stem van het Goddelijk Moraal in zijn achterhoofd. Het belangrijkste is om hier niet over in discussie te gaan; het is jouw appartement en daar mag je iedereen uitnodigen die je wilt.

Egyptische appartementencomplexen hebben altijd een bawwèb, een deurman. Deze woont met zijn vrouw en zes kinderen in een schimmig hokje onder de trap. Egyptenaren sommeren hem soms om sigaretten te halen of een ander klusje te doen, waarvoor ze hem vervolgens wat geld geven. Nu durfden wij Nederlandse studenten dat destijds natuurlijk niet te doen, maar weet dat je hem altijd om hulp kunt vragen als je in de nesten zit, ook als het al laat is. Geef hem echter niet de schuld als het water/gas/licht het niet doet, want dat is waarschijnlijk te wijten aan Egypte of onwil van de huisbaas.

Toch ga ik nu iets vreselijks van je vragen: behandel het personeel beleefd maar niet te vriendschappelijk, in ieder geval totdat je hebt geobserveerd hoe de andere bewoners van het gebouw met hen omgaan. Egypte heeft een duidelijke klassenmaatschappij, en als Rijke Westerling behoor je tot de bovenklasse, of je dat nou wilt of niet. Afgezien van de huisbaas, behoort het personeel echter tot de onderklasse. De kans bestaat dat je als twintigjarige backpacker de kromgebogen sjaghèla streng moet toespreken omdat ze water in de stekkerdoos heeft gegoten of de bawwèb moet terugroepen omdat een brandende lucifer bij het gaslek houden de gaslucht niet daadwerkelijk heeft doen verdwijnen. Als je te familiair doet – zéker als je Arabisch spreekt en iedere vreemde met het über beleefde ‘hadritak’ of ‘siyadtak’ aanspreekt – loop je het risico dat men (onbewust?) misbruik gaat maken van je vriendelijkheid, bijvoorbeeld door halfslachtig schoon te maken maar wel de volle mep te willen ontvangen of niet te reageren op je dringende hulpverzoeken als de boilervlam weer eens is uitgedoofd.

Stap 4: Als je er weggaat

Houd de foto’s die je op dag 1 hebt gemaakt bij de hand, zowel van de meters als het appartement zelf. Als je een snert-huisbaas hebt, loop je het risico dat hij gaat proberen jou de schuld te geven van de voorwerpen die kapot zijn gegaan (wat in Egypte onvermijdelijk is; alles wat nieuw is valt er binnen een paar maanden op een of andere manier uit elkaar). Laat de berekening van de de gas/water/licht-kosten voor je op papier uittekenen – dit vooral om te laten zien dat je er bovenop zit en hij dus echt niets hoeft te proberen – en betaal deze dan ongeacht of de berekening ergens op slaat of niet (want wat wil je anders doen?). Wrokkige vrienden van me stalen als wraak het douchegordijn, dus dat is altijd een optie als de huisbaas vervelend doet. Het is overigens vriendelijk om de bawwèb en de sjaghèla een extraatje te geven.

Als je je het begin van deze blogpost nog kunt herinneren, weet je dat een andere optie de Egyptische Manier is. Die raad ik je eigenlijk meer aan dan bovenstaande. In Egypte gaat maar weinig ècht volgens de regels, dus denk niet dat je via bovenstaande werkwijze beter beschermd bent tegen afzetters of een betere positie hebt. De beste bescherming daartegen is juist door mondjesmaat aan contacten te komen via Egyptenaren zelf. Misschien ken je wel een Egyptische buurman of collega of medestudent of snackbarmedewerker die weer iemand kent, wiens oudoom je met een verre neef in contact kan brengen. Als je een backpacker bent, een van de jongens achter de balie heeft vast wel een vriend die iets kan regelen. Er zit geen limiet aan dit keten van verbintenis! En dat is niet raar, want zo doen Egyptenaren het zelf ook. Volg vervolgens bovenstaand stappenplan, maar dan zonder de stukken over de makelaar. En geef je tussenpersoon een ‘bedankje’, want hij heeft je hoogstwaarschijnlijk veel geld bespaard.

Hopelijk schrikt bovenstaande je niet te veel af. Ikzelf heb een geweldige tijd gehad in Caïro. Wel heb ik er veel beginnersfouten gemaakt waarop ik veel geld had kunnen besparen. Daarbij wil ik dat je je realiseert wat er mis kan gaan, zodat je niet voor verrassingen komt te staan of stomverbaasd bent dat er geen wooncorporatie met een behulpzame klantenservice bestaat.

Herinner je je die foto van mij bovenaan deze blogpost nog? Als ik me omdraaide en uit het raam keek, was dit wat ik zag.
Herinner je je die foto van mij bovenaan deze blogpost nog? Als ik me omdraaide en uit het raam keek, was dit wat ik zag.

Een Huishouden van Jan Steen – Lara in Alexandrië, Egypte

, , , 0

Uitzicht Citadel Qaitbey Alexandrië Egypte

 

‘Mijn familie zet me onder druk om nog meer kinderen te nemen,’ klaagde mijn gastvrouw terwijl ze een slok sinaasappelsap nam. Ze plaatste het glas op de rand van haar balkon. Het spierwitte appartement bood spectaculair uitzicht op de Qaitbeybaai. Beneden stormde het, en golven klapten met donderend geraas op de rotsen. In de hemel doemden grijze stapelwolken op.

Terwijl we verder praatten, besefte ik dat in de paar uur dat ik haar kende al als een vriendin aanvoelde. Mijn gastvrouw was een jonge moeder en tevens keiharde zakenvrouw bij een internationaal bedrijf. In haar vrije tijd werkte ze als instructeur parachutespringen, ter ontsnapping aan de sleur van het gezinsleven. Ik had haar ontmoet via Couchsurfing, een website waar plaatselijke bewoners een gratis slaapplek kunnen aanbieden aan reizigers. Hier waren de gastvrouw en haar gezin begonnen met couchsurfen omdat de Egyptische Pond inmiddels dusdanig ontwaard was dat reizen onbetaalbaar was geworden. Buitenlanders thuis uitnodigen vonden ze een geschikte manier om hun dochtertje kennis te laten maken met, en ik citeer, ‘inspirerende vrouwen uit het buitenland’.

Eerder die middag had een taxi me voor haar appartement afgezet. Toen de deurbelvogeltjes mijn aankomst aankondigden, leek mijn komst haar echter ontschoten te zijn. Uiteindelijk sleurde ze me met een vrolijk ‘geen probleem’ naar binnen. Met het licht onbestemde schuldgevoel van een nieuwe gast legde ik mijn Birkenstocks voorzichtig naast de deur en zette mijn rugzak tegen de bank in de zitkamer. De met vuil overdekte huisraad deed denken aan een huishouden van Jan Steen: buren (iedereen bleek familie) liepen af en aan door het huis en struikelden continu over de rafelige hoeken van het Perzisch tapijt, een felroze speelgoedauto in het gangpad en clusters vers gesnoten zakdoeken die verspreid lagen door het huis (iedereen bleek verkouden).

Bij wijze van couch wees mijn gastvrouw me een met bloemen versierd kinderbedje toe. Het feit dat ik me in een felroze prinsessenkamer bevond, deed vermoeden dat haar dochtertje haar slaapkamer voor mij had opgegeven. Het meisje zou de daaropvolgende nachten inderdaad bij haar ouders slapen. Op hun beurt zouden die de daaropvolgende ochtenden met donkere wallen aan de ontbijttafel verschijnen.

De volgende morgen werd ik opgewonden wakker. De frisse zeebries, koelere temperaturen en uitlaatgassen van de kustweg riepen me door het open raam. Ik besloot mijn eerste dag in Alexandrië te beginnen met een wandeling over de boulevard. Vervuld van dat enthousiasme kwam ik uit bed, om meteen over de felroze speelgoedauto van het meisje te struikelen. Ik stommelde opzij en kwam met mijn rechtervoet op een venijnig legoblokje terecht. Kermend vlocht ik mijn haren in en waste mijn gezicht. De harde wind die woei zou zelfs het gladste haar in een bos pluizige pieken transformeren, had mijn gastvrouw vanuit de gang geroepen terwijl ze zelf een extra stevige hoofddoek. ‘Je hebt geluk met het weer,’ concludeerde ze vervolgens opgetogen. 

Een uur later zat ik op de stenen rand die de Middellandse Zee scheidde van de boulevard. Grijze stapelwolken vlogen met een noodvaart door de verder helderblauwe hemel. De golven braken schuimend op de boulevard en landden af en toe op argeloze voorbijgangers, die vervolgens gillend wegsprongen. Toch hield de storm watersporters niet tegen: jongens in zwembroek en buitenproportioneel veel vrouwen in nikab zwommen in het deinende zeewater. 

Ik nam een slok van mijn cappuccino en lepelde de kaascroissant naar binnen. Die had ik bij een Franse bakkerij gehaald in de veronderstelling dat een ‘kaasbroodje’ daar hetzelfde zou betekenen als in Nederland, namelijk een droog croissantje met een verwaarloosbaar staafje nepkaas. In plaats daarvan kreeg ik een bladerdegen kom gevuld met kokende kaas in mijn handen gedrukt. Ik probeerde nog een hap te nemen en zat vervolgens volledig onder. Terwijl ik me schoonpoetste met een van de zeshonderd servetjes die de bakker mij had meegegeven, richtte ik mijn blik op de bontgekleurde panden in Europese architectuurstijlen die de boulevard sierden. Mijn ogen gleden langs de gietijzeren balkonnetjes, Franse luiken en rococo versieringen op de gevels. Ik snoof de zeelucht diep in en genoot van de ochtendrust. 

‘Inti amar, je bent een maan, masjallah!’ onderbrak een tandeloze visser mijn rustmoment. Dit is een groot compliment voor een mooi iemand in het Arabisch, maar op het randje in het Nederlands vanwege de associatie met bleek en rond. Ik keek in de plastic emmer naast hem op de grond. ’Wat bent u aan het vangen?’ vroeg ik nieuwsgierig. ‘Ik ben niet kieskeurig, alles wat God aan mijn hengel hangt,’ antwoordde hij – (dit is een samenvatting van een reeks handgebaren aan zijn kant: hij wees naar de hemel, toen naar de zee en vervolgens naar zijn hengel) – terwijl hij de hengel met een ferme zwiep in zee uitgooide. Hij beschermde zijn ogen tegen de zon met zijn hand en keek uit over het water. Intussen vroeg hij of ik had gehoord van de kwallenplaag die de Middellandse Zee teisterde. 
Daar had ik iets over gelezen, antwoordde ik. Kwam dat niet door opwarming van het zeewater en grootschalige sterfte van kwallen-etende zeeschildpadden door watervervuiling? 
Hij lachte me vierkant uit: Israël had natuurlijk kwallen gestuurd, wist hij zeker. 

'Toen ze klaar waren met eten, smeten ze hun plastic zakken, blikjes en papieren verpakkingen lachend over de rotsen en in de zee.'
‘Toen ze klaar waren met eten, smeten ze hun plastic zakken, blikjes en papieren verpakkingen lachend over de rotsen en in de zee.’

Ik ging naast hem staan en keek uit over de rotsen, waar een koddig gezinnetje juist bezig was met het ontbijt. Toen ze klaar waren met eten, smeten ze hun plastic zakken, blikjes en papieren verpakkingen lachend over de rotsen en in de zee. Ik zag het tafereel met lede ogen aan. Verontschuldigend vertelde de visser dat zulke mensen van het platteland kwamen. ‘Verdomde boeren,’ mompelde hij erachter aan.

Ik vervolgde mijn wandeling en liep dieper en dieper de volkswijk in. De wijk grensde aan de boulevard en bestond uit grauwe, vuile appartementenflats. De straten waren versierd met glimmende vlaggetjes, een herinnering aan de Ramadan, de feestelijke vastenmaand voor moslims, die toevallig net afgelopen was. Ik kwam langs een cafeetje, waar de mannen hun kranten opzij schoven en verbaasd opkeken van hun thee en waterpijp. 
‘Ben je verdwaald?’ riepen ze. 
‘Nee hoor!’ zwaaide ik vrolijk terwijl ik zelfverzekerd doorstapte. 

'Even later bleek ik verdwaald.'
‘Even later bleek ik verdwaald.’

Even later bleek ik verdwaald. De batterij van mijn telefoon was leeg en ik had geen kaart meegenomen. Niet dat ik met een kaart wel had geweten waar ik was. Aangezien ik ben opgegroeid in de tijd van technologische vooruitgang, is de kunst van het kaartlezen aan mij voorbij gegaan. Bovendien lijd ik aan een legendarisch slecht gevoel voor richting, wat maakt dat ik zelfs op de minimaalste afstanden de weg kwijtraak. Dit, in combinatie met mijn voorliefde voor lange wandelingen, maakte dat vrienden mijn verzoek om wandelgezelschap meestal medelevend op blauw lieten staan.

Na een tijdje doelloos ronddwalen en naar mensen zwaaien stuitte ik op een spookkermis. De krakkemikkige attracties en enkele gezellige palmbomen stonden er verlaten bij. Plotseling kwam een stel kinderen en zwerfhonden aangestoven. De nieuwste mahraganat-hit klonk krakend uit een luidspreker. Erop vertrouwende dat aan alle veiligheidsvoorschriften was voldaan, waagde ik mijn leven in de zweefmolen. Aan het eind van de middag vond ik mijn weg terug naar de kust.

‘La’a, wallahi al-‘azim…!’ krijste mijn gastvrouw de volgende morgen in haar mobieltje (‘Nee, bij de Almachtige God…!’). Ze wist haar auto rakelings te stoppen voor een onverwachte oversteker, toeterde luid en scheurde toen met een boog om de voetganger heen. Ik zat bevend op de achterbank met haar dochtertje, dat totaal geen last leek te hebben van haar moeders rijstijl. De auto kwam tot stilstand voor een kinderdagverblijf, de ramen beplakt met vrolijk gekleurde kindertekeningen. Mijn gastvrouw opende de zijdeur, hees het meisje in haar armen en snelde naar binnen. De auto liet ze stationair draaien en de rij auto’s achter ons groeide gestaag. 

Enkele minuten later sprong ze de auto weer in en reed verder naar de Bibliotheca Alexandrina. Ik wuifde haar uit maar zag dat ze alweer met woeste handgebaren aan het telefoneren geslagen was. Ik liep door de ingang, langs gonzende schoolklassen, het gebouw binnen. De oorspronkelijke bibliotheek werd in de derde eeuw voor Christus in opdracht van een toenmalige Grieks-Egyptische koning gebouwd. Op haar hoogtepunt telde ze vele duizenden boekrollen, die in alle uithoeken van de wereld waren verzameld en naar Alexandrië verscheept. Enkele eeuwen daarna liet de bekende naam Julius Caesar de bibliotheek tot op de grond toe afbranden. Het moderne gebouw dient als studiecentrum voor de Universiteit van Alexandrië. De bibliotheek bezit ook kunsttentoonstellingen en een planetarium, waar onderwijsfilms voor kinderen worden gedraaid. 

Daar zat ik even later tussen de gezinnen en schoolklassen onder het koepelvormige scherm. De ruimte werd verduisterd en het geroezemoes zwakte af. Er verscheen een animatie van een lemen hutje in de woestijn. De camera gleed door het zijraam en toonde een getulbande wetenschapper die zich over stapels perkamenten boog. De film ging over een middeleeuwse Arabische wiskundige die allerlei optische wetten had ontdekt. Terwijl een vertelstem in dramatisch Koran-Arabisch – anders dan het Modern Standaardarabisch van het nieuws; ook weer anders dan het dialect van Egyptenaren – zijn verhaal deed, begonnen de bezoekers te lachen, klappen en joelen, een onverwacht sentiment bij een onderwijsfilm voor kinderen.

Later die middag liep ik over de kustweg naast de Qaitbeybaai naar de citadel van wijlen de Sultan Qaitbey. Het stormde nog steeds, hoewel de grijze wolken hadden plaatsgemaakt voor zonneschijn. De boulevard was afgeladen met eigenlandtoeristen. Egyptenaren met geld gaan ‘s zomers immers graag naar de noordkust. Dit betekent grote winkelcentra, Amerikaanse hotels- en fastfoodketens en privéstranden, want daar houden rijke Egyptenaren van. Het contrast tussen de privé- en volksstranden was opvallend: de volksstranden waren bezaaid met afval en afgeladen met mensen, terwijl de privé-stranden brandschoon, vrijwel uitgestorven en bovenal Europees-geprijsd waren. 

Het imponerende fort werd omringd door een ruige kust met scherpe rotsen, waarop enorme golven kapotsloegen. De armen van het beige kasteel omringden een grote binnenplaats met groene gazons en palmbomen. Ik klauterde over de smalle trappen naar boven en wurmde me door een schietgat in de dikke, stenen muur. De felblauwe baai was bezaaid met bootjes, die dobberden in de wind.
‘Wil je een foto met ons maken?’ klonk plotseling achter me. 
Ik draaide me om en zag een paar tienerjongens staan. ‘Uh – pff – ja, als je dat wilt?’
Algauw volgden er meer. Uiteindelijk werden het er zoveel dat ik op het gros van de berichten op sociale media van die dag moet hebben gestaan. 

'... de volksstranden waren bezaaid met afval en afgeladen met mensen...'
‘… de volksstranden waren bezaaid met afval en afgeladen met mensen…’
'... terwijl de privé-stranden brandschoon, vrijwel uitgestorven en bovenal Europees-geprijsd waren.'
‘… terwijl de privé-stranden brandschoon, vrijwel uitgestorven en bovenal Europees-geprijsd waren.’

Tegen de schemering liep ik onder een kleverig briesje een lokaal openluchtvisrestaurant binnen. Overal in Egypte prees men vis uit Alexandrië de hemel in. Tot nu toe had ik me echter onthouden van vis, gemotiveerd door de sluimerende angst dat de vis in de Nijl gevangen werd. Maar onder dwang van mijn gastvrouw moest ik er nu toch echt aan geloven. Restaurant Aroest il-Bahr (Bruid van de Zee) zou het beste van het beste zijn. Helaas bleek dit restaurant moeilijk te vinden, want in Alexandrië heet vrijwel ieder restaurant Bruid van de Zee. Ik wist in ieder geval wel dat ik koste wat het kost de toeristische tenten aan de zee moest vermijden, niet alleen om de matige kwaliteit van het eten, maar ook om te kunnen zeggen dat ik geen Toerist was maar een Reiziger.

In de keuken waren een paar medewerkers druk bezig de stenen vloer ‘schoon’ te boenen (ze gooiden emmers water over de vloer en begonnen vervolgens in onbestemde richting te dweilen). Met de leidende stem van mijn gastvrouw in mijn achterhoofd pakte ik een plastic mandje van een stapel en liep op de visuitstalling af. Vervolgens wees ik stukjes zeebaars, ombervis en gamba’s aan in het ijs en plaatste het mandje op de grond. De aandacht van een medewerker trok ik door zachtjes ‘pssst’ te zeggen (deze techniek werkte ook op straat en werd veelvuldig door Egyptenaren onderling èn tegen mij gebruikt). Zodra ik een keukenhulp in de kraag had gevat, pakte die het mandje op en zette het weer ergens anders neer. Daarna werd de vis door wederom iemand anders naast de kok geplaatst en sloeg die eindelijk aan het koken. 

Ik nam plaats aan een tafel en sloeg Yung Changs Wilde Zwanen open. Bliksemsnel, want zo is Egyptische service dan ook wel weer, stapelde de ober mijn tafel vol borden gebakken vis, evenals het gebruikelijke scala aan bijgerechten: platte broodjes, sesampasta en komkommer-tomatensalade. Het in Egypte immer dreigende risico op diarree en stikken werd ruimschoots gecompenseerd toen ik de rekening zag.

Het was al donker toen ik naar het huis van mijn gastgezin wandelde. Er stond een warme bries en de maan stond hoog aan de hemel in al haar bleke rondheid. Hoewel ik van plan was nog even te stoppen bij de befaamde Stanleybrug, gewoon, om hem gezien te hebben, kwam ik plotseling op een onbekende, onafgemaakte brug terecht. Het bouwsel hield midden in de lucht op. In opperste doodsangst rende ik (en een paar anderen die getroffen waren door hetzelfde noodlot) langs de drukke snelweg terug. In ieder geval had ik eindelijk antwoord op de vraag die mij al wekenlang woelend wakker hield, namelijk waarom Egyptenaren zo vaak over snelwegen lopen: het gebeurt je gewoon.

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Volgende stop: Marsa Matroeh!

Toerismeterreur – Lara in Luxor, Egypte

, , , 0

De Kolossen van Memnon staan zo naast de weg...
De Kolossen van Memnon staan zo naast de weg…

Ik zat in de trein op mijn aangewezen plek. De airco loeide, dus ik had mijn grasgroene sjaal om mijn armen geslagen. Naast me zat een tiener met een felroze hoofddoek, waaroverheen ze een koptelefoon had geklemd. Ze was verdiept in een Koreaanse dramaserie op haar laptop. Ik hoorde het gedempte geschetter van de personages, die Syrisch spraken, een Arabisch dialect dat vanwege haar zachte klanken vaak gebruikt wordt voor het nasynchroniseren van soapseries.

Ik had net een boek opengeslagen toen ik vanuit mijn ooghoek een lange, magere man in een witte tulband en een vuile galabiyya in een onbestemde grijsbruine kleur op me af zag benen. Hij zette het direct op een krijsen, hoewel de inhoud van zijn verder ongetwijfeld uitstekende argumentatie me door zijn Opper-Egyptisch boerendialect ontging. Van schrik wist ik niet wat ik moest zeggen en bovendien werd ik volledig in de steek gelaten door het Arabisch dat ik inmiddels al een jaar studeerde op de universiteit. Daarom begaf ik me tot het allerlaatste redmiddel, hetgeen spaarzaam gebruikt moet worden wil het zijn universele kracht behouden bij het andere geslacht: ik perste met alle macht een traan uit mijn ooghoek en gluurde omhoog hoe het ontvangen werd. De man werd nog net niet met pek en veren maar wel met verwijtende blikken en woedend geheven rechterarmen weggejaagd wegens het ‘lastig vallen van dat arme meisje’. (Later begreep ik dat ik op zijn stoel zat.)

Ik was op weg naar Luxor, een stad die zo vol staat met Oud-Egyptische beelden en tempels dat het ook wel het Openluchtmuseum wordt genoemd. Het was tot enkele jaren geleden dan ook dé toeristentrekpleister van Egypte. Alles veranderde echter toen de Egyptische Revolutie van 2011 het toerisme stillegde. Ministeries van Buitenlandse Zaken over de hele wereld bestempelden Egypte, en het hele land maar vooral Luxor leed onder dit plotselinge wegblijven van toeristen. Er bleken weinig arbeidsalternatieven voor de gidsen, taxichauffeurs en straatventers die voorheen hun inkomen hadden gehaald uit de toeristenindustrie. 

Nog steeds is het toerisme niet wat het geweest is, hoewel het geleidelijk aan aan het bijtrekken is. De werkelozen zijn dan ook wanhopig en boos, en storten zich onverstandig genoeg op iedere toerist die er nog wèl komt. Als vrouw alleen werd ik dan ook binnen de kortste keren herkend. Koetsiers en gidsen zaten me met paard en wagen achterna door de straten, en toen ik eens een restaurantje binnenglipte voor een middagmaal, wachtten de kerels in groepjes voor de deur (pech voor hen, ik vertrok via de achteruitgang). Overvallen door een ongezonde portie stress, migraine en zelfmedelijden, eindigde ik mijn eerste avond met een halalburger bij de McDonald’s.

Toch, als gematigd geïnteresseerde in de Egyptische oudheid mocht ik de schatten van Luxor niet ongezien aan me voorbij laten gaan. Ik zou mijn lijst afwerken en de stad daarna zo snel mogelijk verlaten. De Tempel van Amoen, het Luxor Museum en de Tempel van Luxor stonden bovenaan. De volgende dag ontmoette ik op de binnenplaats van het tempelcomplex van Amoen een vriendelijke opa die me voor een zacht prijsje wel wilde rondleiden. Hij kwam oorspronkelijk uit Aswan maar had Egyptologie gestudeerd aan de Universiteit van Caïro. Na zijn studie trouwde hij met een Luxorse en inmiddels woonde hij er al ruim veertig jaar. 

Vol vuur begon hij aan een verhaal over de huizenhoge pilaren, overdekte tempels en stenen brokstukken die om ons heen verspreid lagen; vol minachting wees hij naar de andere gidsen, volgens hem onopgeleide sukkels. Soms bukte hij opeens, schoof onopvallend een steentje opzij en liet zijn wijsvinger glijden over wat daaronder lag. Vervolgens streek hij zijn wijsvinger over mijn arm en liet zo een felgekleurd streepje achter. Door de jaren heen had hij stenen en metalen gevonden en verstopt. Deze relieken van het verleden werden door de oude Egyptenaren gebruikt als kleurstof voor hun kunstwerken.

Vlakbij de plek waar ik verbleef hing dit bordje met 'de molenheek', waarmee ze denk ik 'De Molenbeek' bedoelden. Ik heb niet gevraagd waarom.
Vlakbij de plek waar ik verbleef hing dit bordje met ‘de molenheek’, waarmee ze denk ik ‘De Molenbeek’ bedoelden. Ik heb niet gevraagd waarom.

Ik streek juist voorzichtig met mijn handen over een felgekleurd hiëroglief in een donkere stenen ruimte toen de gids een gil slaakte. Jammerend joeg hij me naar buiten en dwong me mijn handen ‘te reinigen’ in het woestijnzand. Ik volgde zijn bevel en keek verbijsterd toe hoe hij de zweetparels van zijn voorhoofd veegde. De Oud-Egyptische kunstenaar mengde blijkbaar traag werkend gif door zijn verf, als afweermechanisme tegen grafrovers.

Weer een dag later, tegen het ochtendgloren, werd ik wakker gebeld. De schrille zaghroeta die ik voor de gelegenheid had ingesteld als ringtone schalde door de slaapkamer van het AirBnB-appartementje. Ik kwam overeind en stommelde naar het bureau in de hoek van de kamer, waarop het apparaat bleef zoemen en gillen.
‘Aló?’ mompelde ik slaapdronken.
‘Sabah al-foel, ochtend van bloemen, Lara,’ riep een hartelijke mannenstem.
‘Sabah al-isjta, ochtend van room, met wie spreek ik?’ vroeg ik op mijn hoede.
‘Ahmed,’ antwoordde de man.
Ik begon te lachen: ‘Dat helpt weinig, meneer.’ (Drie op de vier Egyptenaren heten Ahmed.)
‘Ahmed,’ herhaalde hij, nu teleurgesteld. ‘De gids van gisteren…’
Ik ging overeind zitten en verontschuldigde me uitgebreid. ‘Natuurlijk ken ik u nog.’
‘Heb je zin om mee naar de Westoever te gaan? Je kunt gratis aansluiten bij een groepje Egyptenaren,’ bood hij aan.
Verbaasd vroeg ik of hij geen grapje maakte.
‘Natuurlijk niet, als je de anderen maar niet vertelt dat jij niet meebetaalt. Hen heb ik namelijk góéd laten dokken.’ Hij pauzeerde even en lachte schaterend. ‘Ik heb een programma gepland langs de Thebaanse Necropolis, de Kolossen van Memnon, de Notabelen, de Tempel van Hatsjepsoet en de Vallei der Koningen. Sta klaar om half acht stipt!’
‘Half acht,’ bevestigde ik. ‘Is goed, tot dan!’

Om halftien kwam hij op zijn dooie akkertje aankarren in een witte minibus. Een arm gooide de zijdeur open en klapte de zitstoel naar voren. Ik kroop naar achteren en begroette de inzittenden, een veramerikaanst Egyptisch gezin. Vader, moeder en hun twee dochtertjes woonden in de Verenigde Staten en spraken amper nog een woord Arabisch. Wat ze wel konden zeggen, deden ze met zo’n sterk accent dat zelfs ìk erom moest lachen.

Op de achterste achterbank lag een man in galabiyya tegen het raam te slapen. ‘Let maar niet op mijn neef, hij rijdt op de terugweg,’ riep de gids naar achteren. Ik was zeer vermaakt, want ik trof in Egypte met enige regelmaat op de bijzonderste plekken slapende zielen aan. Op de trap van het Nubisch Museum in Aswan stapte ik onverhoeds op een snurkende bewaker. Ook op mijn laatste dag in Caïro, op weg naar de balie om uit te checken, struikelde ik over de nachtwaker die in de deuropening lag te pitten (en overigens volkomen onverstoord doorsliep). 

Voor hen die ooit Sims 3 Wereldavonturen hebben gespeeld, zullen in dit bouwwerk, de Tempel van Koningin Hatsjepsoet, de inspiratie voor de gelijknamige tempel in Egypte in het spel herkennen.
Voor hen die ooit Sims 3 Wereldavonturen hebben gespeeld, zullen in dit bouwwerk, de Tempel van Koningin Hatsjepsoet, de inspiratie voor de gelijknamige tempel in Egypte in het spel herkennen.

In de gekoelde minibus gingen we de bezienswaardigheden af. Tijdens de rondleidingen buiten kon ik me moeilijk concentreren op de gids door de felle zon. Waar mogelijk vluchtte ik naar de koelte van ondergrondse tombes, verstopt in het woestijnzand. Aan het eind van de middag keerden we terug naar de stad, overdekt met zand, zweet en geschiedenis.*

Toen ik die avond terugkwam in mijn kamer, sprong ik meteen onder de douche. Ik boende mijn lichaam schoon met een sponskomkommer, een langwerpige komkommerachtige die aan bomen groeit en na gedroogd te worden de textuur van een scrubhandschoen krijgt. Het water dat van mijn benen naar het putje stroomde kleurde donkerbruin. Een verkwikkende douche later wikkelde ik mijn haar in een oud T-shirt en smeerde me van top tot teen in met verse aloë vera, die ik een dag eerder bij een straatventer gekocht had en nu in de koelkast bewaarde. Mijn haar, inmiddels kurkdroog door het chloorhoudende leidingwater, smeerde ik in met arganolie. Ik trok mijn slaapshirt aan en ging op een ligstoel op het balkon liggen. Terwijl ik slaperig mijn haar kamde, keek ik naar de langsvarende bootjes op de Nijl in het licht van de ondergaande zon. Voor ik het wist was ik in slaap gevallen. 

‘Ik getuig dat er geen God is dan God…’ klonk de nasale gebedsomroep in de vroege morgen. Ik werd wakker op het balkon en kwam steunend overeind van mijn ligstoel. In Egypte klinkt de omroep, zoals in veel moslimlanden, vijfmaal per dag. Het land staat vol moskeeën, dus je hebt goede kans dat je hotelkamer zich pal naast de luidspreker van zo’n moskee bevindt. Nu kan ikzelf erg genieten van dit feeëriek gebedsgeschal. De voorwaarde is echter wel dat de omroeper een goede stem heeft en dat is helaas zelden het geval. Vaker werd ik ’s nachts opgeschrikt door een cassetteopname van de lokale imam, die knarsend voor een microfoon werd afgedraaid. De stem reciteerde dan de geloofsbelijdenis: ‘Ik getuig dat er geen God is dan God en dat Mohammed zijn boodschapper is’ (maar niet drie keer zeggen, want dan ben je opeens moslim) en meldde daarbij ter aanmoediging dat bidden beter was dan slapen. Waarschijnlijk vindt ook de doorsnee moslim het taai om om vier uur ’s ochtends van zijn bed te worden gelicht. 

Hoewel Egyptenaren daar weinig last van leken te hebben; ze leken zelfs helemaal nooit te slapen. Als ik ’s avonds laat in bed lag en probeerde de slaap te vatten werd ik voortdurend wakker gehouden door het gelach van spelende kinderen, geblaf van straathonden en af en toe een uitbundige ‘Allah’, gevolgd door gejuich en applaus. Dat laatste kwam dan van het waterpijpcafé verderop, waar de plaatselijke herengemeenschap van een voetbalwedstrijd genoot. 

Ik kleedde me aan en slobberde een paar mango’s naar binnen als ontbijt. Mijn laatste dag in Luxor was aangebroken en ik kon niet wachten om te vertrekken. Mijn volgende stop zou Alexandrië worden, de twee-na-grootste stad van Egypte, gelegen aan de Middellandse Zee. Na een week in de woestijn leek me dat een geschikte bestemming. Dan moest ik echter eerst een treinkaartje weten te bemachtigen en zoals ik in Giza al had gemerkt zou dat wellicht voor moeilijkheden zorgen. Daarom had ik de huisbaas in het appartement erboven om hulp gevraagd. 

Rond het middaguur klonk kwetterend vogelgefluit door het appartement (de gebruikelijke deurbel in Egypte). Ik holde naar de voordeur en vond daar de huisbaas in de deuropening. ‘Ik heb een taxichauffeur voor je gebeld. Hij gaat nu naar het station om te vragen of er nog kaartjes zijn voor de trein naar Alexandrië. Dan komt hij hierheen om ons te vertellen of er nog kaartjes zijn, en als jij akkoord gaat, gaat hij bellen om te vragen of ze een eersteklaskaartje voor je willen reserveren, want de tweedeklas is natuurlijk verboden voor buitenlanders. Daarna gaat hij weer terug naar het station om het treinkaartje voor je op te halen en komt hij het ons brengen.’ 

Dit alles bracht hij met een tevreden glimlach. Dit was nu al de tweede keer dat iemand een dergelijke werkwijze voorstelde, en de geest van mijn voorouders, waartussen vast wel een Blanke-Meester-die-het-allemaal-beter-weet heeft gezeten, nam bezit van me.
‘Ik wil niet ondankbaar klinken, maar dat klinkt enigszins inefficiënt,’ begon ik fronsend. 
‘Hoezo?’ vroeg hij.
‘Waarom gaan we niet gewoon samen en doen we alles in één keer?’ 
‘Maar… maar hij moet toch eerst…’ stamelde de man verbluft.
‘Laat maar,’ wuifde ik het weg. ‘Hoeveel ben ik hem schuldig straks?’
‘Tweehonderd giné voor het treinkaartje en honderdvijftig voor de moeite,’ antwoordde hij verontschuldigend. ‘De arme man moet immers zo vaak heen en weer rijden.’

We besloten de overeenkomst met een handdruk. Althans, daartoe waagde ik een poging, maar de praktiserend islamitische huisbaas legde zijn hand op zijn hart en liep toen glimlachend de deur uit, lispelend dat de Barmhartige me mocht behouden. Met kloppende slapen plofte ik neer op de bank in de zitkamer. 

De rest van de middag drentelde ik rusteloos door het appartement. Ik durfde niet meer naar buiten, want dan zouden de tientallen taxichauffeurs weer tegen me gaan roepen. Naarstig op zoek naar iets om me af te leiden kwam ik uit bij mijn kleren, die inmiddels wel een wasbeurt konden gebruiken. Ik vulde een zinken teil met water en zeep en sleepte het naar het balkon. Vervolgens ging ik de mangovlekken – Egyptische mango’s zijn ongekend sappig – in mijn kleren te lijf. Terwijl ik de waszak afwerkte, kleurde het water steeds donkerder van het stof, zand en vervuiling. Ik spoelde de schone kleding uit in de badkuip en hing het te drogen aan de waslijn. 

‘Niet te lang laten hangen, anders bleekt de zon de kleuren uit!’ riep mijn gastheer vanuit de bloementuin onder het balkon. Hij zat op een bankje in de schaduw, met op het tafeltje naast hem een glas thee en een opengeslagen krant. ‘O en trouwens,’ ging hij verder, ‘de taxichauffeur is een uur geleden langs geweest en hij zei dat er geen plaatsen meer vrij waren in de nachttrein. Je zult nog een nacht moeten blijven. De eerstvolgende optie is morgenvroeg. Tamam?’

‘Tamam,’ bevestigde ik met een kort zwaaitje alvorens naar binnen te stormen voordat ik uit frustratie een keel zou opzetten. Ik rende door naar de badkamer, maakte oogcontact met mijn spiegelbeeld en gaf mezelf een ferme klap in het gezicht. ‘Doe normaal en stòp met zeiken. Dit wist je van tevoren,’ siste ik tegen mijn woedende reflectie, mijn wijsvinger waarschuwend geheven. ‘Jij gaat nu een ontzettend kalmerende wandeling langs de Nijl maken en iedereen die ook maar iets probeert, krijgt er verbaal van langs!’

Het is me opgevallen dat Egyptenaren graag in funky hoeken en posities fotograferen, vandaar de helling van deze foto.
Het is me opgevallen dat Egyptenaren graag in funky hoeken en posities fotograferen, vandaar de helling van deze foto.

Even later kuierde ik over de Nijlboulevard, de koelheid zelve. Mijn uitbarsting had de druk dusdanig van de ketel gehaald dat zelfs de middaghitte me niet meer kon deren. Ik zwaaide vrolijk naar de families in het gras en fluisterde mezelf rustgevende mantra’s toe, zoals: ‘Leef in het nu’; ‘Wees avontuurlijk’; en ‘Relativeer, want op de schaal der dingen…’ Algauw raakte ik, zoals wel vaker tijdens mijn solitaire voettochten, verwikkeld in vermakelijke interacties met voorbijgangers.
‘Waarom ben je alleen? Wat vinden je ouders daarvan?’ vroeg een bezorgde vader.
‘Die buitenlandse spreekt onze taal, wallahi!’ jammerde een bejaarde dame.
‘Egypte is de moeder van de wereld!’ gilde een tiener met overslaande stem.
‘Mijn zoon wil wel met een meisje met geel haar trouwen!’ riep een andere moeder terwijl ze haar hand stevig om de arm van haar knappe, zongebruinde zoon klemde.

Dat laatste aanbod was overigens niet geheel aan mijn fabelachtige schoonheid te danken, maar eerder aan het feit dat een Nederlands zesje in Egypte gewoon een tien is, aldus een cynische klasgenoot. Ik liep verder naar een rustig stuk boulevard, ver van de picknickende gezinnen en dagjesmensen. Daar aaide ik een schurftig zwerfkatje in een met straatvuil gevulde kuil in de weg, naast een reeds gestorven knaagdier waar zich onlangs een nieuwe afvalberg op had gevormd.

Opgevrolijkt hield ik die avond een solodiner. Ook later in bed sliep ik als een roos. Zelfs toen ik de volgende ochtend vroeg naar het station wandelde kon ik een tevreden lachje niet onderdrukken. Ik voelde me gereinigd, gelouterd en bevrijd van alle champagneklachten. Vol verwachting stapte ik op de trein richting het noorden, als een reizigster die haar eerste, èchte cultuurschok, een waarlijk rite de passage, had gehad.

 

*Ik vermoed dat dit een stressvolle dag voor me was, want ik heb in mijn eerstvolgende e-mail naar huis weinig interessants verteld over wat ik daadwerkelijk gezien had.

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Nu is het tijd voor Alexandrië!

De Massage – Lara in Aswan, Egypte

, , , 0

De trein raasde over het Egyptische platteland. Ik keek uit het raam naar het wolkeloze blauw van de hemel en het weelderige groen van de dadelpalmen naast de spoorweg. Af en toe stopte de trein in een stoffig woestijnstadje met blokvormige, gele gebouwen. Aan ieder balkonnetje hing een volle waslijn, waaraan opvallend veel gewaden van badstof wapperden. Als de trein enkele minuten later weer in beweging kwam, veranderde het uitzicht terug naar de woestijn die tot de horizon reikte. Naarmate we het zuiden naderden, veranderde de uitgestrekte vlakte in een rood berglandschap. 

Eerder die ochtend was ik op de trein gestapt op het station van Giza. Onder het mom van veiligheid (lees: geld) gold daar de regel dat buitenlanders geen kaartjes voor treinen mogen kopen, maar wel in treinen mogen reizen.* Toen ik het vroeg aan een stationsmedewerker, kreeg ik als antwoord dat slechts de peperdure nachttrein beschikbaar was voor buitenlanders. En aangezien de kaartjesautomaten permanent buiten werking leken te zijn, zou zelf stiekem een kaartje bemachtigen lastig worden. 

Een dadelplantage naast de spoorweg.
Een dadelplantage naast de spoorweg.

Ten einde raad vroeg ik de balieman van mijn hotel om hulp, wat een goede keus bleek: hij belde een taxichauffeur die wel even naar het station zou rijden om te vragen of er nog eersteklasplaatsen beschikbaar waren voor de eerstvolgende trein richting het zuiden, waarna hij terug naar het hotel zou rijden om te laten weten of er nog een stoel beschikbaar was, om vervolgens wéér terug naar het station te gaan om daar het kaartje aan te schaffen, om het mij daarna dan toch eindelijk in de hand te drukken. Ik negeerde deze weinig effectieve werkwijze door het af te doen als cultuurverschil. De volgende ochtend sloop ik, vermomd met een hoofddoek, af en toe iets Arabisch mompelend om overtuigend over te komen, langs de conducteur de wagon binnen. 

Ik zat rustig muziek te luisteren toen een kindervoetje uit het niets in mijn nek flapte. De oorzaak was een langslopende moeder, met in haar armen een kleuter die ze als een worst in een sjaal had gerold. In Egypte is dit overigens geen ongewone manier van kindertransport; aangezien wegen er vaak bezaaid zijn met kuilen, zijn kinderwagens geen optie en worden de (op onverklaarbare wijze vaak slapende) kinderen in plaats daarvan als bungelende lijken in de armen gedragen. 
Moeder en kind gingen op de duostoel voor me zitten. Ze zwaaide een hendel naar achteren en draaide de twee stoelen mijn kant op. Ze glimlachte vriendelijk, ofschoon, dat dacht ik aan haar stem te horen, want haar gezicht was op haar ogen na volledig bedekt met een zwarte nikab. 
‘Waar ga je heen, habibti, mijn lieverd?’
‘Aswan,’ antwoordde ik.
‘Ya allah, mijn God’ kreunde ze terwijl ze meewarig haar hoofd schudde. ‘Wij gaan alleen ’s winters naar Aswan. Het is daar veel te heet nu.’
Dat had ik eerder inderdaad nerveus aangehoord van verscheidene geschokte Egyptenaren. Aswan ligt immers in het uiterste zuiden van Egypte, ook wel Opper-Egypte genoemd. Deze verwarrende benaming duidt op de stroomrichting van de Nijl, die ten zuiden van Egypte begint en in noordelijke richting naar de Middellandse Zee stroomt, waar het Neder-Egypte heet. Door de Nijl is Aswan een groene stad, ook al heeft het er sinds 2007 niet meer geregend.**

De trein naderde Suhadj, dus moeder en dochter begonnen hun spullen bij elkaar te rapen. Voor ze opstond, duwde ze me een blikje bibsi (het Arabisch kent geen ‘p’) en een broodje ta‘miyya (falafel van witte bonen) in de hand. Na hun vertrek was het hek van de dam: links en rechts verschenen nieuwsgierigen. Ik verwierf een hoorn des overvloeds aan telefoonnummers, online vriendschapsverzoeken en handgeschreven briefjes van bezorgde moeders, nieuwsgierige kinderen en hitsige soldaten.

Elephantine Island, de volgende morgen, vanaf de rechteroever van de Nijl.
Elephantine Island, de volgende morgen, vanaf de rechteroever van de Nijl.

Het was al donker toen de trein Aswan binnenreed; de rit had ruim twaalf uur geduurd en ik was stijf van de lange zit. Met een gaap zwaaide ik mijn rugzak op mijn rug en wandelde van het station naar de veerpont naar Elephantine. Ik had voor een paar dagen een kamer gehuurd op dit groene, door Nubiërs bewoonde eilandje in de Nijl. 

Op de kade stond een houten tafel met daarachter een stel kinderen dat me opgewonden aanstaarde. ‘Tien giné,’ riep de dapperste. Ik betaalde die tien Egyptische ponden en liep naar de waterkant, waar een Nubische schipper in een groengrijze galabiyya, een traditioneel overhemd dat tot de grond reikt, net een stel rafelige scheepstouwen op de kade wierp. Ik stapte in en liet me overvaren. De boot maakte ribbelingen in het inktzwarte water.
‘Maʿa al-salama, met welzijn,’ groette ik toen ik aan de overkant op de oever sprong. 
‘Allah yisallimik, God groete je,’ galmde zijn schorre stem in de nacht. 

Ik slofte door de donkere steegjes van het eiland, op zoek naar mijn slaapplek. Het was doodstil buiten, afgezien van de krekels en het gezucht van een in een nikab gehuld vrouwtje dat door het zand schuifelde. Nadat ik het haar vroeg, bleek dat ze wel eens van mijn gastheer gehoord had. Deze was namelijk, toevalligerwijs, haar zoon. Met haar verweerde handen om mijn arm geklemd leidde ze me naar zijn huis.

Daar stond mijn Nubische gastheer voor zijn geel en oranje-geschilderde lemen woonhuis te wachten in een witte slaapgalabiyya. Hij begroette me uitbundig en greep mijn rugtas uit mijn armen. ‘Morgen gaan we varen. Ik ken nog wel een mooi stuk Nijl waar we kunnen zwemmen!’ viel hij in half-Engels half-Arabisch met de deur in huis terwijl hij de deur met zijn rechterknie openduwde. Hij klikte het licht aan en een druk versierde, donkere slaapkamer verscheen. Een lichtgroen hagedisje, dat bovenop een rieten hoed tegen de muur rustte, schoot weg. De hoed hing boven een muurschildering van een Nubische vrouw met haar zoon in de woestijn. ‘O, en er is een gratis massage inbegrepen,’ ging hij verder met een betekenisvolle blik.

Het uitzicht op Kitchener's Island vanaf mijn kamer.
Het uitzicht op Kitchener’s Island vanaf mijn kamer.

Zodra hij de deur achter zich had gesloten, begon ik mijn spullen uit te pakken. Mijn voorhoofd was in een frons gekreukeld over dat zwemmen. Het web raadde ieder lichamelijk contact met de Nijl met klem af, zowel zwemmen als drinken. Ik had de afgrijselijkste verhalen gehoord over bilharzia, een vrijwel symptoomloze ziekte waarbij parasieten via de huid de bloedbaan binnendringen en daar narigheid zoals orgaanlittekens veroorzaken, waar kennelijk zelfs de Oude Egyptenaren al in bosjes dood bij neervielen. Daarbij had ik inmiddels door dat de Nijl niet zo schoon was als Moeder Egypte mij wilde doen geloven. De twijfelachtige lokale manier van afvalverwerking – of op de grond of in de Nijl – was daar slechts één van de redenen voor.

Deze kennis houdt zwemzuchtige Egyptenaren overigens niet tegen, hoewel ik over de medische gevolgen daarvan geen uitspraken kan doen. Dat is immers verboden, zoals een niet nader te noemen Egyptische zangeres in 2018 aan den lijve ondervond. Nadat ze gegrapt had dat Nijlwater niet gedronken moest worden, veroordeelde de Egyptische Vrouwe Justitia haar tot een halfjaar cel wegens zwartmaken van het vaderland. Ondanks zijn goedbedoelde aanbod durfde ik mijn gastheer dus niet op zijn woord te geloven. 

Wel ging ik de volgende ochtend gretig in op die gratis massage die hij mij zo gul had aangeboden. Helaas werd ook dit een teleurstelling: meneer zetelde zich pontificaal op mijn rug en knakte zijn vingers. Het daaropvolgende kwartier besteedde hij aan het berijden van mijn achterste en handmatig bewerken van mijn oksels, totdat ik uiteindelijk begon te beseffen dat dit geen normale massage was en hem ernstig van streek van me afduwde. Het vreemde was nog dat de Australische reiziger in de kamer ernaast me de massage eerder die ochtend enthousiast had aanbevolen.

Net als voor de meeste bezoekers van Aswan, was Aboe Simbel de voornaamste reden voor mijn komst. Deze Oud-Egyptische tempel ligt op drie uur rijden van de stad, vlak bij de grens met Soedan. Vanwege de zomerhitte zou de minibus al om drie uur ’s ochtends vertrekken. De openbare veerpont maakte echter om middernacht haar laatste tocht. Op clandestien aanraden van onze gastheer besloten de Australiër en ik die nacht daarom een poging te wagen bij de privéveerpont van het luxehotel verderop. Slinks gebruik makend van de veronderstelde onnozelheid van toeristen, snelwandelden we vastberaden door de nooduitgang, een verbouwereerde nachtwaker passerend, naar de ferry richting vasteland.

Die haast was overigens nergens voor nodig. De minibus kwam, zoals wel vaker in Egypte, ruim een uur te laat. De minibuschauffeur besloot dit tijdsverlies te compenseren door met opstuivend zand door de woestijn te vliegen. Onderweg verschenen donkere vlekken op de zandheuvels van vulkanisch gesteente, een natuurfenomeen waarvoor men in Caïro duur betaalde in excursies naar de Zwarte Woestijn. De minibus scheurde verder langs verlaten vastgoedprojecten van de overheid, spooksteden bestaande uit tientallen identieke rood-grijze appartementencomplexen. Het ritmisch gebrom van de motor suste me in slaap. Tegen de tijd dat ik mijn ogen opendeed stonden we stil op een verlaten parkeerplaats. We waren nog voor openingstijd aangekomen. 

'"Ze lijken precies op de foto’s uit mijn reisgids," klonk teleurgesteld uit de mond van mijn kompaan.'
‘”Ze lijken precies op de foto’s uit mijn reisgids,” klonk teleurgesteld uit de mond van mijn kompaan.’

In het tempelcomplex werden we begroet door de huizenhoge standbeelden van Farao Ramses en de goden Ra-Horachte, Amon-Ra en Ptah. ‘Ze lijken precies op de foto’s uit mijn reisgids,’ klonk teleurgesteld uit de mond van mijn kompaan. Ik maakte een paar obligate kiekjes (olijk voor, schalks naast en uitdagend onder Farao Ramses) en ging toen langs de beelden naar binnen. De stenen wanden waren bedekt met hiërogliefen en muurschilderingen, voornamelijk van farao’s bezig met het afranselen van vijanden met zwepen. De reliëfs werden vanonder beschenen, waardoor zelfs het kleinste detail artistiek werd belicht.

Nadat ik een uur in extase had rondgelopen zocht ik de Australiër weer op. Die stond in de souvenirgalerij een handgeknoopt, felgekleurd kleedje te bevoelen. Terwijl we terugliepen naar de minibus vertelde hij dat het tempelcomplex in de jaren vijftig in zijn geheel naar hogergelegen grond was verplaatst. Dit vanwege de bouw van een stuwdam waarbij het gevormde stuwmeer de tempel zou hebben doen onderlopen. Het meer, dat elektriciteit voor het vaderland zou opwekken, werd vernoemd naar de in Egypte als God vereerde wijlen President Nasser. ‘Máár,’ besloot de Australiër dramatisch, ‘wel leuk is dat het Nassermeer het enige waterlichaam in Egypte is waar nog krokodillen voorkomen.’ 

'Langs het pad stonden eindeloze stapels plastic broodtrommels, paspoppen met verschillende modellen boerkini’s en toeristische miniaturen van Oud-Egyptische bouwwerken.'
‘Langs het pad stonden eindeloze stapels plastic broodtrommels, paspoppen met verschillende modellen boerkini’s en toeristische miniaturen van Oud-Egyptische bouwwerken.’

De volgende ochtend gingen de Australiër en ik er wederom gezamenlijk op uit, uit gezondheidsoverwegingen te voet. We konden het goed met elkaar vinden en hadden boeiende gesprekken. Sowieso was hij een intrigerend persoon, want zijn absolute doel in het leven was ieder land ter wereld bezoeken voor hij vijfentwintig was. Daarom ‘deed’ hij Afrika nu in een maand en hopte hij van land naar land.

Maar terwijl we over de boulevard naar de markt liepen (en kibbelden over of door een land heenrijden gelijk stond aan een land bezoeken), begon zijn gezelschap mij steeds meer te vermoeien. Hij, klein van stuk en met geelblonde krullen tot zijn middel, en ik vormden een opvallend duo. Op straat werd vooral hij dan ook voortdurend nagefloten, waarschijnlijk in de veronderstelling dat zich onder al dat blond een mooie vrouw bevond. Als hij zich met zijn bevallige figuurtje maar helaas ook woeste vikingbaard vervolgens geïrriteerd omdraaide, schrok de dader in kwestie zich een ongeluk. 

Net toen hij wederom een arme drommel de schrik van zijn leven had bezorgd, kwamen we aan op de markt. Langs het pad stonden eindeloze stapels plastic broodtrommels, paspoppen met verschillende modellen boerkini’s en toeristische miniaturen van Oud-Egyptische bouwwerken. De producten lagen niet alleen op de grond, maar hingen ook aan touwen in de lucht. Boven het pad waren kleurige doeken gespannen om de bezoekers te beschermen tegen de hete woestijnzon. De geur van zomerfruit dreef van de dozen zongerijpte perziken, bananen en mango’s. Minder fris roken de op elkaar gestapelde kooien met schurftig gevogelte.

Mijn oog viel op een mager hondje dat in de schaduw lag te slapen. Vertederd bukte ik me om hem te aaien. Plotseling kwam echter een vlezige koopman aanwaggelen en schopte het dier van de straat. Terwijl de Australiër mij schuimbekkend van de plaats delict sleurde, stootte mijn schouder tegen iets zachts. Het bleek een enorme koeienpoot die in de brandende zon was opgehangen aan een ijzeren haak: de lokale slagerij. Uitbenen gebeurde op verzoek van geïnteresseerden; na uitgebreide inspectie van het gewenste stuk vlees door de klanten, greep de slager het vast met zijn blote knuisten en jaste hij de hompen eraf.

Snaaiend uit een zak gedroogde abrikozen liepen we door naar het Nubisch Museum. Het werd steeds heter en de voortdurende zoektocht naar schaduw steeds moeilijker. In Caïro leefde ik volgens de mantra dat als ik ‘het’ gewoon zou loslaten, ik de hitte bijna niet zou voelen. In Aswan kwam ik hier echter op terug, want ik voelde de hitte wèl. Het klimaat van Aswan was het hele jaar door warm, maar ’s zomers liepen de temperaturen op tot ver in de veertig graden. Ik dronk zo’n vier tweeliterflessen water per dag en hoefde alsnog amper te plassen (uiteraard zocht ik wel meermaal daags noodgedwongen een toiletpot op vanwege de te verwachten gevolgen na wederom een gerecht bereid onder wat hygiëne betreft duistere omstandigheden).

Gelukkig had ik weinig tijd om me daar druk om te maken. Er waren namelijk moeilijkheden ontstaan bij de kaartenverkoop van het museum. De visuele discrepantie tussen mijn Westerse uiterlijk en mijn Arabisch maakte de verkoper dusdanig van streek dat hij de handelsovereenkomst tijdelijk een halt toeriep.
‘Je bent dus niet Arabisch, maar je spreekt wel Arabisch,’ vroeg hij ontdaan. (Idealiter maakt een woordje van de landstaal spreken een verblijf in het buitenland gemakkelijker, maar in Egypte is dit niet per se het geval. Ik zag er namelijk weinig Egyptisch uit. Gemakshalve zei ik meestal maar dat ik half-Arabisch was, wat in Caïro voor de helft van de tijd geloofd werd. Datzelfde deed ik hier.)
‘Wallahi?’ stamelde hij ongelovig. ‘Laat eens een foto van je vader zien.’ 
Ik haalde opgelucht adem. Mijn vader kan met zijn karakteristieke slag in het haar namelijk prima voor een Arabier doorgaan. Toch wisten mijn vaders selfies hem niet te overtuigen.
‘Hoe heet hij?’ vroeg hij met samengeknepen ogen.
‘Ahmed,’ verzon ik snel.
‘Dat is een moslimnaam. Er hangt een kruis om je hals.’
‘De tijden waren anders vroeger,’ opperde ik nadat ik even betrapt had gezwegen, ‘en bovendien komt hij uit Alexandrië.’
Dàt verklaarde veel, vond de man, en hij duwde me een kaartje voor Egyptenaren in de hand, driemaal goedkoper dan de kaartjes voor buitenlanders. Hij zwaaide ons vrolijk na.

Ik was dol op Aswan en bleef er dagenlang. Het was een wereld van verschil met Caïro, waar ik mij van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat een weg moest banen door uitlaatgassen, toeterende tuktuks en de algehele gestoordheid van de stad, om die ’s avonds ook nog eens fysiek van mijn lijf te moeten boenen. De schone woestijnlucht hier was dan ook een letterlijke verademing. 

De Australiër en ik bezochten de kathedraal van Aswan, waar we werden rondgeleid door een vrijwilligster die een tijd in Nederland had gewoond. Speciaal voor mij vertaalde ze daarom selectief kernvocabulaire zoals ‘spaikers’ en ‘aikenhout’, waardoor de details van de rondleiding mijn vriend ontgingen. Fooien weigerde ze pertinent, maar wel mochten we onder geïmpliceerde dwang ‘een kijkje nemen’ in het souvenirkraampje naast de ingang. Ik kocht er een vochtig brok kerkwierook ter grootte van een pocketkoran. Het blok geurde dermate penetrant dat ik de rest van mijn reis een sluimerende angst koesterde op het vliegveld te worden aangehouden door woest blaffende speurhonden wegens poging tot smokkelen van verdachte substanties.

Op een andere, uitzonderlijk warme middag, toen het kwik de vijfenveertig reeds gepasseerd was en de Australiër al was doorgereisd naar Soedan, bezocht ik de botanische tuin op Kitchener’s Eiland. Ik spreidde er mijn grasgroene sjaal uit onder een palmboom vol kwetterende vogels en pakte er een boek bij. In een tweedehands boekhandel in het Caïreense Downtown had ik mijn rugzak volgestouwd met pretentieuze leeswerken, waarbij het van uiterst belang was dat deze in het openbaar en met bril op gelezen werden. Ik begon met hèt boek dat iedere hippe wereldreiziger de facto bij zich heeft: De alchemist van Paulo Coelho.

De steegjes waar ik iedere dag doorheen moest op Elephantine.
De steegjes waar ik iedere dag doorheen moest op Elephantine.

Die avond nam ik in de veerpont terug naar Elephantine. De Nijl stak donker af tegen de schitterende lichtjes van de stad. Nubische kinderen sprongen gillend in het water terwijl hun families toekeken vanaf de kant. Ik ging op een afgebrokkeld muurtje zitten en keek uit over het water. Ik voelde me op een prettige manier leeg en tevreden. De volgende ochtend vroeg zou ik op de trein stappen naar Luxor. Net als voorheen zou ik door de hoteltuin naar de veerboot rennen, onder toeziend oog van de hoofdschuddende nachtwaker, die mij inmiddels al meerdere malen in het holst van de nacht door de nooduitgang had zien struikelen.

 

*Tijdens mijn laatste bezoek hoorde ik van andere backpackers dat buitenlanders nu wel kaartjes mogen kopen voor treinen. Ook de kaartjesautomaten schijnen het nu te doen.
**Inmiddels heeft het weer eens geregend. Een backpacker vertelde me dat er onlangs een vreselijke onweersstorm is geweest waarbij de regen werkelijk met bakken naar beneden viel. Niet alleen richtte dit gigantische schade aan, maar tot overmaat van ramp spoelde het schorpioenen uit het zand, die vervolgens woonhuizen binnendrongen en talloze gewonden en zelfs enkele doden maakten. 

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Hopelijk tot in Luxor!

Caïro Correct: 5 perfecte dagen in de gestoordste stad van het Midden-Oosten

, , , , 0

Uitzicht Citadel Cairo Egypte

 

Caïro is zo’n stad die door de doorsnee Egypteganger slechts één dag wordt aangedaan, en dan vooral uit plichtsgevoel omdat ‘je die piramides toch niet zomaar kan overslaan’. Tijdens mijn laatste bezoek aan Caïro was ik dan ook sterk geïnteresseerd in de ervaringen van de backpackers in het Holy Sheet Hostel (niet gesponsord, ik vond het er gewoon erg leuk; groet Mustafa voor me). Hun verhalen waren gemengd. Hoewel enkelen de chaos, warmte en levendigheid van de stad heerlijk vonden, wilde het gros van de reizigers zo snel mogelijk doorreizen naar Dahab om zich daar terug te trekken in veganistische backpackercommunes.

Na naar hun verhalen geluisterd te hebben, kwam ik tot de volgende conclusie: mensen doen Caïro verkeerd. Waarom?
1) Men wil te veel;
2) Men wil te snel;
3) Men is niet voorbereid op het zwerfafval en de (seksuele) intimidatie op straat;
4) Men verwacht de kwaliteit van thuis;
5) Men vraagt steeds naar de prijs van dingen en nodigt handelaren hiermee uit hen af te zetten.

Schijnbaar ingestorte daken Cairo Egypte
Rokende bergen afval Cairo Egypte
Zielig ezeltje in Stad der Doden Cairo Egypte

Als je niet uitkijkt, is bovenstaande het enige wat je er ziet.

Veel backpackers die wèl een poging wagen proppen hun dagen in Caïro op een bizarre manier vol. Ze knallen alle piramides er in één ochtend doorheen, gaan vervolgens in een legging en tanktop (mèt decolleté) naar Khan el-Khalili (de ‘kh’ spreek je uit als een Nederlandse ‘g’), dineren dan bij een spotgoedkoop straatrestaurant en brengen vervolgens de hele avond door op de wc, afgewisseld met uitdrogingsstuipen en migraineaanvallen. Ik vermoed dat dit ligt aan het hoofdstad-effect, het idee dat je je dagen zo vol mogelijk moet proppen omdat je anders tijd verspilt. Dat is immers ook wat je doet tijdens een citytrip in Londen, Parijs of New York. Caïro is echter te groot, te chaotisch en ja, te vies om die werkwijze niet aan te passen. Daarom heb ik voor jou, de groene Egypteganger, een reisplan opgesteld. Caïro is namelijk mijn lievelingsstad (a la, wellicht uit een soort stockholmsyndroom) en ik wil je graag laten zien waarom.

Dag 1 – Een goed begin is het halve werk:

De kans is groot dat je vliegtuig ’s avonds laat aankomt. Ik raad je aan gelijk op het vliegveld vijftig euro te wisselen/uit de muur te halen en een simkaartje te kopen bij de Orangekraam (Orange is na Vodafone de grootste telefoonmaatschappij van het land). Ja, dit duurt inderdaad onnodig lang; wen er maar vast aan. Met je nieuwe simkaart kun je gelijk een Uber bestellen. Heb je geen creditcard om aan de app te koppelen? Kies dan de optie ‘contant betalen’. De rit zal omgerekend ongeveer vijf euro kosten. Als je geen simkaartje wilt – de wat zweverigere backpackers hebben hier vaak een aversie tegen – zul je een taxi moeten aanhouden en ongeveer tien tot vijftien euro betalen.

Als je eenmaal bij je ho(s)tel bent gearriveerd, dat zich waarschijnlijk in de wijk ‘Downtown’ bevindt, en je je rugzak de gammele lift in hebt gesleept, die je waarschijnlijk zal doen vrezen voor je leven, check dan in en groet de andere backpackers die nog wakker zijn. Als je trek hebt, ga dan koesjari (klemtoon op ‘koe’) halen bij een tent die wordt aangeraden door de aanwezigen (niet Kazaz graag). Ook lekker is een verse mango- of suikerrietsap bij zo’n sapwinkel met hangende netjes fruit en een toonbank aan de weg. Als je bang bent voor diarree, ga dan naar een plek waar vrouwen en kinderen zitten (als moeders hun kinderen er mee naartoe durven te nemen…). Aangezien het zeer waarschijnlijk is dat je sinds je vlucht niets meer gedronken hebt en het eten je dus de muil uit zal stuiven, raad ik je aan eerst wat flessen water te kopen (en daarmee bedoel ik een stuk of vier per persoon; vijf giné – Egyptische ponden – per stuk).

Wat het kraanwater betreft, drink dit niet. Sommige backpackers volgen de in dit geval volkomen arbitraire en niet wetenschappelijke onderbouwde Mithridatische methode en nemen elke dag tijdens het douchen/tandenpoetsen een slokje water om hun darmen te trainen. Ik raad dit uiteraard af maar kan tegelijkertijd ook niet ontkennen dat ik toch altijd hoopvol probeer.

Kijk goed uit met oversteken. Als je interesse hebt in meer informatie over hoe je het Egyptische verkeer moet overleven, werp dan een blik op mijn reisverhalen in Caïro.

Dag 2 – Vuurdoop:

Vandaag zul je de sfeer van deze massastad proeven. Het wordt een heftig begin, dus hou je vast. Dames, zorg dat je je vandaag extra conservatief kleedt en een sjaal bij je hebt. Met ‘conservatief’ bedoel ik trouwens geen cultuurgevoelige Harry Potter-gewaden, want daarmee val je alleen maar op en dat is wel het laatste wat je vandaag wilt. Draag bij twijfel gewoon een spijkerbroek, gympen, een bloes of T-shirt en een dunne trenchcoat/lang vest dat je voorgevel en achterwerk bedekt. Heren: vandaag geen korte broeken, want je gaat naar een moskee.

Bestel een Uber of een Kareem – de Egyptische versie van Uber – en navigeer naar de Azhar-moskee. Treed de moskee binnen en geniet, maar niet voordat, dames, een medewerkster daar je hoofddoek op de juiste manier heeft vastgeknoopt en je maant een lange rok aan te trekken (hebben zij voor je). Als iemand je aanbiedt het gebed te bekijken, doe dit dan. Dames zullen naar het vrouwengedeelte worden gebracht. Laat een medewerker je (wees gerust, gratis) vertellen over de prominente rol die dit gebedshuis inneemt in de Egyptische samenleving.

Na het moskeebezoek ga je de markt op, zowel het toeristische Khan el-Khalili als de volksmarkt verderop. Ga zo veel mogelijk steegjes in, maar alleen als je er overdag bent; blijf ’s nachts op de grote wegen, zeker als je als vrouw alleen reist. Loop door het gebalk, getoeter en geschreeuw totdat iemand zegt dat hij hoofdpijn krijgt. Ga dan terug naar de moskee en ontspan in de Azhar-tuin, die op loopafstand ligt. Als je het park binnenloopt en linksaf slaat, vind je helemaal links een restaurant. Lunch daar. O, en dames in gezelschap, voel je niet beledigd als je genegeerd wordt door mannelijke medewerkers; onder conservatieve Egyptenaren wordt het als onbeleefd beschouwd om zomaar met een vrouw te praten die schijnbaar bij een andere man hoort.

De tijd gaat snel, dus na de lunch zal het opeens drie uur zijn, Bestel een Uber en ga naar de citadel van Salah al-Din. Maak foto’s van de moskeeën, het legermuseum en het ongelofelijke uitzicht en word net voor de zonsondergang weggestuurd door de bewaker. Sluit de dag af met een diner in Libanees restaurant Taboula (مطعم تبوله).

Dag 3 – De klassiekers:

Regel via het ho(s)tel een toer, het liefst met zoveel mogelijk andere backpackers, want dan kom je goedkoper uit. Betaal nooit meer dan vijftig euro per persoon, want dit is naar Egyptische maatstaven echt al een exorbitant bedrag. Houd je tevens verre van extreem joviale gidsen die zichzelf aanprijzen als ‘de beste gids van Caïro’ of een variant daarop; een goede gids vertelt je in plaats daarvan zijn curriculum vitae. Doe alle piramides in één keer: Giza, Saqqara en Dahsjoer. De kans is groot dat de gids een goed restaurant kent voor het middagmaal. Luister daarnaar, ook als het die van zijn neef is.

Ga die avond uit eten bij het klassieke volksrestaurant Kibdit il-Prince (مطعم البرنس). Bestel cola (lekker, want in Egypte wordt die met rietsuiker gezoet), rijst, molochía (vegetarisch, meng met de rijst) en een stoofpot (‘taagin’) met vlees (‘lahma’, niet vragen wat voor soort) en okra (‘bamja’).

Op kameel bij piramides van Giza Cairo Egypte

Doe na het eten een Stella/Saqqara-biertje bij de Rooftop Bar in Zamalek. Geniet in de lift naar boven van het saxofoondeuntje dat je daarna vaker zult horen, van supermarkten tot taxi’s.

Dag 4 – Twee soorten Caïro:

Je hebt hier twee opties. Eerst, het Egyptisch Museum en het Museum van de Egyptische Beschaving (het Mummimuseum) zijn zeker de moeite waard. Voor een een ander soort Caïro kun je echter een kijkje nemen in Garbage City, oftewel Zabbaleen. In deze Koptische wijk vindt de afvalverwerking van Caïro plaats. Loop rond en neem het recycleproces waar. Neem tenslotte een tuktuk naar de grotkerk op de heuvel.

’s Middags ga je naar Zamalek, het groene eiland in de Nijl voor Egyptes welgestelden. Voor de lunch raad ik een broodje shoarma bij een van twee filialen van Sag & Shawarma (صاج وشاورما) aan en/of een samengestelde salade bij Saladero. Loop er daarna rond en ga winkelen. Ikzelf ga graag naar ‘normale dingen’ in het buitenland, zoals supermarkten en tuincentra. In Zamalek is er voor ieder wat wils, van tuinen en musea tot antiekwinkeltjes en door reusachtige betonnen muren omringde ambassades, bewaakt door zwaarbewapende tieners. Voor een leuk, bruin boekencafé kun je naar Sufi (صوفي) gaan, en voor een rustig plekje met (betrekkelijk) goed internet, l’Aroma. Weet trouwens dat je in Egyptische cafés mag roken. Ben jij zo iemand die dan demonstratief gaat hoesten? Blijf dan gewoon thuis; door de luchtvervuiling rook je toch al een pakje per dag. Ook leuk is boekhandel Diwan, vooral als je Arabisch aan het leren bent en (kinder)boeken zoekt om mee te oefenen, maar ook gewoon als je wat (Engelstalig) leesmateriaal zoekt.

Dineer die avond in welk restaurant dan ook. Zamalek heeft veel goede plekken. Als je van feesten houdt, ga dan ’s avonds uit in de Cairo Jazz Club (in Agouza) of in The Tap (twee filialen in de woestijn).

Dag 5 – Rustdag:

Vandaag neem je afstand van alle drukte van Caïro en staat er lichaamsbeweging op het programma. Zorg dat je hier de koelste en meest bewolkte dag voor uitkiest. Hussel wat in het programma als de weersverwachting meldt dat het op dag vijf veertig graden wordt. 

Sta vroeg op en kleed je goed aan (daarmee bedoel ik: dunne maar bedekkende kleding, een hoed of sjaal mee om over je hoofd en nek te knopen en dichte schoenen). Breng een rugzak mee met daarin van dat platte brood dat op straat wordt verkocht (maximaal 20 giné per zak), vers fruit, zo’n blauw pak met roomkaasjes van het merk ‘Kiri’ en wat noten. Belangrijk: neem genoeg water mee, als het warm is op z’n minst twee grote flessen per persoon! Zorg bovendien dat je mobiel goed opgeladen is en dat je genoeg contanten (ook kleine biljetten) bij je hebt. Als je een milieuactivist bent, neem dan een stel vuilniszakken mee om eventueel zwerfvuil op te rapen. Navigeer naar het protectoraat Wadi Degla. Als de chauffeur vraagt of je naar ‘Nadi (de voetbalclub, spreek uit: ‘neddie’) Wadi Digla’ wilt, zeg dan ‘nee’. Je wilt namelijk naar de ingang van het natuurgebied. Als hij dit niet begrijpt, vertaal dit dan met Google Translate.

De vallei, waarvoor je als buitenlander twintig giné toegang moet betalen, is enorm groot. De linkerzijde is de onherbergzame route met het beste uitzicht. Deze zijde van de vallei beklimmen is zwaar en er zijn geen vaste paden, dus wees voorzichtig. Neem de tijd om een goed beginpunt te vinden en betreed deze kant niet als je mensen bij je hebt die gammel ter been zijn of gewoon veel zaniken. De rechterzijde van de vallei wordt de atletische route genoemd, maar is meer bedoeld voor mensen die bijvoorbeeld willen hardlopen. Deze zijde is relatief makkelijk te beklimmen met een reeds belopen pad. Als je eenmaal boven bent hoef je simpelweg de vallei te volgen. Onthoud goed waar de ingang van het protectoraat is en doe geen domme dingen; ik heb geen zin om door je ouders voor de rechter gesleept te worden als jij tragisch om het leven ben gekomen nadat je weer zo nodig handstanden moest maken op een afgebrokkelde rand. Geniet van de rust, het uitzicht en het gesuis van de wind. Bewonder de witte schelpjes, die doen herinneren aan de rivier die millennia geleden van het woestijnlandschap een vallei heeft gemaakt. Als je gaat klimmen, voel met iedere stap of de rots waarop je je voet plaatst wel echt een rots is en vastzit; je bent in de woestijn, dus alles verschuift.

Als je uitgewandeld bent, bestel dan een Uber naar je ho(s)tel om te douchen. Ga daarna uit eten bij Abou Youssef el-Soury. Afhankelijk van de groepsgrootte, bestel een grote fattoush-salade (spreek uit: fattoesj), kofta (gekruide gehaktstaafjes), sjisj tawoeq (gegrilde kip) en/of kebab dani (lamskebab). Deel het liefst met je medereizigers en bestel één hoofdgerecht minder dan jullie aantal, want de porties zijn groot en je krijgt veel bijgerechten. Laat het je opvallen dat de medewerkers de Arabische muziek inmiddels hebben omgezet naar Engelse, speciaal voor jou. Als toetje bestel je thee en koenafa (künefe). Als ze vragen welke soort je wilt, zeg dan: ‘met kaas’.

Wadi Degla protectoraat Cairo Egypte

 

Wat laatste adviezen

Bovenstaand programma is geen garantie dat je van Caïro zult genieten. Wel kun je dan met zekerheid zeggen dat je het in ieder geval hebt geprobeerd. Voor optimaal reisgemak, houd de volgende tips in je achterhoofd:

  • Veel kraampjes op straat hebben geen tot weinig wisselgeld en zullen je grote biljetten weigeren. Zorg daarom dat je af en toe ergens uit eten gaat en dan je grote geld ‘breekt’. Je kunt vrijwel nergens pinnen.
  • Probeer niet té enthousiast om je heen te kijken, met je iPhone 12 te zwaaien of gigantische hoeveelheden geld te tellen in het openbaar. Dan kom je namelijk niet alleen over als een simpele ziel die zijn rijkdom in anderen hun gezicht wrijft, maar loop je bovendien het risico afgeperst of beroofd te worden. Op zich is Caïro geen gevaarlijke stad, maar je hoeft het lot niet te tarten.
  • Negeer iedereen die je op straat aanklampt in toeristische gebieden, ook als de man in kwestie zegt dat hij heus geen geld hoeft, alleen zijn Engels wil oefenen of een beoordeling op zijn website van je wil. Ik weet dat dit moeilijk is, maar ieder antwoord behalve ‘nee, bedankt’ leidt ertoe dat je je met veel moeite van hem zult moeten losscheuren. Buiten de toeristische gebieden kun je naar hartelust vriendschappen sluiten. Egyptenaren zijn ontzettend gezellige, grappige en gastvrije mensen.
  • In plaats van te vragen hoeveel iets kost, geef liever gewoon een bedrag dat je redelijk lijkt en kijk of ze er iets van zeggen. Hiermee kom je ervarener over. Realiseer je wel dat geïmporteerde producten Nederlands geprijsd kunnen zijn.

Succes en vooral heel veel plezier!

 

Bedankt dat je deze blogpost hebt gelezen. Als je me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren.

’s Werelds Moeder – Lara in Caïro (2/2), Egypte

, , 0

Lees deel één hier.

In de taxi terug stond ik het hele spitsuur vast. Terwijl iets verderop een voltallig gezin de tienbaansweg overstak alsof ze het leven niet meer zagen zitten, moest ik denken aan wat een van mijn docenten ooit over het Caïreense verkeer had gezegd. Het verkeer zou er chaotisch lijken en het wás ook chaotisch, luidde om te beginnen haar conclusie (hierop volgde uiteraard obligaat geschater van haar studenten), maar er zat wel degelijk een systeem achter. 

Chauffeurs gebruiken hun spiegels niet en voelen zich slechts verantwoordelijk voor de vijf meter voor hun motorkap. Ze zijn gewend aan abrupt stoppen, want de hele dag door duiken uit het niets bellende fietsers met manden ʿesj baladi (plat plattelandsbrood) op het hoofd, karren met balkende ezels en volgeladen fruitstallen voor de auto op. En als ik dan ooit uit pure noodzaak de weg moest oversteken, wat helaas nogal eens voorkwam, moest ik beslist niet vergeten een kruisje te slaan en/of Allah aan te roepen met ‘bismillah’. Minstens zo belangrijk was het maken van oogcontact met eventuele aanstormende auto’s en bussen totdat ik de overkant had bereikt. 

De zon stond al laag aan de hemel toen de taxi me afzette voor het hotel. Ik pakte een fles water van de in pyramide-formatie gestapelde voorraad op mijn bed en liep vervolgens door naar het dakterras om bij te komen. Daar vond ik een Singaporees, die stond te frutselen aan een professionele camera met een professionele lens. We bestelden twee cola’s en een paar met rijst gevulde duiven bij de balieman, en maakten het ons gemakkelijk op de zitkussens. We dineerden met uitzicht op de oranje zon, die langzaam achter de piramides zakte. 

Rond middernacht werd ik ruw uit mijn slaap gewekt door het gedreun van een versterkte bas. Flikkerende discolichten flitsten onder de lange, zwarte gordijnen door. Ik kwam overeind en liep naar het raam, waar ik de omgeving afspeurde naar de bron van het lawaai. Ik wurmde me in een wijde broek en trok een schoon T-shirt (zonder mangovlekken) aan. 

‘Wat is dat voor geluid?’ vroeg ik beneden aan de balieman, die op de bank lag te dommelen en die ik nog nooit een nacht had zien doorslapen. Hij kwam kreunend overeind, wreef even over zijn neus en spitste zijn oren. Het geluid wees volgens hem op een volksbruiloft, overigens niet te verwarren met Koranverzen gereciteerd op een trage beat, want dat zou geen bruiloft zijn maar een begrafenis (ofschoon ik daar waarschijnlijk ook welkom zou zijn). ‘Ga er eens langs. Vinden ze leuk!’ moedigde hij me aan. Ik stapte de donkere nacht in en volgde de muziekflarden door de donkere straatjes rondom het hotel. Het duurde niet lang voor ik door een juichende menigte een zijstraat in werd getrokken. 

Het openluchtfeest was gescheiden: de mannen feestten vóór een gordijn dat in de lucht was gespannen, de vrouwen erachter. Een groep kinderen leidde me aan de hand langs het gordijn naar het vrouwengedeelte, waar net als bij de mannen woest werd gedanst. De bruid, uitgedost in een glinsterende bruidstaartjurk, een getoupeerde blonde pruik en een onwaarschijnlijke hoeveelheid make-up, walste tussen de gasten door. Aan de zijlijn zwaaiden oude dames hun tong wiebelend heen en weer, om zo een snerpend doch feestelijke ululatie voort te brengen, in Egypte een zaghroeta genoemd.

Er werd een eigenzinnig soort muziek gedraaid: mahraganat. Dit genre ontstond enkele jaren eerder in de straatarme wijk Madinit is-Salam (Vredesstad). De muziek bestaat uit dubbelzinnige rap, die sociale kwesties zoals armoede, corruptie en seksuele intimidatie aan de kaak stelt. De rap wordt tot in het extreme bewerkt met autotune om te compenseren voor het gebrek aan muziekinstrumenten. In haar jonge jaren werd mahraganat door vrijwel iedereen die niet tot de Egyptische onderklasse behoorde bekritiseerd, maar tegenwoordig hebben de nummers een onwrikbare plaats op de reguliere hitlijsten bemachtigd. De muziek heeft een ware revolutie in huwelijksceremonies ontketent voor de minderbedeelden èn dient bovendien als exotisch idee voor een themabruiloft voor de rijkere Egyptenaar, die zijn huwelijk voorheen beslechtte in slappe aftreksels van Europese trouwerijen. Ook heeft het werkgelegenheid in de licht- en geluidssector gecreëerd voor voorheen kansarme straatjongens. 

‘Yalla, kom dansen!’ gilde een kleuter met een lichtroze hoofddoekje terwijl ze mij een kapmes in de hand drukte, als van attribuut in het dansspel. ‘Ons landje… gaat vliegen van geluk,’ rapte de mensenmassa om ons heen. Een opgeschoten tienermeisje rukte aan mijn mouw en schoot in de lucht met een pistool, dat hopelijk (maar waarschijnlijk niet) geladen was met losse flodders. Een rits kogelhulzen denderde rinkelend voor me op de grond. Ik gilde het uit, maar mijn gekrijs werd overstemd door nog harder gekrijs van de omstanders die in koor meezongen met het refrein van een destijds populair nummer: ‘Het vliegtuig, het vliegtuig…’

Ik onttrok me aan het feestgewoel om op adem te komen. Ik waadde door de hossende mensenmassa en ging naast een gehoofddoekte verstandelijk gehandicapte in een rolstoel zitten. Vrijwel meteen schoof een vlezige vrouwenarm een bord rijst met vlees op mijn schoot. Ik gooide wat ‘sjoekran’s in de rondte en nam een hap. Al snel kwam de kleuter uit de menigte tevoorschijn, ze had de kruk van haar manke oma bemachtigd en maakte een sierlijk rondje. 

Achter haar waren de vrouwen een moshpit begonnen: een kleurrijke massa van flikkerende discolichten, wapperende tongen en met glinsterende lovertjes bestikte hoofddoeken. Ik stond op en wierp me met een snoekduik het feestgewoel in. Ik gaf me over aan de muziek en sprong mee alsof mijn leven ervan afhing. Net toen ik mijn tong uitstak om een poging te wagen, werd ik op mijn schouder getikt door een oude baas met een brandende joint in zijn hand. ‘Lust je wodka?’ gilde hij in mijn oor, en hij schudde betekenisvol met een halfvol waterflesje zonder etiket.

Wadi Degla protectoraat Cairo Egypte

 

De volgende ochtend werd ik gebroken wakker. Ik was kapot van de afgelopen dagen, en het vooruitzicht van nog een dag door de Caïreense straten deed me al bij voorbaat uitbarsten in een hoestbui. De balieman had me over Wadi Digla verteld, een protectoraat in de woestijn. Ik besloot dat een dag wandelen in de woestijn geen slecht idee was. Aanvankelijk had ik overigens niet geweten dat men in Caïro aan bergwandelen deed, onder andere omdat het postuur van de doorsnee Egyptenaar weinig deed vermoeden dat lichaamsbeweging er erg hoog in het vaandel stond. De wadi werd dan ook vooral bezocht door expats en de sporadische klas op schoolreis.

Sprakeloos keek ik een uur of twee later uit over de uitgestrekte vallei terwijl een warme woestijnwind langs mijn oren suisde. Het was een oase van rust, hoewel geen letterlijke oase, want een wadi is een opgedroogde rivierbedding. Aan weerskanten van de vallei slingerde een bergwand omhoog, met daarachter de eindeloze Sahara. Ik knoopte een bedoeïenenhoofddoek om mijn nek en hoofd als bescherming tegen de felle woestijnzon en klom op de linkerwand. Ik wandelde zo ver als mijn beige Palladiums mij konden dragen. Zo nu en dan viel mijn blik op witte schelpjes, die her en der tussen de rotsen en in het zand lagen. Dat moest een overblijfsel zijn van de rivier die van deze woestijnvlakte ooit een vallei had gemaakt.

Plotseling klonk het gebrom van auto’s. Een rij jeeps scheurde door het dal en liet een spoor van opwaaiend zand achter. Enkelen probeerden de auto’s zelfs op de heuvels te sturen, waardoor ze vast kwamen te zitten in het zand. Het feit dat dit mogelijk was deed mij enigszins twijfelen aan de titel ‘protectoraat’, vooral toen ik zag dat dagarbeiders verderop druk bezig waren met het uitgraven van de vallei (misschien voor grondstoffen of gesteente dat verstopt lag in het zand?).*

Ergens diep in de vallei vond ik een grot. Op de wand waren in felblauwe graffiti Arabische letters gespoten. Ene Ahmed was hier geweest, las ik. Ik ging naast wat lege colablikjes op de grond zitten en keek uit over het dal. Daar, in de schone woestijnlucht, ver weg van het lawaai en de vervuiling van de stad, maakte ik een plan voor mijn volgende bestemming.

 

*Tijdens een recent bezoek aan Caïro gingen een groepje backpackers uit het Holy Sheet Hostel en ik bergwandelen in Wadi Digla. Daar bleek dat wat ze destijds aan het uitgraven waren, een (nu nog drooggelegd) stuwmeer was.

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Caïro – juli 2018 – en buitenlandsemester in Caïro – van januari tot juni 2019 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Ik zie je in Aswan!

’s Werelds Moeder – Lara in Caïro (1/2), Egypte

, , , , , , , 0

Het was ondanks het late uur nog steeds warm, de eerste keer dat ik met mijn kolossale blauwe backpack boven mijn rug uitstekend van het vliegveld van Caïro naar buiten liep. Ik stapte door de glazen schuifdeuren de vochtige avondlucht in, waar een orkest van joelende taxichauffeurs me tegemoet trad. Verschrikt vluchtte ik in de eerste de beste taxi die langsreed. 

De auto slingerde over de snelweg door het donkere woestijnlandschap, langs moskeeën, villawijken en rijen zandkleurige flats. Niet dat ik veel meekreeg van dat landschap; ik werd afgeleid door de taxichauffeur, die druk bezig was al telefonerend kuilen in de weg te ontwijken, dit alles met een gemiddelde snelheid van honderdvijftig kilometer per uur.

Bij hotel Pyramids Loft hield de taxi stil. Ik richtte me tot de chauffeur en vroeg gespannen wat de schade was. Dat hij driemaal de standaardprijs zou rekenen, was iets waar ik me op had voorbereid (toeristen in Egypte betalen namelijk altijd driemaal de standaardprijs). Een vriend van mijn studie – Arabisch – had me dan ook op het hart gedrukt altijd van tevoren de prijs te vragen. Daarbij moest ik voorbereid zijn dat die discussie op een ruzie kon uitlopen. De leidraad was dat een prijs die naar Nederlandse maatstaven ‘wel redelijk’ klonk, in Egypte veel te hoog was.

'Ik stapte door de glazen schuifdeuren de vochtige avondlucht in, waar een orkest van joelende taxichauffeurs me tegemoet trad.'
‘Ik stapte door de glazen schuifdeuren de vochtige avondlucht in, waar een orkest van joelende taxichauffeurs me tegemoet trad.’

Doodmoe maar opgelucht om het vooruitzicht van mijn hotelkamer, sleepte ik mijn blauwe rugzak naar binnen. De nachtwaker wees me mijn kamer, en terwijl hij voor me uit de trap op liep vertelde hij dat ik vrijwel de enige gast in het hotel was. In de kamer zette ik de airconditioning aan en pakte mijn rugzak uit. Ik nam een snelle douche onder een miezerig straaltje dat van kokend heet naar ijskoud ging. Haast dansend boende ik de acht uur lange tussenstop in Athene van me af.

Een kwartier later sloop ik in een T-shirt en een pyjamabroek naar het dakterras. De mozaïeken vloer, die de hele dag door de zon was beschenen, voelde aangenaam warm onder mijn blote voeten. Boven staarde ik vol ontzag naar de nachtelijke contouren van de drie bekendste driehoeken van Egypte, gehuld in een dichte mist. Beneden lag Giza, de gigantische woonwijk die grenst aan de woestijn. In een zijstraatje stonden drie uitgemergelde paardjes met hun neus in een berg afval onder het schijnsel van een flikkerende lamp.

Mijn buik kriebelde van de zenuwen. Na me maanden lekker te hebben gemaakt met boeken, blogs en ervaringen van de docenten op mijn studie was ik nu toch echt op reis. Voor het eerst. In m’n eentje. En afgezien van de vlucht naar Teheran, die over 33 dagen op het schema stond, had ik nog niets gepland.

Later die ochtend sprong ik opgewonden uit bed. De Egyptische zomer leent zich weinig tot fysieke inspanning buitenshuis, zeker op het heetste deel van de dag, dus ik had mijn wekker vroeg gezet. Na een snel ontbijt van drie parfumachtig geurende mango’s, aangeschaft op straat en zo rijp dat de inhoud klotste alsof de schil gevuld was met sap, begon ik al teennagels brekend over losse tegels, al struikelend door onverwachte gaten in de weg en al ontwijkende het afval op straat aan mijn eerste, èchte dag in deze wereldstad. 

Maar mijn grootse plannen moest ik nog even uitstellen; een bezoek aan de lokale Vodafonewinkel gooide roet in het eten. De ogenschijnlijk simpele taak van een simkaart kopen ging dusdanig mis – met alle systeemkrachs, spoorloos verdwenen medewerkers en mislukte pinbetalingen van dien – dat ik uren werd opgehouden. Desondanks hield ik voet bij stuk, want een simkaart is een absolute vereiste voor prettig reizen in Egypte. Met een internetverbinding zou ik immers via mijn telefoon een Uber kunnen bestellen – of een Kareem, de Egyptische versie van de alom bekende online taxidienst – zonder daarvoor het drievoudige te hoeven aftikken bij een taxichauffeur op straat.

'... hun hoofddoeken kleurig, hun spijkerbroeken strak.'
‘… hun hoofddoeken kleurig, hun spijkerbroeken strak.’

Tegen het einde van de middag bracht een taxi me naar het dichtstbijzijnde metrostation (mijn tweeëntwintigjarige ik vond zichzelf destijds een echte vrouw van het volk). Ik had me uitgedost in wijde lappen en onderin mijn tas lag een sjaal opgevouwen voor een eventueel moskeebezoek. Bij het instappen van de wagon werd ik onaangenaam verrast door een hand die zich gretig om mijn achterwerk klemde, een actie die ik ironisch vond aangezien ik mij in een vrouwencoupé bevond. Ik ging op een bankje tegen het raam zitten en keek toe hoe de andere passagiers de wagon binnenstapten, hun hoofddoeken kleurig, hun spijkerbroeken strak. Een vrouw met donkerbruine dreadlocks nam plaats op het bankje naast me. Ze staarde me even aan, boog toen grijnzend voorover en gaf me een hand.

‘Hello?’ vroeg ze.
‘Izzayyik?’ vroeg ik terug. ‘Hoe gaat het?’
‘Alhamdoelillah, godzijdank. Waar kom je vandaan?’ vroeg ze verder.
‘Hol-…’ begon ik.
Ze onderbrak me meteen: ‘O mijn God, ik ben dòl op Holland! Country of flowers!’ 
‘Niet helemaal waar we gewoonlijk om bekend staan.’
‘Hoe lang ben je al in Caïro? Ken je de stad al een beetje?’ wilde ze weten.
‘Nog niet zo goed als ik zou willen.’
In rap Arabisch, afgewisseld met Engels, begon ze te vertellen over haar stad.

Caïro is een dichtbevolkte woestijnstad aan de Nijl. Officieel heeft ze vijftien miljoen inwoners, maar als je de ongedocumenteerden meerekent kom je eerder uit op vijfentwintig. De stad is onderverdeeld in wijken volgens de ongeschreven regel dat iedere dure wijk gevolgd wordt door een arbeiderswijk, om diensten aan de rijken te leveren. Middenklassebuurten zoals Agoeza (de Oude Vrouw), Doqqi (de Haven) en Moehandisin (de Ingenieurs) huizen de gewone Egyptenaar en staan vol met scholen, dierenwinkels en koesjaritentjes. In dat laatste kan een gerecht gegeten worden van rijst, pasta, kikkererwten en tomatensaus dat al veganistisch was voordat het cool werd.

‘Ken je Woest il-Balad?’ vroeg ze ademloos na een monoloog van een kwartier. 
‘Volgens mij…’ begon ik, maar ze was alweer van wal gestoken.

In het stadscentrum dat niet echt meer in het centrum lag werd in 2011 de inmiddels wijlen president Moebarak van zijn troon gestoten na dagenlange bezetting van het Tahrirplein. Het stadscentrum zelf is gevuld met kledingwinkels, tweedehands boekhandels en bioscopen.

De metro gleed suizend een tunnel in. De wagon werd verduisterd, maar mijn nieuwe vriendin bleef onverstoord doorrazen over het groene eiland in de Nijl, Zamalek, waar de ambassades en universiteiten gevestigd zijn.

Terwijl ik zo aandachtig mogelijk luisterde, bemerkte ik dat mijn nieuwe vriendin een fascinerend soort pidgin-Arabisch sprak, een dialect dat ik vaker zou horen in de betere koffietenten op Zamalek. Ieder tweede woord was Engels, zoals geïllustreerd door de zin die ze liet vallen zodra ze begon over haar strubbelingen met de huisbaas van haar families nieuwe appartement in Garden City: ‘So he was like, ya3ni, this man, huwwa alli inni have to pay the monthly igar, bass ana, like, told him, 2asdi: “misj 3ayza adfa3 right now, hadfa3 boekra, insjallah”.‘* 
(‘Dus hij zei zo van, zeg maar, deze man, hij zegt me dat ik de maandelijkse huur moet betalen, zeg maar, maar ik, zeg maar, zei hem, ik bedoel: “Ik wil niet betalen nu, ik betaal morgen wel, als God het wil”.’)

De metro stopte met gierende remmen. Vlug wisselde ik telefoonnummers uit met mijn nieuwe vriendin en stapte vol verwachting uit de wagon.

Even later stond ik verbijsterd in de schaduw van de ringweg, een vuilbruin gevaarte dat metershoog in de lucht hing. Voor me lag Chan al-Chalili, een afgeladen drukke volksmarkt in Islamitisch Caïro. Mensen liepen luidkeels pratend langs de volgestapelde kraampjes en kleedjes, elk vergezeld van een schetterende radio die Egyptische popmuziek dan wel een blikkerige opname van de koopman in kwestie die zijn koopwaar aanprees afdraaide. Ondertussen persten tuktuks en gebutste auto’s zich toeterend en in willekeurige richting door de menigte. De mensen, voertuigen en ezels leken haast mee te deinen op het ritme van het lawaai. Ik zat me juist af te vragen hoe ik me hier in vredesnaam in moest mengen, toen een groep dames in nikab langswaggelde en een pad vrijmaakte. Ik besloot mijn kans te grijpen en sprong achter hen aan, de mensenmassa in.

Urenlang liep ik er rond. Ik paste voor de lol een nikab, tot hilariteit van de medewerkers, en kocht een donkerblauwe rugzak, die ondanks de afzetfactor nog steeds driemaal zo goedkoop was als in Nederland. Het viel me überhaupt op dat exclusieve merkproducten voor een prikje van de hand werden gedaan. Ik had ooit ergens gelezen dat zulke producten niet per se nep hoefden te zijn. Soms waren het afgekeurde originelen met productiefouten. In andere gevallen waren het gewoon prima producten die van de vrachtwagen af waren gevallen.

'... de Azharmoskee, tot op heden Egyptes belangrijkste soennitische centrum.'
‘… de Azharmoskee, tot op heden Egyptes belangrijkste soennitische centrum.’

Het was al bijna donker toen ik naast de ruïne van een ingestort pand over mijn telefoon gebogen stond. De uitputtende, droge hitte van overdag begon iets af te zwakken en de ondergaande zon kleurde de hemel oranje. Ik was op zoek naar de Azharmoskee, tot op heden Egyptes belangrijkste soennitische centrum. Het instituut leidt mannen èn vrouwen vanuit de hele wereld op tot islamgeleerden. Oordelen en veroordelingen van de Azhar hebben veel invloed in de Egyptische samenleving, die voor negentig procent uit soennitische moslims bestaat. De sjeichs kunnen zelfs voor persoonlijke kwesties geconsulteerd worden, bijvoorbeeld of een bloedtransfusie, orgaandonatie of borstvergroting halal (toegestaan volgens Het Geloof) of haram (verboden volgens Het Geloof) is.

Mijn telefoon leidde me door de wirwar van steegjes met stoffige antiekwinkeltjes, geurige kruidennerinkjes en glinsterende lampenzaakjes. Eindelijk op het plein aangekomen leunde ik tegen een dadelpalm voor de moskee, wier indrukwekkende minaretten in de schemerende avondlucht staken. Algauw galmde de eerste ‘allahoe akbar, allahoe AK-BAR!’ door de omgeving. Een paar seconden later volgden de andere moskeeën in de buurt, die allen beaamden dat God inderdaad de grootste was. Ooit had ik gehoord dat Caïro niet alleen de Stad Zonder Regels werd genoemd, maar ook de Stad der Duizend Moskeeën. Ik begreep nu waarom.

Minder goed begreep ik hoe ik de volgende ochtend mijn taxirit zou moeten overleven. ‘Ezels!’ gilde de chauffeur tegen het groepje kinderen in de gedeukte geel met zwarte tuktuk die ons zojuist had afgesneden. We stonden al een halfuur vast in de file, die in Caïro vrijwel de hele dag duurt, op de Zes Oktoberbrug, een naam die trouwens verwijst naar de Jom-Kippoeroorlog met Israël, die op 6 oktober 1973 begon. Beneden stroomde de Nijl. De brug verbond de westelijke met de oostelijke oever van de rivier, en in het midden lag het eiland Zamalek. Ik was op weg naar een onbekendere bezienswaardigheid van Caïro, die ik op een obscure blog had gevonden. 

Ik leunde juist ontspannen achterover, genietend van de pakkende Egyptische liefdesliedjes die uit de autoradio klonken, toen ik opschrok van luid getoeter. Een man met een enorme, gouden samowar op zijn rug kwam aanhollen over de stoep. Hij haalde een glaasje tevoorschijn, boog voorover en vulde het met een lang, dun straaltje thee uit het tuitje dat boven zijn rug uitstak. Vervolgens duwde hij het in de zongebruinde hand van mijn chauffeur, die half uit het chauffeursraam hing. ‘Habibi, mijn lieverd,’ bedankte die, en hij drukte de verkoper een voddig vijfje in de hand.

Al nippend van het glaasje reikte hij een zweterig handje pinda’s naar achteren, gevolgd door een sigaret van het Egyptische merk Kiloebatra (Cleopatra). Voor de ervaring stak ik er een op en nam een trekje. De loodzware sigaret, die smaakte alsof hij voor de helft gevuld was met zaagsel, bedekte mijn hersenpan met een niet onaangename waas. De chauffeur, een tiener met een zeer aanwezig houten kruis om zijn nek, staarde mij grijnzend aan door de achteruitkijkspiegel. 

‘Misihiyya?’ vroeg hij na een tijdje. ‘Christenvrouw?’

Ik knikte en schoof het zilveren kruisje – een nuttig presentje van mijn moeder om onder dergelijke vragen uit te komen – demonstratief in zicht. De chauffeur begon te lachen, klakte goedkeurend met zijn tong en wees naar zijn kruis (om zijn nek!). Al snel waren we verwikkeld in een diepe discussie over geloof, of Egypte de moeder van de wereld was èn wat mijn vader ervan zou vinden als ik met hem, de chauffeur, het bed zou delen. 

Bij aankomst in Zabbalin (Vuilnismensen) – een Koptische, oftewel Egyptisch-christelijke, wijk aan de oostkant van Caïro – sprong ik kokhalzend uit de wagen. De wijk lag op een heuvel, met helemaal bovenin de Abba Karasgrotkerk in de vorm van een amfitheater, uitgehakt in het zandkleurige gesteente. Jong en oud werkte er in de afvalverwerking, te zien aan de langsrijdende vrachtwagens en zielige ezeltjes met verticaal metershoog uitpuilende vrachten die zich door de wirwar van wegen wrongen. De straten stonden volgestouwd met enorme balen afval die zorgvuldig door de bewoners werden gesorteerd.

De chauffeur keek ongelukkig uit zijn ogen terwijl hij zijn auto over de kronkelende weggetjes stuurde. De paden leken er de eigenaardige eigenschap te bezitten tegelijkertijd uit modderig zand en gekuild gesteente te bestaan. Het wegdek was zo slecht dat hij hierna gelijk kon doorrijden naar de automonteur. Toen hij wederom een jammerende uitroep slaakte toen de auto een halve meter wegzakte in een gat, besloot ik dat het genoeg was geweest. ‘Anzil hina, ya basja,’ riep ik naar voren, refererend aan de Ottomanen, die eeuwenlang hadden huisgehouden in deze contreien. ‘Ik ga er hier wel uit, pasja.’

Bij het uitstappen moest ik mij onmiddellijk plat tegen de muur drukken om plaats te maken voor een langsrazende tuktuk en drie gierende tienermeisjes met smartphones in de hand. Zodra ze voorbij waren gelopen, spoelde ik een opkomende blafhoest weg met een paar scheuten water. De uitlaatgassen die door het raam naar binnen waren gevlogen deden mijn longen aanvoelen alsof ik het pakje Kiloebatrapeuken in één keer naar binnen had gewerkt. 

Ik krabbelde overeind, klopte de pindaschillen van mijn mouw en hield een tuktuk aan om me naar de grotkerk te brengen.

 

*Het Arabisch kent letters waar geen equivalent voor is in het Latijnse schrift. Omdat tot voor kort op computers geen Arabisch kon worden getikt, werd (maar wordt steeds minder) door de Arabische jeugd een soort sms-Arabisch (Arabeezy) gebruikt. Klanken die niet voorkomen in het Latijnse alfabet worden weergegeven met het cijfer dat qua vorm op de desbetreffende Arabische letter lijkt. 
2: ء of hamza, het haast geluidloze zuchtje/klikje tussen ‘na’ en ‘apen’ in het woord na-apen
3: ع of ayn, de klank die je het beste kunt nabootsen door ‘ahhh’ een lange tijd aan te houden en met een vlakke hand tegen je keel te slaan of je keel dicht te knijpen.
4: ه of ha, de klank van de Nederlandse ‘h’, die als aparte letter wordt uitgesproken (na4r, oftewel rivier, wordt dus uitgesproken als ‘nahher’. 
5: خ of cha, de klank van de Nederlandse ‘g’ (de ‘g’ wordt in Arabeezy namelijk uitgesproken als de Engelse ‘g’).
7: ح of Ha, de klank van de ‘h’ als deze fluisterend wordt uitgesproken. 
8: ق of quf, de klank van de ‘k’ als deze diep in de keel wordt uitgesproken. 
9: غ of ghayn, de klank van de ‘r’ in het Franse woord ‘roi’.

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om mijn reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Caïro – juli 2018 – heb gestuurd. Als je het leuk vindt en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren!