Close
Menu

backpacken

Vochtigheid – Lara in Rasjt, Iran (2/2)

, , , , , 0

Mocht iemand geïnteresseerd zijn in hoe een moskeekoepel gebouwd wordt, bij dezen. Gefotografeerd in de buurt van Bandar-e Anzali.
Mocht iemand geïnteresseerd zijn in hoe een moskeekoepel gebouwd wordt, bij dezen. Gefotografeerd in de buurt van Bandar-e Anzali.

Lees deel één hier.

Terwijl ik als een bezetene door de berm rende, hoorde ik het taximeisje een jammerkreet slaken (‘Baba, bebin!’, ‘Papa, kijk!’). Naast me klonk het getoeter van langsrijdende auto’s. Ik hoorde voetstappen en gehijg in mijn nek, dus ik versnelde mijn pas. Ik keek niet op of om, zelfs niet toen mijn sjaal afvloog tijdens de vlucht. Pas toen ik zeker wist dat ik voldoende van hem verwijderd was, stopte ik. 

Ik was in een door bomen omgeven afslag beland en een getralied hek versperde me de doorgang. Ik klampte me hijgend vast aan de tralies, die nog nat waren van de regen. Terwijl ik panisch om me heen keek en mijn reeds uitgevallen telefoon tevergeefs tot leven probeerde te wekken, drong het tot me door dat ik alleen en zonder hoofddoek naast de snelweg stond.

Het duurde niet lang voor iemand mij te hulp schoot. Dezelfde witte Peykan als voorheen reed toeterend het terrein op. Het meisje zwaaide uit het raam met mijn hoofddoek en gebaarde dat ik moest instappen. Adonis was verdwenen. Met weinig andere opties, maar gerustgesteld door de aanwezigheid van het meisje, klom ik op de achterbank. De wagen draaide de weg op en reed het daaropvolgende uur schijnbaar doelloos rond. De chauffeur zei weinig, maar af en toe glimlachte hij geruststellend in de achteruitkijkspiegel. Om de zoveel tijd stopte hij voor een winkeltje of tankstation en kocht dan voor iedereen een blikje frisdrank of een bakje roomijs. Desondanks raakte ik ervan overtuigd dat het einde nabij was. Daarom schreeuwde ik, mijn vuurrode gezicht overdekt met zweet, zo nu en dan wanhopig uit het raam tegen voorbijgangers of íémand dan toch misschien Engels sprak, met als enig resultaat dat de langslopende gezinnen zich verschrikt afwendden. 

Na twee lange uren reden we, klaarblijkelijk toch met een doel, een middelgroot stadje binnen. De chauffeur stuurde een zijstraat in en wees naar een groepje mensen, dat naast een ijscoman stond te wachten. Hij stelde hen voor als zijn familie.

Het taximeisje knikte me toe en leidde me naar een formica tafeltje, waar haar tantes en nichtjes lachend aan plastic bekers wortelsap slurpten. Hier spraken ze allemaal Engels, want ze woonden in Engeland en brachten hier enkel de zomer door. Al snel werd duidelijk dat de chauffeur zijn hele familie had laten opdraven om mij te komen helpen. Ik nam plaats aan een tafeltje, mijn voorhoofd nog steeds drijfnat, mijn hart nog steeds pompend van de adrenaline. De chauffeur reikte me een pakje zakdoekjes aan, en ik veegde mijn gezicht af.

Een vrouwenhand werd op mijn schouder gelegd – een moederlijk gebaar dat mij de tranen in de ogen deed springen – en een eveneens moederlijke stem vertaalde de chauffeur’s samenvatting van wat Adonis aan de telefoon had gezegd. ‘Lara, azizam, je hebt er goed aan gedaan dat je niet met hem bent meegegaan. Hij had zijn vrienden opgebeld en vroeg of ze naar het vliegveld wilden komen met hun paspoort. Ze zouden ergens heen gaan “met een Europees meisje”.’ Ongelovig schudde ik mijn hoofd (uiteraard viel mijn sjaal direct in mijn nek) terwijl het gezelschap op de achtergrond druk lachte en praatte. Ik probeerde hun Perzisch te volgen maar het lukte niet echt.

Plotseling riep een beeldschoon nichtje, het hoofd bedekt met een mintgroene sjaal: ‘Caroline-djoen?’ (Dit verwees naar On a le temps, was mij uitgelegd. In deze Iraanse film heeft een buitenlands meisje een eenzelfde ervaring als ik met een Iraanse man.) ‘We willen je uitnodigen. Morgen gaan we naar een hutje in de bergen, in Masal.’ Ze bleef nog even doorgaan over de ‘fantastische uitzichten’, ‘stralende sterrenhemelen’ en ‘danspartijen’ die daar zouden plaatsvinden, maar eerlijk gezegd had ze me al bij ‘hutje in de bergen’.

De volgende middag slingerde de stoet auto’s over haarspeldbochten door de jungle. Door de mist en regen konden we geen hand voor ogen zien. Ik zat tussen het nichtje met de mintgroene hoofddoek en het taximeisje in. Die laatste had erop gestaan dat ze bij ons in de auto mocht, en volgens Madame Mint was dat om mij te doen. Het nichtje leunde naar me toe en wees naar het taximeisje, dat net een koekje in haar mond stak: ‘Ze wordt echt ontzettend dik, hè?’ giechelde ze. 

De auto reed een parkeerplaats in de bergen op. Het miezerde er, en in het dal hing een dichte mist. Uit de achterbak haalden we een oneindige hoeveelheid boodschappentassen tevoorschijn. Vervolgens tilden we deze over het modderpaadje langs de bergwand, dat naar een houten blokhut leidde. Ik glipte en slipte over het pad naar boven. Voor en achter me klonken kreten als iemand weer uitgleed en bijna naar beneden donderde. 

Het hutje van de zijkant. Om een of andere reden heb ik geen enkele leuke foto van die avond. Maar wel wat filmpjes op mijn Instagram, dus check dat snel! :-)
Het hutje van de zijkant. Om een of andere reden heb ik geen enkele leuke foto van die avond. Maar wel wat filmpjes op mijn Instagram, dus check dat snel! 🙂

Bij de blokhut zetelden we ons onder het overdekte zitstuk met tapijten en kussens. Terwijl een tante met afhangende sjaal het laatste stuk bagage naar binnen droeg – een baby gewikkeld in dekens – werd de barbecue aangestoken. Ofschoon, de mannen gooiden een langwerpige, roestige bak vol kolen en goten er toen benzine overheen uit een oranje jerrycan. Iemand smeet er van veraf een brandende lucifer op, en de barbecue vatte met een zwoesjend geluid en een steekvlam vlam. Het gezelschap, inmiddels zo’n vijftien personen groot, joelde enthousiast. 

Iedereen hielp mee om gemarineerde kipkluifjes, kebabs én uiteraard tomaten om zwart te blakeren aan ijzeren pennen te rijgen. De tante haalde flessen sterkedrank tevoorschijn uit de wirwar van dekens waarin ze haar baby gewikkeld had en schonk plastic bekertjes vol. Haar man zette bandarimuziek aan, een feestelijk kabaal van tamboerijnen, trommels en ululaties dat de Arabische vissersvolkeren aan de Perzische Golf bezingt. Het taximeisje en haar jonge nichtjes kwamen aanrennen. ‘Kom je dansen, Caroline?’ riepen ze. Al snel stond ik in de motregen te zwieren terwijl de meisjes gilden van plezier. In het mistige dal klonk het gebonk van andere feestende gezinnen.

Tegen het ochtendgloren nestelden we ons op de vloer van het vrouwenvertrek. De mannen lagen in de kamer ernaast. Ik staarde naar het houten plafond en trok de kriebelige wollen deken verder over me heen. De baby was aan het huilen en werd onder het schijnsel van een zaklamp getroost door zijn moeder. Toen hij eindelijk was gestopt dommelde ik dankbaar in slaap. Enkele minuten later werd ik gewekt door een pruttelende wind van orkaankracht, die een instabiele darmflora suggereerde. Om me heen klonk verstomd gegiechel. De dader kon niet vastgesteld worden…

Ik draaide mijn hoofd naar het raam en zag dat het al licht was. Ik gaf het slapen op en pakte mijn tas en deken. Ik liep door de deuropening en ging in lotushouding op het tapijt zitten, gewikkeld in de deken. Buiten was het fris en mistig, en de motregen drupte van het dak. Algauw werd ik vergezeld door iemands achternicht. Ze ging naast me op het tapijt zitten en wreef haar gezicht in met een halve citroen. 

‘Voor mijn pukkels,’ legde ze in gebroken Engels uit.

‘Mag ik ook wat?’ vroeg ik nieuwsgierig.

De afgelopen weken waren hectisch geweest. De lange busritten, de onregelmatige, zware maaltijden, de reisstress en tenslotte de warmte en hoge luchtvochtigheid van het Iraanse noorden hadden gezorgd voor een hormonale disbalans die mijn huid in abominabele staat deed verkeren.

Net toen ik mijn gezicht begon in te smeren met het bijtende zuur, liep een tweetal wilde koeien langs. Ze bleven even staan naast de voordeur en lieten een dampende koeienvlaai achter. Vervolgens stapten ze onverstoord verder. Ik staarde in de verte, waar de contouren van andere houten blokhutten zichtbaar werden. Het donkergroen van de bossen, door Iraniërs liefkozend jungle genoemd, scheen door de mist.

Na een ontbijt van lavasjbrood met jam, gebakken ei met tomaat en glaasjes thee, tilden we de tassen terug naar de auto. Zwaaiend en knipogend naar andere gezinnen, die eveneens met een kater hun auto instapten, klapten we de autodeuren dicht. Toen reden we terug naar de kust. 

Midden in het bos stopte een neef de colonne nog voor een korte pauze. Hij draaide de volumeknop van zijn radio omhoog, en het bos vulde zich met bonkende feestmuziek. ‘Wees niet verlegen, wees niet verlegen!’ jammerde een mannenstem boven een geluidsopname van geklap en gejuich. De rest van de familie sprong uit hun auto en begon wild te dansen onder het groene bladerdak. Passerende auto’s, èn een vrachtwagen zonder dak vol tieners met petten op in plaats van hoofddoeken, toeterden mee op het ritme. De passagiers wrongen zich op alle mogelijke manieren uit de (dak)ramen en zongen klappend mee. 

Mijn reddende engel: het taximeisje.
Mijn reddende engel: het taximeisje.

‘… maar Heertje-nog-een-keertje is een controversiële kwestie omdat ieder gezin andere regels aanhoudt. Bij ons thuis doen we niet aan die onzin,’ legde ik uit. Ik verdeelde een illegaal kaartspel – gokken is immers haram – in vier stapeltjes van zeven. Weer een andere neef, die naast me op de bank zat, vertaalde mijn uitleg voor het taximeisje en haar vader. Ik verbleef inmiddels al twee dagen in hun villa in een compound in de buurt van de kuststad Bandar-e Anzali. Nu leerde ik de bewoners Pesten. 

Tijdens het spel kletsten we wat over de ontwikkeling die zich zojuist had voorgedaan. Mijn gastheer uit Tabriz, met wie ik af en toe een flirterig berichtje uitwisselde, had me uitgenodigd nog eens langs te komen. Over een paar weken zou een vallende sterrenregen plaatsvinden, en het plaatselijke sterreninstituut organiseerde een nachttrip naar een observatorium buiten Tabriz. Hij had geregeld dat ik ook mee mocht en ik kon uiteraard ook weer bij hem logeren. Als ik mijn aankomsttijd doorgaf, zou hij me komen ophalen van het station. 

‘Bebin dochtareh tsjeh chosjhal-eh keh pesareh michod savaresj koneh,’ riep een oma, die de hele dag in het huis rondhing en zelfs binnen haar sjaal droeg.

Ik had het maar half verstaan en keek naar de neef voor een vertaling. 

‘Ze zegt dat je er heel blij uitziet, dat hij je komt ophalen.’

Ik kreeg een kop als een boei.

‘Mannen uit Tabriz ranselen hun vrouwen af,’ waarschuwde een nichtje beslist, alvorens een harten zeven en toen een harten vijf op te leggen.

‘Doe je wel voorzichtig?’ vroeg een oom bezorgd na het opleggen van een harten twee. ‘Straks gebruikt hij je om een Nederlands paspoort te krijgen.’

‘Heel eerlijk gezegd,’ en ik legde een joker op, ‘lijkt het me waarschijnlijker dat ik hèm ga gebruiken om naar Iran te verhuizen.’

Het gezelschap begon te lachen, en de neef pakte mokkend zeven kaarten van de stapel.

Zo nu en dan nam ik het taximeisje mee uit wandelen door de compound. Ze was langsgekomen om wat tijd door te brengen met haar familie. Bovendien moest ze van haar moeder – volgens de anderen, grofweg vertaald, een ‘takkewijf’ – een paar kilo afvallen. Dat zou echter lastig blijken, want niemand verliet ooit het huis. Daarbij stond de zitkamer vol schalen koek, chips en vruchten, waar zij absolúút niet van mocht eten. Ook werd tweemaal daags een bourgondische maaltijd van rijst en vlees geserveerd waar geen groente aan te pas kwam, afgezien van een klein schaaltje olijven gemarineerd in granaatappelstroop. De twijfelachtige tactiek van het gezin om het meisje te steunen in haar strijd tegen het vet, leek vooral het zo vaak mogelijk benadrukken van hoe dik ze wel niet was.

Ik sloeg mijn sjaal om – zij hoefde niet; zij was nog jong – en stapte met het taximeisje door de met palmen en marmeren fonteintjes bezaaide voortuin naar buiten. We bleven even staan om de gevel van het huis te bewonderen. De neoclassicistische colonnades, krullerige voluten en marmeren trap werden druk verbouwd. Althans, dat was het idee toen de familie een team timmerlieden inhuurde. Nu stonden dezen in de schaduw van een palmboom te roken. ‘Het is toch veel te warm om te werken?’ riepen ze op een toon alsof dat toch vanzelfsprekend was, toen de heer des huizes met een kloppende ader in het voorhoofd verhaal kwam halen. 

Inmiddels waren het meisje en ik doorgelopen naar het strand, op een afstand gevolgd door een zwart-witgevlekte poes. Daar, met mijn enkels in de grijze golven, onder het bewolkte hemeldek, besloot ik dat het tijd was om verder te gaan. Die avond zou ik een taxi nemen naar een ander pittoresk stadje aan de Kaspische Zee. 

Het taximeisje zou me naroepen: ‘Wees voorzichtig, Caroline!’

Vochtigheid – Lara in Rasjt, Iran (2/2)

Hoe hoort het eigenlijk? – Als backpacker een gastgezin aantrekken in Iran

, , , , 0

Met wat medetwintigers in Tabriz.
Met wat medetwintigers in Tabriz.

Voor de onfortuinlijke zielen onder ons die nooit het genoegen hebben gehad het prachtige Iran te bezoeken, zal het misschien als een enigszins, eh, aparte bestemming klinken. En al helemaal niet als een plek waar je met jan en alleman naar huis gaat (als in: om te logeren). Voor ons Nederlanders klinkt het sowieso al als een onvoorstelbare absurditeit dat je op straat iemand aan zou spreken, om de persoon in kwestie vervolgens zonder meer in je huis te laten en in de logeerkamer te laten slapen. 

Maar Iraniërs hebben die terughoudendheid niet, en die gastvrijheid staat ze goed. 

Wel is het van belang dat je je best doet zelf de ideale gast te zijn, evenals dat je potentiële gastheren of -vrouwen kritisch evalueert alvorens je met hen mee naar huis gaat. Hopelijk helpt deze post je daarmee.

Het vinden van een gastgezin zie ik net als het vinden van een liefdespartner: het berust grotendeels op toeval, maar het kan geen kwaad als je een beetje je best doet. Als je mijn reisverhalen over Iran leest – wat je uiteraard wekelijks doet – lijkt het net alsof ik simpelweg ergens ga zitten en het buffet à la Lara open, waarna massa’s mensen op me af komen, maar dat klopt niet helemaal. Om de juiste gastheer of -vrouw aan te trekken, is het van belang te zorgen dat jij aantrekkelijk bent voor het soort mens dat jij wilt aantrekken.

Als reiziger kun je bijvoorbeeld:

Er opvallend buitenlands uitzien
Opvallen is makkelijker als je er qua gelaat opvallend anders uitziet dan de doorsnee Iraniër. Dus laat die exotische haren een beetje uit je sjaal steken en trek die Birkenstocks met wijde, linnen broek aan. Of kleed je niet al té Iraans en stuntel een beetje met de kledingregels. Als vrouw kan dit natuurlijk makkelijk door af en toe je sjaal in je nek laten vallen en hem dan haastig weer omslaan, waarna een Iraniër je verontschuldigend zal toelachen of een Iraanse je misschien zelfs zal aanbieden de sjaal wel even goed om te doen. Als man kun je misschien wat minder vaak scheren zodat je zo’n drie dagen-baard hebt (Iraanse mannen, en Midden-Oosterse in het algemeen, zijn meestal of helemaal gladgeschoren of hebben een zeer netjes gekapte baard en/of snor). Ook een zonnebril of pet worden zelden door Iraanse mannen gedragen, dus dat zal je onmiddellijk als buitenlander aanmerken. Net iets te luid in het Engels praten met de ober helpt ook.

Uitnodigend overkomen
Het is moeilijk om op iemand af te stappen die op zijn telefoon zit of oortjes in heeft. Dus of je nou in de Teheraanse metro of in dat Kashanse restaurant zit, leg je telefoon eens weg en kijk sereen (niet al te dommig, want dan lijk je een simpele ziel) glimlachend de ruimte rond. Of lees een boek en glimlach af en toe naar de mensen om je heen. Kortom, alles wat je kunt doen om jou een gezellige, beleefde potentiële gast te laten lijken.

Je eigen ding doen
Als je met andere backpackers bent, kun je voor een onbekende Iraniër intimiderend zijn, zeker als jullie luidkeels Engels praten en lachen. Ga er daarom af en toe alleen op uit. Zwaai vrolijk naar picknickende gezinnen die aan het picknicken zijn en treed in gesprek met de taxichauffeur. Maar onthoud, je kunt wel een gesprek initiëren, maar uiteindelijk is het aan de gastheer of -vrouw om jou mee naar huis te vragen voor de lunch of meer (als in: logeren).

Je telefoonnummer geven
Het kan zijn dat een potentiële gastheer of -vrouw je niet gelijk wil of kan uitnodigen. Neem zijn of haar telefoonnummer dan aan en stuur gelijk een bevestigingsberichtje naar de persoon in kwestie. Het is sowieso nuttig om wat telefoonnummers van Iraniërs te hebben voor het geval je ooit in de penarie komt te zitten of ergens hulp bij nodig hebt. Dit is niet zo raar of ongewoon als je zou denken; Iraniërs bellen elkaar voortdurend om problemen op te lossen.

Met een familie die me in de bergen rond Sjahrak zag wandelen en me spontaan uitnodigde te komen lunchen.
Met een familie die me in de bergen rond Sjahrak zag wandelen en me spontaan uitnodigde te komen lunchen.

Maar oké, je bent dus aangesproken door een vreemde Iraniër en jullie zijn een gesprek begonnen. Onthoud dat:

Je kritisch mag èn moet zijn op met wie je mee naar huis gaat
Als man loop je hier iets minder risico, maar beoordeel alsnog of je de potentiële gastheer in kwestie vertrouwt; je wilt niet beroofd of aangerand (of erger) worden. Luister hierbij naar je onderbuik. Als vrouw adviseer ik je dezelfde overweging als met liften in acht te nemen, namelijk het liefst bij een vrouw en nooit bij een man alleen, behalve als hij zijn vrouw, kind(eren) of ouder(s) bij zich heeft. Ben je in een piepklein dorp zonder hotel en is het al laat? Evalueer potentiële gastheren dan heel streng en vertrek bij het eerste teken dat iets niet in de haak is (bijvoorbeeld: hij legt zijn hand op je dij of maakt een seksueel getinte opmerking).

Een gast zijn niet betekent dat je misbruik maakt van mensen hun gastvrijheid
Terwijl jij de Iraanse cultuur van dichtbij meemaakt, doe je hen er ook een groot plezier mee. Zij kunnen bijvoorbeeld hun Engels met je oefenen, en ze kunnen je als een circusaapje laten zien aan hun vrienden, familie en collega’s en zelfs hun street cred vergroten door foto’s met jou op Instagram te plaatsen. Iraniërs over het algemeen, zeker buiten Teheran, komen weinig in contact met buitenlanders, dus ze zullen het leuk vinden om je te leren kennen.

Het niet erg is om te ontvangen en dankbaar te zijn
De manier waarop je door het gezin in kwestie behandeld zal worden, zal je waarschijnlijk zeer geëmotioneerd en wellicht zelfs ongemakkelijk doen voelen. Je komt immers uit een land waar extreme gastvrijheid niet per se normaal is en men eerder redeneert volgens de zegswijze dat bezoek en vis slechts drie dagen fris blijven. 

Dit is niet het geval in Iran.

Accepteer daarom dat ze misschien voor je maaltijd of toegangskaartje zullen willen betalen en bedank hen daarvoor vriendelijk. Het kan ondankbaar en zelfs beledigend overkomen als je met alle geweld geld wilt terugbetalen; het was toch een vriendendienst? En je verblijft toch niet bij hen uit transactionele redenen, maar omdat je de Iraanse cultuur wilt ervaren? Je kunt het een paar keer aanbieden, maar als hij of zij ‘nee’ zegt, bedank dan nogmaals vriendelijk. Mensen geven nooit meer dan ze kunnen missen, en als ze echt willen dat je meebetaalt, zullen ze je dat zeker duidelijk maken.

Nee, geef liever iets nieuws terug, zoals een etentje of een sjaal of een ander kledingstuk dat bewonderd werd door iemand in het huis en dat je kan missen. Een hostelganger in Teheran vertelde me eens dat zijn gastheer gefascineerd was door het roze biljet van €10,- en het daarom aan hem cadeau had gedaan. Het is ook leuk om wat pakken stroopwafels en/of andere leuke souvenirs bij je te hebben om gastgezinnen cadeau te doen.

Probeer niet te strakke plannen te maken
Het is volgens mij een typisch Germaans (als in: noordwest-Europees) dingetje om alles tot in de puntjes te willen regelen. De leukste avonturen op reis komen echter als je je spontaan opstelt. Zeg eens ‘ja’ tegen die uitnodiging op het laatste moment en zeg toe mee te gaan kamperen als je dat onverwachts wordt gevraagd. Op die manier heb ik de meest fantastische dingen meegemaakt, zoals je hier kunt lezen.

Met wat geweldige Koerden die de taxichauffeur en mij zagen rondwandelen in de bossen rond Palangan.
Met wat geweldige Koerden die de taxichauffeur en mij zagen rondwandelen in de bossen rond Palangan.

Dus je verblijft nu al bijna vijf dagen bij een Iraans gezin en hebt vrienden voor het leven gemaakt. Je bent gaan picknicken in een bergdal en bent vijf kilo aangekomen door driemaal daags een gigantische rijstmaaltijd. Maar je hebt over twee dagen afgesproken met andere backpackers in Tabriz. Hoe trek je jezelf los?

Anticipeer erop dat ze je niet zomaar zullen willen laten gaan
De vrouw des huizes zal allerlei veiligheidsbezwaren hebben bij de plek waar je nu heen wilt, ongeacht of het daadwerkelijk een gevaarlijke plek is. Ze zal alles in de strijd gooien, van zielige gezichten trekken die je doen denken aan je moeder tot gruwelijke stereotiepen opsommen die ze ooit eens over je nieuwe bestemming heeft gehoord. Deze zullen herhaald worden door haar kinderen en van hen ben je juist afhankelijk om online een buskaartje te kopen. Onderga dit dus verontschuldigend glimlachend en blijf iedereen uitvoerig bedanken totdat je weggaat.

Realiseer je de implicaties
Er kan nu een onuitgesproken verwachting zijn dat je gastheer of -vrouw bij jou mag komen logeren, mocht hij of zij ooit naar Nederland of België komen. Ook wordt er verwacht dat je weer langskomt als je nogmaals naar Iran gaat en in dezelfde stad of dorp bent.

Stuur me een foto van de mensen die jou op reis hebben uitgenodigd!

Onze Vrouw in Teheran – Lara in Teheran, Iran (2/2)

, , , , , , 0

Een uur later liepen we propvol naar buiten. In het donkere zijstraatje stond een enorme rij uitgelaten volk te wachten voor het fameuze eethuis. In de lucht zweefde de witte waas van waterdamp die door de winkeleigenaar gesproeid werd, ter verkoeling in de droge zomerhitte. Iets verderop begon de drukke bazaar.

Terwijl we ons door de mensenmassa persten, herinnerde ik me plotseling dat ik nog wat geld moest wisselen. Ik besloot dit bij een van de geldwisselaars op straat te doen, aangezien die volgens vage zegsmannen op het net een betere koers boden dan op het vliegveld. Ik stopte bij een net, oud mannetje op een stoel, die een geopende koffer vol buitenlandse valuta op zijn schoot hield. Ik gaf hem honderd euro en kreeg een vuistdikke stapel groene briefjes terug, allen verfraaid met de strenge blik van de voormalige Opperste Leider. Door het Amerikaanse sanctiebeleid was de Iraanse Rial ernstig in waarde gedeeld, wat uitstekend uitpakte voor toeristen – ik was nu multimiljonair – maar minder voor Iraniërs. Bovendien verbiedt het sanctiebeleid iedere vorm van economisch verkeer tussen Iran en Amerika (en daarom vrijwel de hele wereld), met als gevolg dat reizigers al hun geld in contanten moeten meenemen.

Ik borg de biljetten op in mijn geldenvelop en riep mijn vrienden, die allen aan het kijken waren naar een man met een schallende radio die pakkende volksliederen afspeelde. We liepen verder en stopten pas toen we bij een mooi parkje aankwamen: Park-e Ziba, Mooi Park. Loom uitgestrekt in het gras spraken we over ons plan voor de rest van de middag. 

‘Misschien de Amerikaanse ambassade?’ stelde de Indiër voor. 

Eerder waren we er bij toeval langsgelopen. De muren die het ambassadecomplex omringden waren bespoten met graffitischilderingen met als overkoepelend thema Amerika-kritiek. De ene toonde het Vrijheidsbeeld met een doodskop als hoofd, de ander een reeks met bloed besmeurde raketten, komende van de Amerikaanse vlag. Dit sentiment stamt al uit de vroege twintigste eeuw, toen de Perzische sjah besloot van Iran een modern, westers land te maken, met als grote voorbeeld: Amerika. Onder andere (!) zijn verbod op het dragen van religieuze kledij zorgde voor groeiende onvrede onder het Iraanse volk. Uiteindelijk leidde deze in 1979 tot de Islamitische Revolutie. Na een reeks ingewikkelde politieke ontwikkelingen – lang verhaal; ik raad je aan hier op Wikipedia over te lezen – gijzelde een groep studenten tientallen Amerikaanse diplomaten en ambassademedewerkers in het ambassadegebouw. Amerika verbrak de diplomatieke banden met Iran, wat het begin inluidde van het conflict dat tot op heden wordt doorgezet.

Niet de ambassade, maar een ander voorbeeld van anti-Amerikaans sentiment in Iran (gesponsord door de overheid).
Niet de ambassade, maar een ander voorbeeld van anti-Amerikaans sentiment in Iran (gesponsord door de overheid).

‘Wat dachten jullie van het Vrijheidsplein?’ opperde de Kirgiziër. 

Zijn suggestie werd nijdig afgekapt door de Wit-Russin: ‘Daar gaan we vanavond toch al heen?’ siste ze nijdig, waarmee ze mij hielp herinneren waarom ik ook alweer zo graag alleen reisde. Schril gefluit snoerde de Kirgiziër de mond, die op het punt stond haar met overslaande stem van repliek te dienen. We kwamen geschrokken overeind uit het gras en keken om ons heen. De Wit-Russin zette snel het liefdesliedje uit dat uit haar speaker galmde. 

De berisping was echter niet voor ons bedoeld, maar voor het stelletje dat iets verderop onder een loofboom zat te zoenen. De twee stonden geërgerd op en liepen weg over het gras. De parkwachter, aanvankelijk verstopt achter een struik, haastte zich naar de criminelen toe voor waarschijnlijk een donderpreek voor aantasting van het publieke moraal. Terwijl we het geheel schaterend aanschouwden en elkaar schertsend met aantijgingen van geschonden moraalwetten bestookten, rommelde de Indiër panisch in zijn rugzak. 

‘Ik ben bang dat we helemaal nergens heen gaan,’ begon hij. ‘Ik ben mijn telefoon kwijt.’

Hij had het apparaat vermoedelijk in Restaurant Moslem laten liggen, dacht hij. Ons gezelschap kwam in beweging en wandelde gezamenlijk terug naar de bazaar. Terwijl de Indiër het zijstraatje inliep, gingen wij in de schaduw van een boom staan. Iets verderop stonden twee kerels in donkergroene uniforms de mensenmassa in de gaten te houden. Toen ze mij in het oog kregen, siste een van hen iets onverstaanbaars. Hij bewoog zijn handen richting zijn kraag en wapperde die demonstratief omhoog, waarschijnlijk om mij te laten weten dat hij te veel van mijn hals zag. Mijn hart bonsde in mijn oren en de Emmer der Seksuele Intimidatie wankelde gevaarlijk. Er was onlangs een wet ingevoerd die mannen toestond vrouwen op straat aan te spreken op hun vermeende ontoereikende bedekking. 

Dat kon ik beslist niet over mijn kant laten gaan. 

Terwijl ik mij langzaam naar de man toedraaide, herinnerde ik me de zin die ik thuis wekenlang voor de spiegel had geoefend ten behoeve van dergelijke gelegenheden. Ik trok mijn gezicht in een frons, verhief mijn stem en bulderde de voorbereide zin in mijn overtuigendste Perzisch, ten overstaan van de omstanders: ‘Sjarm nemikoni?!’ (Schaam je je niet?)

Die avond werd mijn actie heldhaftig uiteengezet door de Wit-Russin, met als publiek twee hostelmedewerksters. ‘En opeens beginnen twee van die moraalpolitieagenten tegen haar te fluisteren,’ begon ze – o ja, die mannen bleken dus van de moraalpolitie te zijn – ‘en zij,’ en ze wees naar mij, ‘begint opeens tegen hen te schreeuwen. Dus ík had zoiets van: “NEEEEE!” en ik sleurde haar weg.’ Ons gezelschap lachte smakelijk en ik deed mijn best om niet te trots te kijken. Volkomen onterecht overigens, want toen het gebeurde tastte ik wat deze inzichten betreft nog volledig in het duister.

‘Wat heb je tegen hen gezegd?’ vroeg de ene hostelmedewerkster.

‘Ik riep: “Sjarm nemikoni?!”’

‘Afarin, bravo!’ riep de hostelmedewerkster klappend, en haar sjaal, die bedekt was met de wereldkaart, viel in haar nek en onthulde lange, donkere krullen. Ze plaatste de sjaal vlug weer op haar kruin en wierp een snelle blik op de beveiligingscamera in de hoek.

‘Hoe reageerden de agenten?’ vroeg de andere hostelmedewerkster bezorgd.

‘Ze keken me alleen maar geschrokken aan,’ vertelde ik. ‘De voorbijgangers moesten er ook best wel om lachen, volgens mij.’

We verplaatsten ons naar de nog warme hosteltuin met een enorme watermeloen. De ene medewerkster ging de vrucht met een hakmes te lijf terwijl de andere ontspannen achterover leunde en een sigaret rookte.

Toen vroeg ik voorzichtig: ‘Hoe is het eigenlijk mogelijk dat er zulke strenge regels zijn in dit land, maar dat wij, mannelijke èn vrouwelijke backpackers, gewoon samen op één slaapzaal mogen liggen?’

‘Jullie gaan toch al naar de hel,’ antwoordde de rookster lachend.

Later die middag op het Vrijheidsplein. Denk je dat het de mensen opviel dat we er waren?
Later die middag op het Vrijheidsplein. Denk je dat het de mensen opviel dat we er waren?

De volgende ochtend zat ik in mijn eentje in de volle metro. Ik was op weg naar een afspraak. Eerder dat jaar had ik contact opgenomen met een bekende Nederlandse journalist in Iran. Hij had mij zijn nummer gegeven voor als ik ooit in de buurt was. En zo gezegd zo gedaan: we hadden afgesproken om een koffie te doen in een hippe tent in West-Teheran. 

Terwijl de metro onder de grond raasde, keek ik naar het tienermeisje tegenover me. Ze droeg een donkerblauw schooluniform: een wijde broek, een tuniek tot iets boven haar knieën en een strakke hoofddoek waaruit ingevlochten, donkerbruin haar piekte. Ze beefde over haar hele lichaam en leek haast te hyperventileren. In haar trillende handen knisperde een stapel aantekeningen, waar haar ogen gestresst overheen gleden. Ik durfde haar niet te storen.

Volgens de medewerkers in het hostel werd vandaag het concours afgenomen, het Iraanse equivalent van een eindexamen. Nog meer dan in Nederland bepaalt het examen of een student in aanmerking komt voor een universitaire studie en bovendien voor welke universiteit hij zich mag aanmelden. En aangezien Iraniërs veel waarde hechten aan een goede opleiding worden studenten van jongs af aan gedrild met privéles, bijles en oefenexamens. Toen ik uit de metro stapte kruisten onze blikken. Ik glimlachte haar bemoedigend toe, waarna ze grote ogen opzette en zich geschokt tot haar papierwerk wendde. 

Even later stond ik buiten te wachten op de stenen trap voor het café. Dat was kennelijk ongewoon. Er kwamen namelijk voortdurend bezorgde Iraniërs naar buiten om te vragen of het wel goed met me ging, nadat ze mij eerst enkele minuten door de glazen deur hadden aangestaard. 

Duidelijk geïnspireerd door Midden-Oosters tijdsbesef kwam de journalist een halfuur later aangestoven op een motor. Hij sprintte de stenen trap haastig op.

‘Sorry dat ik zo laat ben, mijn kat was ziek,’ excuseerde hij zich.

‘Geen probleem,’ zei ik, en ik gaf hem een hand en stelde me voor.

‘Mijn vrouw en ik moesten naar de dierenarts,’ voegde hij er sip aan toe.

We stapten naar binnen en liepen naar achteren, naar zijn gebruikelijke tafeltje. Het was afgeladen met kletsende studenten van de universiteit om de hoek.

‘Ik wist überhaupt niet of onze afspraak nog doorging,’ begon hij nadat we besteld hadden. ‘In Iran bevestigen ze dit soort afspraken altijd nog meerdere keren.’

‘O, en u…’

Hij onderbrak me: ‘Dus vertel eens wat meer over jezelf.’

Ik vertelde hem eens wat meer over mijzelf. Toen vroeg ik hem toen of hij dit vaker deed. 

‘Ja, hartstikke vaak. Meestal bundel ik de afspraken een beetje. Sommigen, die ik bij elkaar heb gebracht, zijn ook echt samen verder gaan reizen.’

Ondertussen werden zijn cappuccino en broodje, en mijn fruitsalade op tafel neergezet. De journalist ratelde wat Perzische beleefdheden tegen de serveerster, die lichtelijk gedesoriënteerd leek door de aanwezigheid van al deze buitenlanders. 

‘Dus kan ik je nog ergens mee helpen?’ vroeg hij toen. ‘Reistips?’

‘Die zijn altijd welkom,’ antwoordde ik.

‘Bandar-e Torkaman is prachtig,’ raadde hij aan, en hij keek vluchtig om zich heen. Nerveus volgde ik zijn blik.

De Turkmanner haven, vertaalde ik grinnikend in mijn hoofd. ‘Bijna in Afghanistan ligt dat.’

In het overige halfuur dat hij mij in zijn drukke agenda had kunnen inplannen, gaf hij me wat carrièretips. ‘Waarom schrijf je geen boek over Iran? Dat lijkt me een uitstekende manier om jezelf op de kaart te zetten.’

‘Zou jij hem dan willen proeflezen?’ durfde ik zomaar te vragen. 

‘Natuurlijk,’ stemde hij tot mijn verrassing toe.

‘Geen slecht idee,’ vond ik. ‘Ik zal er eens over nadenken.’

En ik dacht erover na toen ik later die middag in de metro richting Teheran-Noord zat. Mijn hoofd leunde tegen het raam van wagon. Ik voelde me lichtelijk teleurgesteld om het gesprek met de journalist. Ergens had ik gehoopt dat hij mij ter plekke een baan zou aanbieden, of tenminste een sloot contacten uit zijn adressenboek tevoorschijn zou hebben gehaald. Om me heen zaten passagiers met dozen gebak, kannen thee en ander picknickgerei op schoot. Ik was op weg naar Bam-e Tehran, een park in de bergen aan de rand van Teheran, waar ik met dezelfde reizigers als gisteren had afgesproken. 

Het park leek net een kermis, met flitsende lichten en reclameborden, restaurants, attracties en tot mijn verrassing een rodelbaan. Er liepen gezinnen met kinderwagens, giechelende groepjes tieners en hand-in-hand-lopende koppels. Iets verderop rukte de Wit-Russin zich los uit een groep Iraanse kinderfans.

‘Lara! Hoe was het?’ riep ze. 

‘Geweldig,’ zei ik, en ik gaf haar een knuffel (de heren gaf ik wegens het lichamelijk contactverbod tussen mannen en vrouwen een platonisch klopje op de arm).

‘We wachtten nog op jou om te gaan eten,’ zei de Kirgiziër. ‘We dachten aan kebab bij dat restaurant daar,’ en hij wees naar een felverlichte, casino-achtige tent met een dakterras.

‘Ik kom zo. Ik moet nog even wat belangrijks doen,’ antwoordde ik geheimzinnig.

Gillend en tegelijkertijd lachend rodelde ik in een slede over het Totsjalgebergte. In de vallei flikkerden de lichtjes van Teheran in de donkere avondlucht. Het geheel baadde in het schijnsel van de maansikkel, die bovenaan de hemel was verschenen. Ik naderde een scherpe bocht, dus ik drukte de stuurknuppel naar achteren en boog achterover. En hoewel dit wellicht geen geschikt moment tot introspectie was, voelde ik me plotseling erg tevreden. Het feit dat ik nog zoveel tijd had voordat ik weer in de collegebanken zou zitten, deed me ongelofelijk vrij voelen. Bovendien was ik dusver erg van Iran gecharmeerd.

Daar was overigens niet iedereen het mee eens. Later die avond, na de maaltijd, met een saffraanijsje in de hand, zouden we vermakelijke gesprekken voeren met Iraanse leeftijdsgenoten. Verbaasd zouden ze vragen waarom we in godsnaam voor Iran als reisbestemming hadden gekozen. 

De wereldstad Teheran ligt in een vallei tussen de Totsjalbergen in. Dit is het nachtelijk uitzicht vanaf Bam-e Tehran in Noord-Teheran.
De wereldstad Teheran ligt in een vallei tussen de Totsjalbergen in. Dit is het nachtelijk uitzicht vanaf Bam-e Tehran in Noord-Teheran.

Onze Vrouw in Teheran – Lara in Teheran, Iran (1/2)

, , , , , 0

De 'Bordj-e Azadi' (Vrijheidstoren) staat in West-Teheran. Het monument is in opdracht van de laatste Sjah van Iran gebouwd als symbool voor een modern, Westers Iran.
De ‘Bordj-e Azadi’ (Vrijheidstoren) staat in West-Teheran. Het monument is in opdracht van de laatste Sjah van Iran gebouwd als symbool voor een modern, Westers Iran.

‘Wie heeft je over Iran verteld?’ vroeg de Iraanse douanier, en hij keek me doordringend aan.

Ongemakkelijk herschikte ik mijn hoofddoek. ’Ik ben bang dat ik u niet begrijp, meneer.’

‘WIE – heeft – JOU – over – IRAN – verteld?’ hamerde hij, ditmaal in verbaal staccato. 

Ik mompelde iets over blogs, vlogs en andere online bronnen. De man fronste, duidelijk niet overtuigd, en smeet een vragenlijstje voor me op tafel. Hij knikte naar een fronsende veertiger achter een glazen loket, waar ik zo zeventig piek zou moeten uittellen en liep terug naar zijn kantoortje. Gespannen ging ik aan een van de ronde tafels in de kamer zitten en tuurde met een pen tegen de lippen langs de vragen. Bij het kopje ‘beroep’ bleef ik hangen. Ik kreeg namelijk nogal eens te horen dat ik op een spion leek en een verdachte studie over het Midden-Oosten en Arabisch zou wellicht olie op het vuur gooien. In plaats daarvan vulde ik een minder dubieus-klinkend beroep in. 

‘Serveerster?’ vroeg de douanier toen hij even later kwam aanlopen. ‘Noteer je dan ook even het adres en telefoonnummer van je baas?’

De paniek raasde door mijn lichaam en mijn hart klopte in mijn keel. Ik prevelde een schietgebedje, opdat hij niet genoeg Engels zou spreken om mijn verhaal te controleren. Op het streepje krabbelde ik in de lelijkste hanenpoten de eerste de beste restaurantnaam die in me opkwam: 

[Restaurantnaam van een eetcafé in een zijstraatje achter de Dam.]

Als ‘telefoonnummer’ noteerde ik het nummer van mijn Egyptische simkaart met enkele wijzigingen. Toen liep ik naar de douanier en schoof mijn paperassen over de balie naar hem toe. De klok van mijn telefoon wees drie uur ’s ochtends aan. De ruimte was bijna leeg, afgezien van een stel Chinezen op zakenreis en een kalende Duitser die schichtig om zich heen keek. Ik rilde en schoof mijn sjaal, die voortdurend in mijn nek viel, tot mijn haarlijn. Tijdens de drie uur lange tussenstop op het tot pooltemperaturen gekoelde vliegveld van Dubai had ik op een afschuwelijke manier kougevat. Waarschijnlijk had mijn afweersysteem sowieso al een flinke klap gekregen in Egypte. Ik had immers weinig voedzame maaltijden gegeten, afgezien van een traumatische ervaring met een broccoli van een straatventer die vol zand bleek te zitten.

Nog geen kwartier eerder was het vliegtuig op Teheraanse bodem geland. Nu al had een douanier mij het vuur aan de schenen gelegd met wantrouwige strikvragen in het weliswaar niet ongezellige, moderne visumkantoor. Over mijn reisplan tot in detail (ter plekke bedacht door ondergetekende), mijn bedoelingen met (!) Iran (ik moest me inhouden niet ‘wierook smokkelen’ te zeggen) en natuurlijk wie mijn reis betaald had (ik kon kiezen uit ‘vader’ of ‘echtgenoot’). In mijn bevende handen hield ik een gebloemd mapje met mijn paspoort, pasfoto’s van mij mét hoofddoek en een brief van mijn zorgverzekeraar waarin Iran expliciet genoemd werd.

Uit tijdsgebrek (en een hier enigszins misplaatste drang naar uitdaging en avontuur) had ik van tevoren geen visum geregeld. Gelukkig kon ik op het vliegveld ‘gemakkelijk’ een visum-bij-aankomst regelen, althans, dat was mij verteld. Ik was uiteraard niet zo’n groentje dat ik met Israëlische of Saoedische stempels in mijn paspoort zou komen aanzetten, Ook was ik godzijdank geen journalist, advocaat en/of activist, laat staan dat ik me op enige manier bezighield met mensenrechten. Niet dat het einde zoek zou zijn als ik dat wel deed: een Nederlandse vriend met een gevoelig beroep had verteld dat hij bij ieder bezoek aan Iran met veel fantasie een ander beroep invulde op het formulier, van edelsmid tot sigarettenroller.

Op het moment dat het landingsgestel Iraanse bodem raakte, sloegen alle vrouwen in onthutsende synchronie hun hoofddoek en manteau om. Artikel 638 van het Strafrechtelijk Wetboek stelt immers dat iedere vrouw in Iran een islamitische ‘hidjab’ moet dragen. Hidjab is een concept uit de Koran, dat vrouwen oproept zich te bedekken voor mannen die geen naaste familie zijn. Zo trekt ze geen aandacht naar haar uiterlijk en valt ze niet op. Voor de meeste moslima’s is ‘hidjab’ synoniem met een hoofddoek, hoewel sommigen de borst en armen bedekken al voldoende vinden. Aan het andere uiterste van het hidjabspectrum staat de gezichtsbedekkende nikab of zelfs de boerka, maar die worden in Iran alleen door vrouwen in de Arabische stammen aan de Perzische Golf gedragen. Ook mannen moeten er overigens aan geloven. Zij moeten een lange broek en lange mouwen dragen, hoewel de arm der wet bij warm weer een T-shirt door de vingers ziet. De Koran stelt tevens dat mannen hun blik moeten afwenden van vrouwelijk schoon, maar daar neemt men het in het Midden-Oosten meestal minder nauw mee.

Deze wetten worden gehandhaafd door de moraalpolitie. Ze patrouilleren dag en nacht door de straten en spreken vrouwen aan op de overkoepelende tenlastelegging van ‘slechte hidjab’, ofwel ‘naaktheid’. Soms worden de criminelen in kwestie zelfs gearresteerd en afgevoerd naar het politiebureau. Buitenlanders worden over het algemeen minder streng beoordeeld, mits de buitenlander in kwestie er ook echt buitenlands uitziet natuurlijk (als in: niet etnisch ambigu). Hoewel reizigers bij aankomst vaak een strakke sluier dragen, gaan ze na het zien van de modecreaties van de doorsnee Iraanse vrouw toch maar over op een losse sjaal over hun achterhoofd.

Ik werd in de loop van de ochtend wakker met een uitstekend humeur. In de paar uur die ik geslapen had, was ik op miraculeuze wijze genezen van mijn verkoudheid. Ik schoof het gordijntje van mijn bed opzij en trok mijn mobieltje van de oplader. Met mijn benen bungelend over de bedrand besefte ik plotseling dat het woensdag was. Dit inzicht is niet zo vanzelfsprekend als men zou denken. Mijn biologische klok die dergelijke zaken gewoonlijk coördineerde was namelijk hevig van slag doordat het weekend in Egypte en Iran op vrijdag valt. Nu herinnerde ik het me omdat ik op het web gelezen had dat sommige Iraniërs op woensdag wit dragen, als geweldloos protest tegen de verplichte hoofddoek. 

Niet veel later stapte ik, mijn hoofd in het wit gehuld, de ongewoon mooie hosteltuin binnen. Het Perzisch lusthof stond vol bloemenstruiken, kabbelende fonteintjes en schilderachtig uitgespreide reizigers met hun voeten in het water, luierend in de ochtendzon. Ik liep over de warme stenen naar het ontbijtbuffet en schepte mijn bord vol brood, witte kaas, olijven en watermeloen. Vervolgens ging ik aan tafel bij de medewerkers zitten, trots op mijn witte uitdossing en samengaande bewustzijn van de plaatselijke ontwikkelingen, dat mij zo fijntjes onderscheidde van Gewone, Normale Toeristen. Daar werd mij echter onmiddellijk het gras voor de voeten weggemaaid.

Ik was dan wel erg geschrokken van dat gedoe op het vliegveld maar zag er de volgende dag gelukkig alsnog leuk uit.
Ik was dan wel erg geschrokken van dat gedoe op het vliegveld maar zag er de volgende dag gelukkig alsnog leuk uit.

‘Witte Woensdagen zijn niet echt een ding hier,’ meldde een medewerkster achteloos. 

‘We hebben wel ergere problemen dan die hoofddoek. Witte Woensdagen zijn meer iets voor buitenlanders,’ voegde haar vriendin toe, die volledig gekleed lag te zonnebaden. 

‘Ja, en als we geen hoofddoek willen dragen of een korte manteau aanhebben, vermijden we gewoon de plekken waar de politie altijd patrouilleert.’

Desondanks bleef ik de hoop koesteren dat iemand mijn bijdrage zou waarderen. Ik excuseerde me en liep naar een houten bank verderop, waarop wat reizigers zaten te kletsen. Algauw bevond ik me in een multiculturele waaier van wereldreizigers, die qua karakter op een interessante manier verschilden van de blowende figuren in backpackersuniform waarmee ik in Dahab werd doodgegooid. Door de spanningen tussen Iran en eerlijk gezegd vrijwel ieder ander land op deze aarde heeft Iran een hardnekkige nichefactor gekregen. Er komen dan ook relatief weinig toeristen. De toeristen die er wel kwamen, voelden zich daarom verlichte zielen die het allemaal begrepen hebben en dwars door de selectieve weergave van de media heenkijken. 

Ze komen elkaar bovendien overal tegen, een logisch gevolg van het feit dat ze allemaal exact dezelfde route volgen. Ze vliegen naar Teheran, nemen daar een bus naar Kashan, vervolgens naar Isfahan, waarop ze doorgaan naar Shiraz en Yazd en uiteindelijk weer met een slinger in Teheran terechtkomen. Ze proppen hun reis meestal in twee weken, waardoor ze het grootste gedeelte van hun reis in de bus doorbrengen. Het gesprek dat ik met deze toeristen had zou representatief zijn voor de verdere gesprekken met backpackers in Iran. Het ging ongeveer als volgt:

Ik: ‘Ha-…’

Toerist: “IK BEN DUS NET KOMEN WANDELEN/FIETSEN/SEGWAYYEN VANUIT [lastig te bereiken land] EN BEN ONDERWEG NAAR [specifieke plek, zoals Vaticaanstad of Sint-Helena].”
Ik:  ‘Ik wilde alleen vra-…’

Toerist: ‘BEN JE OOIT IN [moeilijk land, bij voorkeur een conflictgebied waar net een burgeroorlog gaande is] GEWEEST?’

Ik: ‘Nee, ma-…’

Toerist: ‘HEB JIJ OOK ZO’N HEKEL AAN TOERISTEN? IK ZIE MEZELF NIET ECHT ALS EEN TOERIST, MEER ALS EEN REIZIGER.’ 

Ik: ‘Wat is het versch-…?’
(∞)

Een groepje werd gevormd, naast mij bestaande uit een Indiër, een Wit-Russin en een Kirgiziër. We begonnen de dag met een verkenningstocht door Teheran. We liepen het hostel uit, sloegen rechtsaf en stuitten daar op een toonbank aan de weg, waarop een reeks blenders vol exotisch gekleurde vloeistoffen stond uitgestald. Aan het plafond bungelden kleurige netjes sinaasappels, meloenen en trossen blauwe druiven. Terwijl ik in de rij ging staan, analyseerde ik de kleding van de klanten om mij heen uitvoerig. Teleurgesteld bemerkte ik dat ik de enige was die had meegekregen dat het vandaag woensdag was. 

Op aanraden van de Indiër, die er al wat langer was, bestelde ik een wortelsap en een weeïg zoet drankje met glibberige zwarte puntjes. Dat laatste zou goed zijn voor het lichaam in warm weer, maar in mijn geval zette het enkel aan tot kokhalzen, iets waar ik beslist niet van afkoelde. 

‘Seh toman,’ zei de sapman vriendelijk.

Gepijnigd telden we op onze vingers totdat we bij ‘seh’, drie, uitkwamen. Hierop begonnen we druk te discussiëren over wat het uiteindelijke bedrag dan zou worden. Iraniërs rekenen Iraanse Rials namelijk om naar tomans, een duizenden jaren oud overblijfsel uit het vroegere Perzische rijk. Een toman is het bedrag in Rials minus een nul, hoewel in de praktijk naargelang eigen voorkeur links en rechts nullen worden weggehaald. Tijdens mijn tijd in Iran zou ik een bedrag van 100.000 Rial dan ook horen als 1, 10, 100 en zelfs 10.000 toman. Meestal gokte ik de prijs dan naar eigen perceptie van redelijkheid, wat in grofweg vijftig procent van de gevallen tot een passende uitkomst leidde. Hier schoot een aardige dame mij na enkele radeloze pogingen tot omrekenen te hulp door het geld verontschuldigend en glimlachend uit mijn portemonnee te graaien.

Volg de mensenmassa over de trap naar boven voor dit fantastische restaurant!
Volg de mensenmassa over de trap naar boven voor dit fantastische restaurant!

Nadat iedereen een drankje had besteld en apart had afgerekend besloten we te gaan middageten in Restaurant Moslem. Hier kon naar verluidt de beste tahtsjin van Teheran gegeten worden. Tahtsjin is een gerecht van rijst met een goudgele, boterachtige rijstkorst, in geurige bouillon getrokken kip en ter garnering wat zuurbessen en pistachenoten, hier geserveerd in een portie die grofweg drie hongerige wezen kon voeden. Het restaurant zelf was een overvolle broeikas waar ik kruis aan kont liep met mijn voorganger. Ik wurmde me uiteindelijk, een overvol dienblad op mijn onderarmen balancerend, op een stoel. De tafels waren gemeenschappelijk, wat betekende dat ik vroeg of laat bij een Iraniër op schoot zou komen te zitten. Dit vonden beide partijen overigens geen probleem, zij omdat ze dan een buitenlander op schoot hadden, en ik omdat ik dan mocht mee-eten, want zo zijn Iraniërs dan ook wel weer.

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Iran – augustus 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Lees ook deel 2!

De Brandende Bramenstruik – Lara in Sint-Catharina, Egypte

, , , , , 0

De bergen rond Sint-Catharina zijn zwartgestreept van het vulkanische gesteente.
De bergen rond Sint-Catharina zijn zwartgestreept van het vulkanische gesteente.

Na een week in Dahab liep ik in de vroege ochtend naar de rand van het dorp. Een auto zou me om acht uur komen ophalen en naar Sint-Catharina brengen, dé plek waar Mozes de Tien Geboden had ontvangen. Sint-Catharina ligt in het midden van de Sinaï en valt slechts te bereiken via één kronkelende weg die vanaf weerszijden van het driehoekige schiereiland naar binnen leidt. In Caïro vertrok dagelijks een logge bus op een onchristelijk uur naar het dorp, en vanuit Dahab sporadisch een minibus, doch alleen op groepsaanvraag. Gelukkig kenden mijn gastheren ‘nog wel iemand’ die me voor een zacht prijsje naar het dorp kon brengen. ‘Sjalom!’ riep de chauffeur toen hij me zag. ‘Jij bent zeker een jodin uit Israël?’

‘Ik heb helemaal geen problemen met joden, hoor,’ riep de chauffeur naar achteren terwijl we door het woestijngebergte raasden. De rotsachtige bergen en dalen waren bedekt met een bruinrood zand, mooi verlicht door de zon die halverwege de ochtendhemel stond. ‘Nee, die Zionisten zijn een heel ander verhaal, maar Israëliërs vind ik altijd aardig.’ Ik mompelde iets in de richting van ‘O echt?’ terwijl ik me voorbereidde op de woorden die onvermijdelijk zouden volgen. ‘De Koran zegt immers over joden dat…’ begon hij inderdaad. 

Ik was inmiddels Oost-Indisch doof voor debatten over religie met Egyptenaren. Het begon altijd hetzelfde: ‘Vertel eens iets wat je weet over ons geloof.’ Vervolgens vertelde ik iets dat ik wist over hun geloof, en als ik er zin in had iets controversieels, gewoon om de balans in mijn voordeel te draaien, bijvoorbeeld dat soera vier, vers vierendertig van de Koran de man toestaat zijn vrouw af te ranselen. Dan riep de Egyptenaar in kwestie meestal: ‘Ahá, maar alléén als zij zijn waarschuwingen herhaaldelijk negeert!’ Betrof het geen dogmaticus, dan begon hij aan een uitputtend monoloog over de metaforische betekenis van dergelijke verzen (tevens een bekend verschijnsel onder christenen die geconfronteerd worden met de lastigere geboden uit het Nieuwe Testament, bijvoorbeeld wanneer Mozes in Leviticus en Paulus in Efeziërs zich uitlaten over de fijne kneepjes van het slavenhoudersvak). De kern van het verhaal was in ieder geval altijd dat ik het allemaal volkomen verkeerd had geïnterpreteerd.

Ondanks mijn zwijgen gaf de beste man niet op. ‘Heb je er ooit over nagedacht om je te bekeren?’ was uiteraard zijn volgende vraag. ‘Ik ken namelijk wel een paar bekeerlingen…’ ging hij verder. Hij liet wat voor-en-na foto’s zien op zijn telefoon van een treurig christelijk meisje met golvende haren en een Koptisch kruisje om haar nek, op de na-foto getransformeerd in een stralend lachende gehoofddoekte. Ook dit had ik vaker gehoord, onder andere op het web, waar bekeringsvideo’s inmiddels een heel eigen genre (lees: fetisj) hebben gevormd. De titels zijn variaties op: ‘Christelijke vrouw huilt als ze de gebedsomroep hoort’, ‘Joodse bekeerling gaat op bedevaart naar Mekka’ of ‘Mijn atheïstische vriendin draagt een week lang een hoofddoek en bekeert zich uiteindelijk’.

Ik vroeg of hij de radio wilde aanzetten. ‘Tabʿan, natuurlijk, habibti,’ antwoordde hij, en hij pakte een cassettebandje uit het voorvak en schoof het in de stoffige cassettespeler. Vioolmuziek, oriëntaalse fluitklanken en een zuchtend weeklagende vrouwenstem vulden de auto. Ik leunde achterover en keek naar buiten terwijl Warda mij vertelde dat haar leven door mij zoveel mooier was geworden. 

Net toen gouwe ouwe-zanger Abd al-Halim Hafiz opbiechtte dat hij wilde dat hij me kon vergeten, reden we Sint-Catharina binnen. Ik had een kamer geboekt in het kampement van een plaatselijke sjeich. Zijn naam, Moesa (Arabisch voor Mozes), was om begrijpelijke redenen een populaire naam in het dorp. De chauffeur stopte voor het kamp en klikte de radio abrupt uit. Ik stopte hem het afgesproken bedrag toe en was al aan het uitzwaaien begonnen toen hij plotseling met mijn rugzak in zijn armen voor me uit naar binnen liep.

Sjeich Moesa en zijn vrienden, nu vergezeld door de taxichauffeur, lagen uitgespreid over deʿarisja. Deze overdekte zitplaats met lage houten tafels en kleurrijke zitkussens vormde het centrum van de binnenplaats. Iets lager stond een langwerpig, witgekalkt bouwsel met houten deuren, vermoedelijk de slaapvertrekken. In het midden van de binnenplaats stond een hoge plataan met èchte groene blaadjes, de eerste loofboom die ik sinds weken had gezien.

Het uitzicht vanaf het balkon (uiteraard later genomen door mijn vriendin die later arriveerde).
Het uitzicht vanaf het balkon (uiteraard later genomen door mijn vriendin die later arriveerde).

Na de introducties sleepte ik mijn rugzak over het grint naar het witte gebouwtje en duwde de kamerdeur open. Drie eenpersoonsbedden, elk bedekt met een donkerblauwe sprei, stonden tegen de muur. Aan het plafond hing een ventilator die gevaarlijk heen en weer schommelde, wat aan mijn kant de sluimerende angst opwekte dat de propeller zich ’s nachts met zijn vlijmscherpe klapwieken zou losrukken en op mijn hulpeloze lijf zou storten. Achterin, naast de badkamer, leidde een deur naar het terras. De rode rotsen strekten zich uit in een schilderachtig panorama, met hier en daar een stenen huisje met vierkanten ramen. Op het pad beneden liep een meisje, volledig in het zwart gehuld, met een jengelende peuter aan iedere hand. Ze boog voorover en suste het ene kind met een kus op het voorhoofd; de ander tilde ze op en legde ze over haar schouder. Het kind kraaide van pret.

Ik pakte mijn boek – met Plato’s vermoeiende Dialogen was ik tot mijn spijt nog steeds niet klaar – en schuifelde door het grint naar de ‘arisja. Daar in de schaduw ontmoette ik een stel Zwitserse natuurbiologen. De ene leunde tegen de kussens en was bezig met een tekening van het omliggende natuurschoon in een vergeeld schetsboek dat hij op een Bernse rommelmarkt had gekocht; de ander lag plat op zijn rug en was verdiept in een historisch boekwerk over woestijnflora. Ik ging naast hen op de kussens zitten en vroeg wat ze aan het doen waren. 
‘We doen onderzoek naar een bloem die enkel groeit op de Sinaï,’ vertelde de boeklezer, en hij schoof zijn bril recht. 
‘We zoeken er al dagen naar, maar tot nu toe hebben we niets gevonden,’ vulde de schetser fronsend aan.
‘Vanmiddag gaan we onze laatste poging wagen. En nu we het daar toch over hebben, onze wagen kan ieder moment arriveren, dus, eh…’ en hij tikte de schetser aan, ‘we moeten ons maar eens gaan klaarmaken.’
‘Hebben jullie toevallig hulp nodig?’ probeerde ik hoopvol.

Even later scheurden we met z’n drieën in de achterbak van een pick-up truck over de autoweg, tussen de bergen door. Mijn haren wapperden in de wind, dus ik bedekte mijn hoofd met mijn grasgroene sjaal. ‘Onthoud, Lara,’ schreeuwde de boeklezer, ‘dat we op zoek zijn naar tekenen van vocht. Als je ook maar iets groens ziet, geef dan een gil, oké?’ Ik knikte bevestigend, intern vastbesloten degene te worden die deze zeldzame bloem zou vinden, extern uiteraard een toonbeeld van sportieve volgzaamheid.

Enkele kilometers buiten het dorp sprongen we uit de open achterbak en renden de bergen in. Met indrukwekkende flexibiliteit sprong de boeklezer van rots tot rots; de schetser en ik klommen er steunend en kreunend achteraan, voortdurend uitglijdend over gladde rotsen en schuivende zandplaten. Halverwege de bergwand stopte ik om het uitzicht te fotograferen. Juist op dat moment vond de schetser een enorm rotsblok, de ene zijde droog en stoffig, de andere vochtig en beschaduwd. Hij stapte koortsachtig om het rotsblok heen en vond een bijna opgedroogd stroompje, dat wat mossige begroeiing in leven hield. 
‘Het kan niet ver zijn nu!’ krijsten de natuurbiologen. 

Het duurde inderdaad niet lang voordat geschreeuw klonk, en toen het geluid van opgeluchte tranen. Ik kwam aanhollen en bukte om de vondst te aanschouwen. Met samengeknepen ogen gluurde ik in de holte tussen twee manshoge keien, zwartgestreept van het vulkanische gesteente. Er rustte een minuscuul plantje met enkele witte bloempjes. Ik draaide me om en wilde de mannen feliciteren, maar vond hen, snikkend, in een innige omhelzing. Ik was zeer geraakt door hun passie voor de vondst. 

De Brandende Bramenstruik – Lara in Sint-Catharina, Egypte
De Brandende Bramenstruik – Lara in Sint-Catharina, Egypte

Maar het echte werk moest nog beginnen, begreep ik toen de boeklezer zijn rugzak openritste en zijn gereedschap tevoorschijn haalde. Hij zette een soort bloemenpers in elkaar, bijeengehouden door zijn leren broekriem. Vervolgens trok hij het bloempje met wortel en al tussen de stenen vandaan. Hij plaatste het niemendal in het haastig geïmproviseerde instrument en haalde de riem aan totdat het de bundel strak bijeen hield. 

De chauffeur van de pick-up truck zette ons af bij het Sint-Catharinaklooster. Ik wilde meteen doorlopen naar het kloostercafé om de vondst te vieren met een drankje, maar de boeklezer tikte me op de arm. ‘We hebben eerst nog een afspraak,’ fluisterde hij geheimzinnig, en hij keek over mijn schouder naar iets onbekends verderop. Ik volgde zijn blik naar een met ijzer beslagen, grofhouten deur. 

We mengden ons onopvallend in een groep kakelende, fotograferende Amerikanen en slopen door de deur. Binnen hing een bruin gordijn, waarachter een man in galabiyya en een jongen, misschien zijn zoon, zaten te wachten. Met grote ogen keek ik toe hoe die een zwarte doek openvouwde en de reden tot al deze geheimzinnigheid theatraal onthulde:
Een takje.
De natuurbiologen keken niet blij. ‘We mochten het zelf doen!’ riep de schetser verwijtend. De man keek schichtig om zich heen en probeerde de twee te sussen. ‘Kijk eens hoe groen de blaadjes nog zijn? Wallahi, vanochtend vèrs geplukt!’ Er werd wat gemurmeld en gemompeld, maar uiteindelijk kwamen de mannen tot een overeenkomst. Ik stond zwijgend in de hoek en aanschouwde het geheel met onverholen verbazing. 

Afrekenen werd tevens een uitdaging. De man begon: ‘Kijk, als christen mag ik in deze Heilige Plek eigenlijk niets aannemen, maar als jullie erop staan, wie ben ik dan?’ Hij liet hen zelf de prijs bepalen, maar vond uiteraard wel ieder aanbod te laag. Uiteindelijk werd een stapeltje biljetten in zijn handen gefrommeld en stapten de Zwitsers en ik naar buiten.

Op het terras, onder het genot van een blikje cola, wilde ik nu eindelijk weten wat dit allemaal te betekenen had. 
‘Je kent toch wel het verhaal van Mozes’ braamstruik?’ begon de schetser. ‘Die hij op de Horeb in de fik zag vliegen, maar toen ongedeerd bleek?’
Ik knikte en dacht met weemoed terug aan mijn protestantse basisschooltje.
‘Wel, diezelfde braamstruik groeit hier nog steeds,’ en hij wees naar het klooster. ‘We hebben via via geregeld dat we wat takken mochten meenemen, maar hij had ze zelf al geplukt, vandaar dat we even ruzie maakten.’
‘Geweldig dit! Mag ik dit gebruiken in mij brieven naar huis?’ vroeg ik.
‘Natuurlijk,’ zei de boeklezer. ‘Als je het maar niet met onze namen in een krant zet, of zo. Verander onze nationaliteit anders.’
‘Dat beloof ik,’ beloofde ik.
De volgende ochtend zouden de twee biologen op het vliegtuig naar Zwitserland stappen. Het bloempje en de braamtakken worden tegenwoordig tentoongesteld in een bekend Europees natuurmuseum.

De vriendin met wie ik ook in Siwa had gereisd, arriveerde een paar dagen later. In een nachtelijke expeditie zouden we de Horeb beklimmen, de berg waarop Mozes de stenen tafelen beschreven had. Om voor zonsopgang op de top te zijn, moesten we vroeg opstaan. De wekker ging dan ook om één uur ’s ochtends. Mijn rug deed pijn van de als bed vermomde houten brits. Ik trok een dikke trui aan over mijn wandelkleren (de bergnachten konden immers behoorlijk fris worden). ’s Winters kon het hier zelfs sneeuwen. 

Over de donkere weg liepen we naar het klooster. Bij de ingang bleek dat iedere klimmer verplicht een gids moest inhuren. Deze gidsen zijn lokale jongens die volgens een rooster iedere maand een paar keer als gids moeten werken. De wandeling zelf bleek een commercieel bolwerk waarbij links en rechts kamelentochten werden aangeboden en we om het halfuur een pitstop maakten bij een inwisselbare kiosk die exact hetzelfde verkocht als zijn voorganger. Maar het uitzicht stelde niet teleur. Het enige licht kwam van de maan. Het maanlicht bescheen de puntige rotsformaties in het dal. Onderweg werd het steeds drukker met nachtelijke wandelaars. Af en toe werd ik opgeschrikt door een vuistgrote spin, waarna ik tijdelijk in een catatonische toestand verkeerde. Toch bereikten we uiteindelijk zonder kleerscheuren de bergtop. Zonder onze jonge gids, want die had inmiddels de benen genomen.

Terwijl we wachtten op de zonsopgang, werd de rust en stilte regelmatig onderbroken door zingende Zuid-Amerikaanse, Indiase en Chinese kerkgezelschappen. Maar toen het randje rood van de zon eenmaal boven de horizon steeg, viel iedereen stil. De mistflarden zouden zelfs spijkerharde atheïsten het gevoel geven van een spirituele ervaring. De zon scheen op de bruine bergen en schoof steeds verder naar boven, totdat alle mist verdwenen was. 

Wat Mozes zag toen hij de Tien Geboden neerpende...
Wat Mozes zag toen hij de Tien Geboden neerpende…

Na zonsopgang was de magie weer weg. De toeristen begonnen elkaar enthousiast te fotograferen, uiteraard allemaal op dezelfde plek. Alhoewel, sommigen gaven de voorkeur aan griezelig overhangende rotsen of krakkemikkige balken die boven het ravijn hingen. Uitgeput maar voldaan stapten we naar beneden. Onze gids verscheen uiteraard vlak voor het eindpunt om de betaling in ontvangst te nemen. We hadden hem een flinke fooi gegeven, niet zozeer uit tevredenheid maar uit schuldgevoel. Eerder had ik namelijk gezien dat gidsen driekwart van hun verdiende geld moesten afstaan aan de toeristenpolitie. We keerden terug naar het kamp om nog wat slaap in te halen. We werden pas aan het einde van de middag weer wakker.

De vier dagen daarna brachten we luierend door. Ik was doodop van Egypte en de hitte en de moeite die het kostte om er iets gedaan te krijgen. Desondanks was ik dol op het land en zou ik het zeker gaan missen. Het kampement was een oase van rust, met wijds uitzicht op de bergen. Er was weinig anders te doen dan wandelen, eten en lezen. 

Sommige middagen probeerden we het klooster te bezoeken. Dat bleek echter nog een uitdaging, want het klooster hield onregelmatige openingstijden aan die nergens te vinden zijn. Daarbij had het de aparte gewoonte om op willekeurige momenten in de week onaangekondigd te sluiten of juist te openen. Maar dat maakte de toeristen niet uit. Die stonden de hele dag voor de poort te trappelen tot een chagrijnige monnik de deur open deed. Op onze laatste dag wisten we ons door de mensenmassa te wurmen.

Het klooster ligt midden in de bergen en werd omringd door hoge stenen muren. De Sint-Catharinakerk in het kloostercomplex stond bekend om een eeuwenoud icoon van Jezus. Niet dat die te zien was, want toeristentrekpleisters worden altijd net verbouwd als ik er ben. De fameuze icoon werd bedekt door bouwsteigers en witte doeken. De kerk was versierd met groen en gouden schilderingen, en aan het plafond hingen talloze gouden kroonluchters. Links en rechts vielen door emotie overvallen gelovigen in extase op hun knieën.

Als we naar buiten liepen, kwamen we bij de idyllische kloostertuin, waar gewassen in nette rijen in de gele aarde gepland lagen. Iets verder lag een souvenirwinkeltje, waar ik lange dunne miskaarsen kocht, die naar kerk en geschiedenis geurden. Vanwege de vele Amerikaanse toeristen, noemde de monnik in habijt de prijzen bij voorbaat al in dollars. Toen ik echter de prijs in Egyptische ponden wilde weten, keek de monnik in kwestie zo verward dat ik hem nog net niet met vlugzout en een klap in het gezicht bij bewustzijn moest brengen. Hij zette hoofdschuddend zijn leesbril op en pakte er een rekenmachine bij.

De befaamde braamstruik.
De befaamde braamstruik.

Diezelfde dag keerde ik terug naar hetzelfde hotel waar ik in het begin van mijn reis had verbleven. Ik nam een lange douche in mijn hotelkamer en kleedde me om in een lange spijkerbroek en een lang wit overhemd. De grasgroene, linnen sjaal drapeerde ik om mijn nek. 

Ik liep naar het dakterras en nam het uitzicht nog één laatste keer in me op. Het gonsde van het getoeter, gebalk en geschreeuw van Caïro. Verderop liet een duivenhouder zijn vogels los, en de vogels vlogen in zwermen rond de dakterrassen. De zon zakte ondertussen langzaam weg achter de piramides. Plotseling klonk vanuit alle richtingen de gebedsomroep. 

Beneden toeterde een auto; het was de taxi die me naar het vliegveld zou brengen.

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 
Teheran is de volgende bestemming!

Een Vriendschap Fataal – Hoe een vreselijke vakantie hebben met je reispartner en jullie vriendschap tot in den eeuwigheid verzieken

, , , 0

Storm op komst? Wel als je dit stappenplan tot in de puntjes opvolgt!
Storm op komst? Wel als je dit stappenplan tot in de puntjes opvolgt!

Kinders, ik zie het vaker dan ons kabinet met haar overactieve voortschrijdend inzicht op haar beloftes terugkomt… Thuis zijn jij en je beste vriend(in)(n)(en) onafscheidelijk, niemand begrijpt je zo goed als hij of zij. En wat is er dan leuker om samen met je favoriete persoon op reis te gaan? Dus kiezen jullie samen een spannende locatie uit, waarschijnlijk ergens in Zuid-Amerika (of als je net als ik bent: Iran of iets anders bijzonders). Vervolgens verslinden jullie alles wat er op het internet over te lezen valt, en tenslotte bedelen jullie om bijdragen bij de gasten op je grote mensen-verjaardagsfeest.

Met hooggespannen verwachtingen komen jullie aan op locatie. Helaas tuimelt de roze bril al op dag één af. Misschien blijkt het dat hij alles samen wil doen terwijl jij ook graag met andere backpackers uit het hostel wilt optrekken. Of deelt ze mede dat zij (en haar ouders) ernstige twijfels had bij deze trip en dat ze er eigenlijk erg tegen opziet. Of misschien verstuikt ze wel haar enkel en besluit ze daar een enorm theater van te maken door met alle geweld apotheken af te willen struinen in een eindeloze zoektocht naar steunsokken en pijnstillers, om vervolgens luid jammerend en mank door de straten te strompelen, jouw gijzelend in een trip die eigenlijk ultieme spontaniteit en vrijheid had moeten betekenen. In alle drie de bovenstaande situaties komen jullie na afloop op Schiphol aan en mompelen jullie iets over dat het ‘echt geweldig’ was, om vervolgens een halfjaar niet met elkaar te praten.

Heb jij hier wel oren naar? Mooi. Want ondanks dat bovenstaande situaties mij uiteraard NOOIT zijn overkomen, heb ik een niet onaanzienlijk observatievermogen wat vriendschapsdynamieken betreft. Daarop baseer ik onderstaand stappenplan dan ook, om jou bij te brengen hoe ook jij je vriendschap met je reispartner op optimale wijze kunt verzieken!

Vier vrouwen die op reis samen door één deur kunnen zonder elkaar in de haren te vliegen? Het lijkt onmogelijk. Nee, deze olijkheid is dus juist een perfect voorbeeld van wat we via onderstaand stappenplan proberen te vermijden.
Vier vrouwen die op reis samen door één deur kunnen zonder elkaar in de haren te vliegen? Het lijkt onmogelijk. Nee, deze olijkheid is dus juist een perfect voorbeeld van wat we via onderstaand stappenplan proberen te vermijden.

Vóór je op reis gaat:

Doe je voorwerk niet
Het leven is zo oneindig veel leuker als je alles een beetje op z’n beloop laat. Lees je dan ook zo min mogelijk in over wat je bestemming te bieden heeft. Verspil geen tijd aan al dat saaie vooronderzoek en laat je in plaats daarvan verrassen. Het is tevens essentieel dat jullie op geen enkel moment bespreken wat voor soort activiteiten jullie eigenlijk willen ondernemen daar.

Compatibiliteit
Zorg dat je zo min mogelijk nadenkt over of jij en je reispartner wel bij elkaar passen buiten de context van school, studie of werk. Doe dit vooral niet als jij een natuurliefhebbende huismus bent en je aanstaande reispartner een waarlijk stadsmens annex semi-professionele kroeghopper. Zorg ook dat beide partijen hun verwachtingen van de ander en de inrichting van de reis niet hardop uitspreken.

Verdovende middelen
Ik adviseer met klem dat een van jullie rookt (of gaat roken) en dat de ander daar voortdurend demonstratief en met wapperende handen om gaat hoesten. Zorg eveneens dat één van jullie tweeën nèt iets teveel drinkt (of beter nog: met enige regelmaat drugs gebruikt) en dat de ander daar fel op tegen is en, insjallah, zelfs een geschiedenis heeft van passief-agressieve opmerkingen jegens reispartner over diens ‘consumptiegewoonten’.

Onderliggende irritatie
Er is vast wel iets wat je altijd al irritant hebt gevonden aan je vriend(in). Allicht betrekt ze ieder gespreksonderwerp op zichzelf, ook als jij een persoonlijke anekdote aan het vertellen bent. Of misschien heeft hij wel de neiging af en toe uit het niets chagrijnig en kortaf te doen en dan niet duidelijk te maken waar dat aan ligt. Inderdaad, dit zijn allemaal verschijnselen die uitvergroot worden als je constant op elkaars lip zit en dus als effectieve irritatiestimulant kunnen dienen. Het werkt nog beter als je dit punt al jaren opkropt.

Gezellig samen een drankje doen in een Egyptisch mannencafé met de andere backpackers uit het hostel? Niet als jij dit stappenplan goed opvolgt!
Gezellig samen een drankje doen in een Egyptisch mannencafé met de andere backpackers uit het hostel? Niet als jij dit stappenplan goed opvolgt!

Als je eenmaal op reis bent, kun je het volgende doen om het allemaal nog veel erger te maken:

Breng ieder moment van de dag samen door
Wissel geen woord met de andere mensen in het ho(s)tel. Spreek al helemaal niet af met anderen, laat staan voor een excursie naar een oude tempel of een spontane kampeertrip naar die ene schilderachtige bergtop; dat klinkt allemaal veel te ontspannend en kan de sfeer misschien verlichten. Nee, voor optimale irritatie gaan jullie er enkel en alleen met z’n tweeën op uit, het liefst de ene uitputtende dag na de andere. Bij voorkeur is één van jullie tweeën ook lichtelijk onbeschoft in het afwijzen van aanbiedingen van andere backpackers, net genoeg om jou het ongemakkelijke volgende te laten zeggen: ‘Ik vond eigenlijk dat je wel iets aardiger had kunnen zijn tegen…’

Vermijd ieder contact met de lokale bevolking 
Nee, dat klinkt als verbreding van jullie vriendenpalet en dus als afleiding. Zorg bovendien dat je reispartner iedere inheemse of negeert of juist met neerbuigende, onbeschofte opmerkingen afwimpelt en voortdurend denkt dat iedereen jullie aan het afzetten is. Echter, als iemand jullie daadwerkelijk probeert op te lichten, blijf dan vreselijk beleefd en verhef op geen enkel moment je stem en kom niet voor jezelf op. Na afloop verwijt je de ander uiteraard wel dat hij of zij jullie niet verdedigd heeft.

Geen afstand
Ja, fysiek. Houd geen centimeter afstand van elkaar. Beter nog: zorg dat jullie op straat dicht bij elkaar lopen en af en toe per ongeluk jullie armen langs elkaar laten schuren. Het is ook handig als een van jullie tweeën op stille momenten zwaar ademt of, als God het wil, ’s nachts vreselijk snurkt en alsnog met alle geweld op één kamer wil liggen. 

Afhankelijk van of je intro- of extrovert bent:
Introvert: houd iedere irritatie voor jezelf en krop je woede op
Erger jij je aan je reispartner om iets wat de ander makkelijk zou moeten kunnen veranderen? Houd dan in godsnaam je mond. Je-weet-wel: ’om de vrede te bewaren’. 
Extrovert: spreek iedere irritatie uit, al is hij nog zo futiel
Spreek iedere irritatie meteen hardop uit, het liefst op bazige toon en waar andere mensen bij zijn. Doe dit vooral als het gaat om iets waar de ander eigenlijk niets aan kan doen, zoals voorgenoemd snurken, luid slikken of te hard ademen. Géén proactief oplossingen-gezoek en de ander voor jouw rothumeur verantwoordelijk houden zal jullie onderlinge dynamiek ongetwijfeld doen verzuren!

Mysterieus pesthumeur
Het is nuttig om af en toe om onduidelijke redenen opeens kortaf te doen zonder daar uitleg over te geven. Laat de ander dan ook niet weten dat je even tijd voor jezelf nodig hebt. Je wilt je partner het gevoel geven dat hij of zij het probleem is, ongeacht of dat ècht zo is (het gaat toch allemaal om de perceptie, jongens?).

Klaag tegen familie en vrienden
Het is algemeen bekend dat niets ons zo opruit als een goed potje klagen tegen familie en vrienden over onze reispartner. Doe dit bij voorkeur op fluistertoon in de hotelkamer terwijl je gewraat onder de douche staat. Hang op of val demonstratief stil als hij of haar de kamer inloopt en begin dan driftig te appen en vermijd zijn of haar blik. Je wilt de ander het gevoel geven dat er over hem gesproken wordt, maar niet dusdanig erg dat hij of zij daar bewijs voor heeft.

Bovenstaande punten zullen gegarandeerd een vreselijke reis bewerkstelligen waarin jullie jezelf beslist niet zullen ontdekken. Om het verziekingsproces van jullie vriendschap te versnellen, begin zodra je in je thuisland landt al met de volgende dingen:

Roddelen
Zodra je vliegtuig landt begin je gemeenschappelijke loslippige vrienden in te lichten over de ware aard van je reisgenoot, natuurlijk het liefst op een medium waar schermafbeeldingen kunnen worden gemaakt die kunnen worden doorgestuurd.

Gooi alles online
Zorg dat je foto’s van jullie tweeën online zet, maar knip je reispartner er op zo’n manier af dat hij er toch nog voor een vierde deel opstaat. Het helpt ook om er een raadselachtige beschrijving bij te zetten, zoals: ‘We hadden ups and downs, maar ik heb alsnog een toptijd gehad!’ of ‘Je leert hoe mensen echt zijn als je samen op reis gaat.’.

‘Op reis leer je wie je echte vrienden zijn. If you can’t handle me at my worst, you don’t deserve me at my best.’
‘Op reis leer je wie je echte vrienden zijn. If you can’t handle me at my worst, you don’t deserve me at my best.’

Bonne chance, zou ik zeggen.

Zout – Lara in Siwa, Egypte

, , , , 0

Het uitzicht vanaf ons eilandje in het Siwameer...
Het uitzicht vanaf ons eilandje in het Siwameer…

‘In naam van God, de barmhartige Erbarmer, Ya Sin, bij de wijze Koran, jij bent een van de boodschappers op het rechte pad.’

Zo klonk de aanstekelijk melodieuze koranrecitatie die voortdurend op stond in de minibus naar Siwa. Koransoera Ya Sin sprak over Mohammed, die de mensen naar het figuurlijke rechte pad moest leiden. Letterlijk bleek dit zeer lastig: het busje zwalkte en hobbelde over de met kuilen bezaaide weg. 

Ik zat in een minibus naar Siwa met een studievriendin. Zij, extreem ontspannen en droog, en ik, extrovert en lichtelijk neurotisch, vulden elkaar op ideale wijze aan in de reispartnerdynamiek. Voor ons zat een stel kinderen omgedraaid en met grote ogen te staren. Hun ouders spoorden hen met weinig subtiel gepor aan ons met flits te fotograferen. De andere passagiers schreeuwden aan een stuk door in het Siwi, de lokale Berbertaal, zowel tegen elkaar als in hun telefoon. Voorin spoot iemand zo nu en dan onaangekondigd een bus deodorant leeg, wat weinig deed voor de luchtkwaliteit in het al hermetisch afgesloten voertuig. Ik zocht inmiddels niet eens meer naar een veiligheidsgordel; het gros van de Egyptenaren vindt dat toch lachwekkende onzin.

Buiten verschenen donkergroene, stoffige palmbomen in de uitgestrekte woestijn, een teken dat we de Siwa-oase naderden. We zouden aankomen rond lunchtijd, als de zon op zijn hoogst zou staan. Toen dat moment was gekomen, besloten we de dag te beginnen in een van de restaurants op het dorpsplein. Een bij voorbaat al verwarde ober schuifelde ongemakkelijk op ons af. 
‘Wat is er, wat willen jullie?’ vroeg hij, moeilijk kijkend. 
‘We willen hier eten,’ antwoordden we, inmiddels enigszins in de war. 
‘Wat dan?’ kaatste hij ontdaan terug. 
‘Dan moeten we toch eerst de kaart zien?’ smeekten we. 
Na enkele minuten wanhopig soebatten, mochten we eindelijk gaan zitten. De ober verscheen met de menu’s en maakte zich direct uit de voeten, om pas een kwartier later weer terug te komen.

We hadden een hutje geboekt in een palmentuin die werd gerund door een man uit Alexandrië. Hij woonde al tien jaar in Siwa. Hij begon enthousiast te vertellen over zijn geliefde oase. In de jaren tachtig werd voor het eerst een verharde weg aangelegd vanaf Marsa Matroeh. Helaas was de jaren tachtig ook de laatste keer dat deze weg een onderhoudsbeurt had gekregen (zoals ik uitgebreid ervaren had in de minibus). Wel bood deze weg, evenals als de nabije ligging tot Libië – Siwa ligt tegen de Libische grens – veel arbeidsmogelijkheden voor duistere figuren actief in de smokkelbranche.

Vóór de komst van de weg was het stadje volledig afgesloten van de buitenwereld. Toch maakte deze isolatie dat de lokale Berberse taal en cultuur goed bewaard konden blijven. We hadden vast al kennis gemaakt met de opvallende verschijning van de Siwaanse vrouw, wilde hij weten. Dat hadden we, achterop bij een tuktuk die onder de brandende middagzon het dorpsplein over stoof. In de achterbak zatten vier voorovergebogen passagiers, volledig in het zwart, en daarmee bedoel ik voor de volle honderd procent bedekt. De klederdracht voor een getrouwde vrouw bestond hier uit een lang zwart kleed dat over het hoofd (het gezicht incluis) werd geslagen en tot de grond reikte. Hierover heen droeg ze een wit met blauwe mantel, een combinatie die in het donker voor een spookachtige associatie zorgde. (Volgens mijn broertjes deed het denken aan nazguls en dementors.) Jonge, ongetrouwde vrouwen mogen, behalve in de aanwezigheid van een bloedverwante man, niet zomaar alleen de hort op; gesprekken aanknopen met lokale vrouwen zou dus lastig worden. De opzichter had zelfs nog nooit met een Siwaanse vrouw gepraat.

Zijn monoloog werd bruut verstoord door de moderne jazzinterpretaties van een groepje Franse meiden dat eerder die dag was aangekomen. Ze lagen uitgestrekt in hangmatten in de schaduw, filosofische meesterwerken in de ene hand en een brandende sigaret in de andere, luidkeels converserend over hun onmisbare banen bij NGO’s in de hoofdstad. Mijn vriendin en ik ontsnapten met als excuus de naderende zonsondergang.

We liepen over het zandpad naar het dorpsplein. Af en toe scheurden Siwaanse forenzen langs in een tuktuk, op weg naar huis na een lange dag werken. We doorkruisten het dorpsplein. In het midden lag een klein plantsoentje met wat palmbomen. De verwarde ober van het restaurant waar we eerder hadden geluncht kwam al haastig aanlopen, dus we stapten vlug verder. Naar de oude stad, die met een wirwar van straatjes op de heuvel naast het dorpsplein gebouwd was. Het dorp strekte zich onder ons uit. In de verte lagen palmbossen en glinsterende meren, en daar weer achter de woestijn. De zon zakte langzaam door de wolken en achter de horizon. Het was het begin van een paar dagen die ik niet snel zou vergeten.

Het uitzicht over het oude deel van Siwa, nu onbewoond door hevige regenval decennia geleden die grootschalige verwoestingen aanrichtte.
Het uitzicht over het oude deel van Siwa, nu onbewoond door hevige regenval decennia geleden die grootschalige verwoestingen aanrichtte.

De volgende ochtend stonden we vroeg op om te gaan wandelen in de Siwaanse palmbossen (o ja, Siwa is dus zo’n oase met grote, weelderige bossen vol woestijnflora). Ik liep het hutje uit, de vochtige ochtendlucht in, langs de dadelpalmen naar de badkamer. Daar waste ik mijn gezicht maar smeerde me niet eens meer in; ik ging inmiddels volledig bedekt over straat, afgezien van mijn hoofd en handen. Ik trok lange luchtige kleding aan en strikte mijn wandelschoenen stevig vast. Terug bij de hut, zat mijn vriendin al gereed op een rieten stoel. 

Druk roddelend over onze studiegenoten liepen we over de markt, de stad uit. Het was nog vroeg, en alleen het geratel van een houten kar en de hoeven van een ezeltje klonken verderop. Langs de weg verschenen boerderijen en dichte palmbossen met hoge grassen. Af en toe lag er een vierkant meertje of een troebel slootje verstopt tussen het hoge gras. We waren op weg naar de Bron van Cleopatra, die net als in Marsa Matruh ooit als badkuip voor de vrouwelijke Farao had gediend. Onderweg kwamen we langs een tempel gewijd aan de god Amon Ra. Beroepsplunderaar Alexander de Grote kreeg hier ooit te horen dat hij van Jupiter afstamde, had ik op wikipedia gelezen. Een verraderlijk hokje dat zich voordeed als kaartjesverkoop haalde ons echter uit onze concentratie. Kaartjes konden namelijk alleen in het dorp gekocht worden, vertelde de aanwezige agent. Hij was hier verrassend principieel in. Dat verbaasde me niet alleen omdat hij een Egyptenaar was en, gebaseerd op eerdere observaties, dus niet al te nauw met dergelijke regulaties zou moeten nemen, maar ook omdat er verder geen enkele klant was en er ook weinig zouden komen aangezien niemand wist dat je hier geen kaartjes kon kopen. 

Desondanks gelouterd door de bevinding dat je als toerist dus tòch niet overal mee weg komt, stapten we verder. In de loop van de ochtend zagen we Cleopatra’s poel als een donkerblauwe ronde badkuip in het woestijnzand liggen. Het water was groen en blauw, en er dreven kleine bubbeltjes uit omhoog. Op het oppervlak dreven schuimachtige stukken wier. Achter de bar van een verlaten terras stond de ober likkebaardend te kijken tot we ons zouden ontdoen van alle lichaamsbedekking en in bikini, al kirrende kreetjes slakend, in het water zouden springen. Hierin zou hij echter flink worden teleurgesteld: in Marsa Matruh had ik herhaaldelijk de fout gemaakt afwisselend een bepaald lichaamsdeel nèt onvoldoende in te smeren. Vervolgens verbrandde ik gruwelijk op die ene specifieke plek (denk hierbij aan linkerbil of rechtervoetzool). De oplossing hiervoor was op me neergedaald toen ik in Soeq Libya een donkerblauwe boerkini aan een haak zag bungelen. Volledig gekleed sprongen we van de stenen rand in de bron. Ik probeerde op mijn rug op het water te drijven, maar drijven bleek moeilijk. Aangezien het hier zoetwater betrof, was de dichtheid van het water veel lager dan zeewater. Interessant. Terwijl ik rondzwom, was het enige geluid het getsjirp van krekels uit de bossen om de bron.

'Het water was groen en blauw, en er dreven kleine bubbeltjes uit omhoog. Op het oppervlak dreven schuimachtige stukken wier.'
‘Het water was groen en blauw, en er dreven kleine bubbeltjes uit omhoog. Op het oppervlak dreven schuimachtige stukken wier.’
'De oplossing hiervoor was op me neergedaald toen ik in Soeq Libya een donkerblauwe boerkini aan een haak zag bungelen.'
‘De oplossing hiervoor was op me neergedaald toen ik in Soeq Libya een donkerblauwe boerkini aan een haak zag bungelen.’

Een halfuur later klommen we gerimpeld uit het bad. We namen plaats op het terras en bestelden een munt-limoensap. De ober grapte over mijn conservatieve zwempak en betichtte mij gekscherend van het aanhangen van de van oudsher conservatiefste islamitische school die in de Golfstaten en Saoedi-Arabië welig tiert: het hanbalisme. Na hem verzekerd te hebben dat dit niet zo was, gingen we weer op pad, dieper en dieper de bossen in. Tegen de middag, toen de zon op z’n hoogst aan de hemel stond, stuitten we op een Berberdorp aan de rand van Siwa. Het lag midden in de rotsachtige woestijn. Het was er bloedheet. Onze watervoorraad was inmiddels behoorlijk geslonken, en het enige winkeltje dat nog open was sloeg de deur voor onze neus dicht. Omcirkeld door een drietal aasgieren kropen we hijgend en puffend over het woestijnpad. Pas aan het einde van de middag vonden we onze weg terug. En wie weet hoe onze tocht was afgelopen, ware het niet dat een behulpzame medewerker van een schijnbaar verlaten hotel ons een paar flessen water had aangeboden.*

'Tegen de middag, toen de zon op z’n hoogst aan de hemel stond, stuitten we op een Berberdorp aan de rand van Siwa.'
‘Tegen de middag, toen de zon op z’n hoogst aan de hemel stond, stuitten we op een Berberdorp aan de rand van Siwa.’

Op aanraden van de Franse meiden namen we de volgende ochtend een tuktuk naar Taghaghien. Dit eilandje, waarop alleen een hotel stond, lag in het Siwa-meer. Oases zijn eigenlijk laaggelegen stukken woestijn, dus de weinige regen die in de omgeving valt stroomt naar lagergelegen terrein, waardoor meren ontstaan en bossen kunnen groeien. De meren in Siwa, zogenaamde endoreïsche bekkens, waren om een ingewikkelde geologische reden zout.

De tuktuk rammelde over de lange, eenzame weg langs het Siwameer naar het schiereilandje, dat met een eenbaansweg verbonden werd met de omliggende woestijnweg. Het uitgestrekte meer was bezaaid met eilandjes met minuscule palmoases en kleien huisjes van Siwanen uit vervlogen tijden. De achterliggende tafelbergen staken rood af tegen het blauwe water. De chauffeur kende binnen nog wel iemand, dus we hoefden geen toegang te betalen. 

Na een snelle inspectie, bleek dat het water nergens dieper dan anderhalve meter was. Met onze rugzak op de rug en doorwrochte literaire werken van Virginia Woolf onder de arm, waadden we naar een eilandje in het midden van het meer (en ja, het zoute water zette mijn benedenverdieping inderdaad in vuur en vlam). De bodem was uitgedroogd door het hoge zoutgehalte en was getransformeerd in een soort harde korst waar we af en toe met een griezelige plof doorheen zakten, waarna luchtbellen bubbelend langs onze benen omhoog kropen. Onder het wateroppervlak groeide niets. Het enige teken van leven waren de gehavende lijken van verdwaalde palmtakken die over de bodem van het meer verspreid lagen. 

Toen we aankwamen op het idyllische eilandje, zetelden we ons onder een palmboom. Voor het eerst sinds het begin van mijn reis in Egypte, was de lucht bedekt met een wolkendek waar zelfs de woestijnzon niet doorheen wist te breken. We bleven de hele dag op het eiland en waanden ons ontdekkingsreizigers. Terwijl mijn vriendin een boek las, klom ik over het eiland. Na de lunch (een kilo perziken en een tros minibanaantjes) klommen we het water in en gingen we op onze rug liggen. Als omgekeerde schildpadden, maakten we urenlang rondjes om het eiland en de omliggende eilanden. Af en toe, als ik mijn benen iets te ver uit elkaar deed, sloeg het zoute water toe. Aan het gekerm achter me, merkte ik dat ik niet de enige was. 

Tegen de avond, ging de zon onder zonder dat we hem die dag hadden gezien. We waadden terug naar vasteland in de schemering. De tuktukchauffeur stond al te wachten, druk schreeuwend in zijn telefoon en wild zwaaiend met een glaasje thee. Doodmoe klommen we achterin de tuktuk. Het was inmiddels donker geworden en we konden de weg nauwelijks zien. De tuktuk scheurde over de nachtelijke weg, terug naar het dorp. Halverwege reden door een volkswijk aan de rand van Siwa. De met afval bezaaide straatjes waren vol met voetballende kinderen en groepjes kletsende vrouwen; het enige licht kwam vanuit ramen (gaten in huizen). Ik probeerde krampachtig naar binnen te gluren maar zag enkel hier en daar een in het zwart gehulde dame voor het fornuis staan of tegen haar kinderen schreeuwen. Gezien de zomerhitte was er overdag bijna niemand op straat maar na de zonsondergang begon de avonddrukte. Door de straten in het centrum waren gekleurde lampjes en glimmende vlaggetjes gespannen. We stapten uit op het dorpsplein en liepen naar een sapwinkel. Met een karaf verse sinaasappelsap ten grootte van een eersterangs gouden bokaal, proostten we op een geslaagde dag.

Zoals je ziet, is zonnebrandcrème niet noodzakelijk met een boerkini; erg handig, hoewel het zo bewolkt was dat het uiteindelijk toch niet uitmaakte...
Zoals je ziet, is zonnebrandcrème niet noodzakelijk met een boerkini; erg handig, hoewel het zo bewolkt was dat het uiteindelijk toch niet uitmaakte…

Halverwege de ochtend werd ik met een ruk wakker. Ik rook een brandlucht! Terwijl ik in paniek uit het hutje rende dreven grijze rookwolken over de schutting. De opzichter kwam de tuin inlopen met een vers guavesapje: ‘Goedemorgen zonder zorgen. Dat zijn de buren maar. Ze verbranden hun tuinafval.’ (Dit gebruik komt vaker voor in Egypte en is een van de oorzaken van de luchtvervuiling in het land.) Gerustgesteld besloten mijn vriendin en ik die dag in de tuin te blijven en ’s avonds te gaan zwemmen in de zoutbaden.

Rond vijf uur ’s middags klonk getoeter bij de poort. Dezelfde chauffeur als de dag ervoor was gekomen om ons op te halen. De zoutbaden lagen op een uur buiten het dorp. Om er te komen volgden we de weg langs weer een ander moeras. De poelen lagen als turkooizen zwembaden tussen de zoutheuvels naast de verlaten weg. 

Ik klom in het water en kermde toen de scherpe zoutkorsten op de wanden en de bodem mijn huid raakten. Mijn benen schoten meteen naar het wateroppervlak. De muggenbultjes – een gevolg van de hoge luchtvochtigheid, palmbossen en moerrassen die van Siwa een insectenparadijs maken – en eventuele andere lichamelijke openingen begonnen onmiddellijk te schrijnen. Maar terwijl ik op mijn rug over het wateroppervlak dobberde, voelde ik hoe alle stress van me afgleed. De zon stond laag aan de hemel en kleurde de bewolkte lucht roodoranje. 

Plotseling werd de stilte doorbroken door het gebrom van een vrachtwagen. Het voertuig stopte aan de overkant van het zoutbad, uiteraard vlak naast onze spullen. Ik keek gespannen toe hoe de deuren openzwaaiden en een groep zoutwinners uitstapte. Moe van een lange dag werken trokken ze hun kleren uit en doken met een plons in het water. Ik rilde plaatsvervangend vanuit de verte om de branderige zoutkorst die zich op hun gezicht zou vormen als ze weer boven water kwamen.

Tegen het zonsondergangsgebed liepen we terug naar de autoweg, waar de chauffeur ons (‘insjallah’) zou komen halen. In de verte verschenen de contouren van een figuur met een geweer om zijn schouder. Naarmate hij dichterbij kwam, zag ik dat hij een soldaat was, niet ouder dan twintig. Ik wist dat ‘alle’ Egyptische mannen verplicht tot wel drie jaar in dienst moesten. (Welgestelden weten hier met strategische giften uiteraard wel onderuit te komen.) In het ambassadegebied op al-Zamalik stootte ik regelmatig tegen de loop van een geweer dat zich uitstrekte over de stoep. Dan zaten er meestal twee soldaten achter, spelletjes spelend op hun telefoon.

De jonge soldaat, de kaaklijn scherp, het kapsel kortgeschoren, kwam beschermend naast ons staan. De ondergaande zon scheen op zijn zongebruinde huid en hij keek met een autoritaire blik om zich heen. Zijn stem klonk onverwacht diep toen hij in het Arabisch zei:
‘Het spijt me van die mannen net. Ik hoop niet dat ze jullie bang hebben gemaakt?’ 
Ik glimlachte en schudde mijn hoofd. Het was een lieve jongen.

Zie hier de zoutkorst.
Zie hier de zoutkorst.

*Misschien interessant om te weten dat men in een woestijnland als Egypte water als gemeenschappelijk goed beschouwd. De fles water die je bij je hebt is dan ook niet jouw ‘eigendom’, en het is dan ook niet ongewoon dat een vreemde je om een slok vraagt (bij toeristen wordt dit over het algemeen niet gedaan, natuurlijk).

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn buitenlandsemester in Egypte – mei 2019 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Tot in het gouden Dahab!

Smeerpijperij in de Egyptische maatschappij – Hoe seksuele intimidatie tot het minimum te beperken

, , , , , 0

Vlak voor de gewraakte massage in Aswan, geschoten door meneer de Viespeuk zelf (ga niet naar Hamo House!).
Vlak voor de gewraakte massage in Aswan, geschoten door meneer de Viespeuk zelf (ga niet naar Hamo House!).

Het zal iedere Westers-uitziende backpacker in een Midden-Oosters land opgevallen zijn dat hij of zij opeens een stuk populairder is dan thuis. Marktverkopers (de kinderschare incluis) groeten je enthousiast, restaurantmedewerkers geven je een koningsbediening en voltallige gezinnen staren je exotische lokken opgetogen na en roepen ‘Welcome to Egybt!’ als je langsloopt. Ik kan bevestigen noch ontkennen dat het feit dat een Egyptenaar mij zo nu en dan ‘maan’ noemde de reden is dat ik het daar erg fijn vond. Vrouwen (en mannen met lang haar) zullen echter ook ervaren hebben dat er behoorlijk wat seksuele intimidatie in deze contreien voorkomt (hierover meer in mijn reisverhaal over Marsa Matroeh).

Wonder boven wonder merkte ik tijdens mijn laatste bezoek echter dat ik veel minder werd lastiggevallen dan voorheen. Hoe kwam dat? vroeg ik mij natuurlijk af. Was de jeugdige lieflijkheid die mijn tweeëntwintig- en drieëntwintigjarige ik klaarblijkelijk bezat tijdens de coronacrisis verwelkt tot het afgematte gelaat van een oude vrijster? Dat kan het niet zijn: ook oude vrijsters worden hier immers lastiggevallen, evenals vrouwen in nikab, van wie je toch echt helemaal niets ziet. Nee, ik vermoed dat het lag aan het feit dat ik tijdens mijn laatste bezoek behoorlijk goed bekend was in Caïro. Ik ging zelfverzekerd over straat en kleedde me precies zoals thuis. Maar voordat we beginnen met hoe ik het onmogelijke voor elkaar heb gekregen, wil ik twee extreem controversiële kanttekeningen maken.

1 Wat is seksuele intimidatie?

Als vurige studente rekende ik iedere Egyptenaar die zelfs maar een blik in mijn richting wierp tot viespeuk, ook de vrouwen. Ik bereidde me dagelijks driftig voor op het geroep, getoeter en gesis dat me zou welgevallen vanaf het moment dat ik mijn in witte Converse gehulde voeten buiten de deur van mijn appartementje in Agouza zette. Tegenwoordig, als rijpe jongedame van vijfentwintig, ben ik van mening dat als we iedereen die ons op straat aanspreekt onder de noemer ‘viespeuk’ scharen, we de term ‘seksuele intimidatie’ verzwakken. Er is namelijk een verschil tussen ongewenste aandacht en daadwerkelijke intimidatie, hoewel beide natuurlijk behoorlijk irritant kunnen zijn.

Dit verschil is makkelijker te onderscheiden als je verstaat wat mensen zeggen, iets wat ik mettertijd steeds beter begon te doen. Soms hoorde ik mensen nieuwsgierig over me praten: ‘Éh il-halawa di?’ (‘Wat is dat voor schoonheid?’) of ‘Hiyya amar awi, masjallah’ (‘Zij is echt een maan, masjallah’). Ik heb daar persoonlijk niet extreem veel problemen mee. Ook toen wat Nubische meisjes op Elephantine aan mijn haar gingen zitten en vroegen waarom het geel was en of dat echt was, beschouwde ik dat niet per se als grensoverschrijdend disrespect. Helaas hoorde ik stoere, coole jongens soms ook minder vriendelijke dingen zeggen: ‘’ayza gins?’ (‘Wil je seks?’) of het nog minder subtiele ‘’ayiz aniek! mitén giné?’ (‘Ik wil neuken! Tweehonderd pond?’).

In Egypte zijn de meestvoorkomende voorbeelden:
– Staren, het liefst in groepjes en met een blik op het gelaat die in het midden valt tussen verbazing en opgetogenheid;
– Iets naroepen op een toon waaraan je merkt dat het voor jou bedoeld is;
– Een suggestief gebaar, bijvoorbeeld een opgestoken wijs- en middelvinger met een wiebelende tong ertussen;
– Langsrijden op een brommer of scooter, soms met een vriend of zelfs hun vriendin, verloofde of vrouw schaterlachend achterop, en dan heel dicht langs je rijden en één of meer van bovenstaande doen.
– De klassieker, de goeie ouwe hand-op-je-kont. En als je pech hebt: gretige vingers die naar ‘voren’ graaien.

Onthoud wel dat Egyptenaren enthousiast, gepassioneerd en soms enigszins heethoofdig kunnen zijn. Het is dan ook heel goed mogelijk dat wat voor jou als een reeks vreselijke beledigingen aan jouw adres klinkt, in werkelijkheid gezellig gekeuvel is tussen wat oude vrienden die jou niet eens hebben opgemerkt.

2 Voorkomen?

Ik vind dat wij als vrouwen zelfbeschikking hebben. Dat betekent dat we de verantwoordelijkheid hebben te anticiperen op de mogelijke gevolgen van onze daden. Het betekent ook dat je voorbereidingen kunt treffen om de kans te verkleinen dat je lastig gevallen wordt. Ik bedoel hier niet mee dat het jouw schuld is als je aangerand wordt in een donker steegje of dat je het verdiend nagefloten te worden als je in een kort rokje over straat gaat, maar wel dat je logischerwijs kunt redeneren dat actie A tot gevolg B leidt, zeker in een conservatief moslimland.

Als je dat niet eerlijk vindt, vraag ik je op het volgende te reflecteren:
– Loop jij ’s avonds vaak met grote stapels contanten, diamanten oorbellen en een dure smartphone demonstratief in het zicht door achterstandsbuurten?
– Sluit jij je deuren en ramen altijd goed af voordat je je huis of auto verlaat
– Gebruik jij voorbehoedsmiddelen als je na een avond uit met een vreemde in het bed belandt?

Een paar uur na de 'massage' werd de kaartjesverkoper van een tempel vlakbij het Nubische dorp opeens wel erg vriendelijk. Zie je in mijn verschrikte ogen en liters zweet (het was 44 graden) hoezeer ik me op mijn gemak voelde bij zijn opdoemende schaduw rechts van me?
Een paar uur na de ‘massage’ werd de kaartjesverkoper van een tempel vlakbij het Nubische dorp opeens wel erg vriendelijk. Zie je in mijn verschrikte ogen en liters zweet (het was 44 graden) hoezeer ik me op mijn gemak voelde bij zijn opdoemende schaduw rechts van me?

In al deze gevallen accepteren we dat er bepaalde dingen zijn die ons kunnen overkomen als we nalatig zijn met de veiligheidsmaatregelen die redelijkerwijs van ons verwacht kunnen worden. Die verantwoordelijkheid komt niet te vervallen als we in een land zijn – zeker conservatiever territorium – waar de dingen anders gaan. En natuurlijk is dat niet eerlijk: zouden we het liefst niet alles doen wat we wilden zonder enige consequentie? Het is inderdaad rot dat je de kans loopt beroofd, ziek of ongewenst zwanger te worden als je bovenstaande veiligheidsmaatregelen niet opvolgt, maar dat betekent niet dat het niet zo is.

Als je deze blogpost nog niet hebt weggeklikt om mijn ‘toxische, geïnternaliseerde misogynie’, kun je hieronder mijn tips lezen om seksuele intimidatie in moslimlanden, maar vooral Egypte, tot het minimum te beperken. Dit met het oog op voorkomen boven achteraf oplossen.

Kleding

Draag de kleding die je in je thuisland in de herfst of lente zou dragen, ook als je Egypte ’s zomers bezoekt. Niet alleen zul je je in vertrouwde outfits het meest op je gemak voelen, maar je zult er ook nog eens het zelfverzekerdst in overkomen. Als je een matige kledingsmaak hebt, denk dan simpel: een spijkerbroek, een bloesje zonder decolleté, Converse gympen en een trenchcoat of lang vest; een jurk met korte of driekwart mouwen, Birkenstocks en een vestje; of een dunne coltrui met een rokje, een panty en lage leren laarsjes, met een trenchcoat voor als je je op straat begeeft.

Veel Westerlingen denken dat de strakheidsfactor van kleding het probleem is, maar dat klopt niet helemaal. Als je op straat naar Egyptische vrouwen kijkt, zie je immers wel meer strakke spijkerbroeken. Ook blootheid is niet per definitie een probleem: tegenwoordig laten zelfs de gehoofddoekten – het gros van de Egyptische moslimvrouwen – wat kuit en arm zien. Je ziet echter zelden een Egyptische met een onbedekt achterwerk (niet naakt, maar als in: er hangt altijd een wijde broek, jurk jas, trenchcoat of vestje overheen). Volg hierin hun voorbeeld, zou ik zeggen.

Gedrag

Dit is volgens mij de voornaamste reden dat het fout gaat tussen Westerse vrouwen en Egyptische mannen. Ik zie vrouwelijke backpackers dingen doen die een Egyptische vrouw nooit of te nimmer zou doen. Ze noemen vreemde mannen lustig ‘habibi’ en schromen niet hen speels aan te stoten, te omhelzen of bij de arm te grijpen. Ook – en hier ben ik zelf meermaals schuldig aan geweest – treden ze in extreem detail over hun persoonlijk leven tegen wildvreemde taxichauffeurs (in wiens auto ze zomaar voorin zijn gaan zitten), wat in Egypte zo ongeveer gelijk staat aan je benen spreiden (grapje, maar ook weer niet ècht). Doe dit dus niet zomaar.

Die toeristische air

Seksuele intimidatie en lastigvallen richt zich vaak op opvallende vrouwen. Westers schoon, vaak langer en blonder dan de Egyptische dame, valt dan ook erg op. Je wordt echter een twijfelgeval als je op straat strak voor je uitkijkt, niet reageert op mensen die je (onbeleefd) aanklampen op straat en overkomt alsof je weet waar je mee bezig bent. Het helpt hierbij als je je heuptasje, cultuurgevoelige gewaden en halfslachtig omgeslagen sjaal thuislaat. Mik erop uit te stralen dat je of in Egypte werkt of half-Egyptisch bent.

Na een tijdje in Egypte te hebben gewoond, voelde ik me er al wat meer op mijn gemak. De sjaal hangt overigens alleen over mijn hoofd voor de esthetische ervaring (mijn vrienden waanden zich destijds extreem artistiek).
Na een tijdje in Egypte te hebben gewoond, voelde ik me er al wat meer op mijn gemak. De sjaal hangt overigens alleen over mijn hoofd voor de esthetische ervaring (mijn vrienden waanden zich destijds extreem artistiek).

Herken het voorstadium

Het is uiterst belangrijk te herkennen wanneer je getest wordt. Iedereen kent de vooroordelen over Westerse vrouwen, namelijk dat ze met jan en alleman het bed delen voor een knipoog en een kus. Iedere hand op mijn knie bleek achteraf het resultaat van een reeks tests waarvoor ik gezakt was. En met ‘gezakt’ bedoel ik: er werd iets ongepasts tegen me gezegd en ik reageerde er niet boos op en heb het daarmee dus getolereerd. Enkele voorbeelden die ik heb gehoord:
– Taxichauffeur, kleverig: ‘Wat doe jij als je wilt ontspannen? Ik ga altijd lekker douchen en me inzepen…’;
– Een andere taxichauffeur, kreunend: ‘Hmm, ja, Egyptenaren denken altijd aan seks…’;
– Weer een andere taxichauffeur, lachend: ‘Het Geloof zegt dat een tweede vrouw alleen mag als je haar en je eerste vrouw exact hetzelfde kunt geven. Honderd giné voor jou, honderd voor de andere. Seks met jou, seks met de andere.’

Dit kan natuurlijk alleen als je een woordje Arabisch spreekt of als je taxichauffeur het in het Engels probeert. Je hoeft niet (gelijk) te gaan schreeuwen als hij zoiets tegen je zegt; een boze blik en afwerend ‘stop’ zeggen is meestal voldoende. Deze opmerkingen zijn mogelijk het resultaat van een gesprek dat je eerder met hem voerde, waarin je tot in detail hebt verteld over het feit dat je als jonge vrouw alleen reist, je een vriend hebt waarmee je niet verloofd bent en geen toestemming van je vader nodig hebt om op reis te gaan, wat voor de doorsnee Egyptenaar al reden geeft tot het optrekken van fronsende wenkbrauwen richting jouw morele integriteit. Zodra ik een van bovenstaande uitspraken herkende (overigens in slechts 5% van de taxiritten) reageerde ik meteen met de opmerking dat ik bezig was me tot de islam te bekeren en verloofd was met een Egyptenaar, waarmee ik iets in zijn achting steeg.

W.Z.E.E.M.D. (Wat Zou Een Egyptisch Meisje Doen?)

Ik weet het, lezer: het is irritant dat we deze stappen moeten zetten, maar het leven is niet eerlijk. En als dit voorwaarden zijn waardoor je als prettig kan reizen, dan hebben we dat te accepteren. Ik raad je daarom aan in Egypte (en eerlijk gezegd alle landen met een cultuur die sterk verschilt van de jouwe) de volgende vraag in je achterhoofd te houden: ‘Zou een Egyptisch meisje doen wat ik nu doe?’ Want een ‘net’ Egyptisch meisje, zeker uit het sociale milieu van iemand die jou naroept op straat, negeert vreemde mannen, en als ze in haar eentje in een taxi moet stappen (achterin!) doet ze beleefd maar kortaf, en zeker niet zonder meer vriendschappelijk.

Dus: je draagt conservatieve kleding, doet niet te familiair en aanrakerig met vreemde mannen en onderneemt meteen actie als er iets ongepasts tegen je wordt gezegd. Je loopt zelfverzekerd over straat en reageert niet op mensen die je aanspreken in toeristische gebieden. Zoals ik in het reisverhaal (LINK) van Marsa Matroeh vertel, zijn er twee denkstromingen betreffende de respons op seksuele intimidatie: negeren of reageren. Negeren is vooral een optie als iemand je op straat wat toeschreeuwt, en in 63% van de gevallen is dat ‘Hello lady!’ of ‘Welcome to Egybt!’ (het Arabisch kent geen ‘p’). Als er echter ècht iets naars wordt gezegd, kun je een voorbeeld stellen door te beginnen met:
– Vloeken (buitengewoon schrikbarend, want vrouwen vloeken niet): ‘ya ibn kalb!’ (‘Hondenjong!’) of ‘ya ibn sjarmoeta!’ (‘Hoerenjong!’)
– Morele beschuldigingen over zijn gebrek aan navolging van Het Geloof (buitengewoon effectief, vooral van een buitenlander en al helemaal als iedereen eromheen het hoort): ’haram ‘alék! inta misj moeslim?!’ (‘Haram op jou! Ben je geen moslim?!’)
– Sarcastische implicaties dat zijn familie bij de opvoeding haar werk niet goed heeft gedaan (buitengewoon beledigend): ‘challiek moe’àddab’ (‘Blijf beleefd!’).

Combinaties van bovenstaande zijn natuurlijk heel goed mogelijk. Let wel op dat als je besluit de discussie/ruzie aan te gaan in het Engels, je niet te moeilijke zinsconstructies maakt. Het Engels van Egyptenaren is over het algemeen niet denderend, dus korte, scherpe en bovenal bekende leuzen (‘asshole!’) maken het meeste indruk.

De grootste kans op nare situaties heb je echter in een taxi. Zorg daarom dat je als vrouw alleen liever een Uber of Kareem neemt en geen taxi aanhoudt op straat. Via taxidiensten heb je het telefoonnummer van je chauffeur en ben je dus beter beschermd. Ook kun je hem een slechte beoordeling geven als hij ongepaste dingen zegt, wat voor hem de drempel eveneens verhoogt. Mocht je je noodgedwongen toch in een normale taxi bevinden en heb je pech? Afhankelijk van hoe erg het is, wordt boos. Als je gezegend wordt met een hand op je dij of erger, eis dan dat hij je eruit laat omdat je anders naar de politie gaat. Het verkeer staat negen van de tien keer muurvast en Egyptische steden zijn ontzettend groot, dus de kans dat de taxichauffeur met een onwillige jou op de achterbank de horizon tegemoet gaat, is zeer gering. Ben je op het platteland of in een dorp? Zorg dat je alleen in een taxi stapt als deze gebeld wordt door de ho(s)telmensen. Als zelfs dàt geen optie is, gebruik dan je gezond verstand en analyseer potentiële chauffeurs streng. Je onderbuik laat je vaak al van tevoren weten of iemand te vertrouwen is. Luister daarnaar. 

Voor de afwisseling een leuk fotootje van een auto met hond.
Voor de afwisseling een leuk fotootje van een auto met hond.

Ik wil deze blogpost graag positief eindigen maar ik weet niet goed hoe. Ik wil best zeggen dat het wel meevalt met die seksuele intimidatie in Egypte, maar het is me net wat te vaak overkomen om het lacherig weg te wuiven als niche-gevallen. Onthoud wel dat bovenstaande niet betekent dat reizen in Egypte niet leuk is; je moet simpelweg rekening houden met het feit dat je met een conservatieve cultuur te maken hebt waar veel gedragingen die voor jou als Westerse dame doodnormaal zijn, als flirten kunnen worden opgevat. Als je dat in je achterhoofd houdt, komt het allemaal wel goed.

Plezier!

Verbrand – Lara in Marsa Matroeh, Egypte

, , , , , , 0

Marsa Matruh Egypte

 

In de vroege ochtend liep ik het station van Alexandrië binnen. Het uitgestrekte terrein zag rood en wit van de microbussen die klaarstonden om de vele reizigers die een land van honderd miljoen inwoners met zich meebrengt te vervoeren. Microbussen, overigens niet te verwarren met minibussen, zijn rechthoekige koekblikken bestaande uit een stel sobere zitbanken, gewikkeld in felrood of gebroken wit aluminiumfolie. Onder het voertuig piekt een puffende uitlaat die wolken verstikkend, zwart gas uitbraakt. Beenruimte is er een verre droom als een passagier de lengte van één meter overstijgt. Het enige voordeel is dat àls je de rit overleeft, waar je grofweg vijftig procent kans toe hebt, je sneller op je bestemming aankomt: microbussen wurmen zich steevast door files en stoppen voor niets of niemand.

Ik liep tussen de stationair ronkende voertuigen door, het stationsgebouw in. Daar leidden strategisch geplaatste tafels en schappen frisdrank en chips me naar het loket. Achter het glas zat een stuurse bejaarde met een brandende sigaret tussen zijn lippen. 
‘Waar gaat hadritik yafandim heen?’ vroeg hij, me aansprekend met een reeks eretitels, waaronder een Turkse, een herinnering aan de Ottomanen die ook ooit in Egypte hadden huisgehouden.
‘Marsa Matroeh,’ antwoordde ik.
‘Elite, new deluxe of deluxe plus?’ wilde hij weten.
‘De eerstvolgende die nog plek heeft.’

Knabbelend uit een zakje chili-limoenchips zat ik even later naast een Nederlandse leeftijdgenote in een halflege toerbus. Ze vertelde dat haar ouders uit Egypte kwamen maar dat zij en haar broer gewoon in Nederland geboren waren. Iedere zomer bezochten ze hun familie in Alexandrië. Ons gesprek viel stil toen het landschap van drukke stad naar uitgestrekte woestijn veranderde. Aan de andere kant van de weg straalde de felblauwe Middellandse Zee. 
‘Ben je al eens eerder in Marsa Matroeh geweest?’ vroeg ik na een tijdje.
‘We gaan ieder jaar, de stranden zijn echt geweldig. Als je wilt, kun je wel met ons optrekken daar. We gaan iedere ochtend op pad.’ 

Voor de leuk een foto van het interieur van een zogenaamde microbus.
Voor de leuk een foto van het interieur van een zogenaamde microbus.

Ik nam haar uitnodiging dankbaar aan, en we wisselden telefoonnummers uit. Ze bood me trouwens ook een bank aan in het appartement van haar familie, maar ik besloot mezelf de luxe van een hotel te gunnen. Dergelijke gastvrijheid vereist immers constante beleefdheid aan beide kanten, en na Alexandrië snakte ik naar wat tijd voor mezelf.

Zodra we op het station van Marsa Matroeh aankwamen, ging ik op zoek naar een hotel. In tegenstelling tot Opper-Egypte was het aan de noordkust hoogseizoen. De prijzen waren naar Egyptische maatstaven dan ook torenhoog. De goedkoopste optie was een bruin hotelletje in de binnenstad. Voor een paar tientjes per nacht kon ik er een kamer krijgen, maar alleen als ik vandaag nog in contanten betaalde, benadrukte de baliemedewerker. Er zouden nog wel wat geldautomaten in de hoofdstraat zijn, hoopte hij geruststellend.

Zodra ik naar buiten liep, blies de hete vochtigheid mij als een oven in het gezicht. Ik deed mijn zonnebril op om mijn ogen te beschermen tegen de zonnestralen en hield een tweeliterfles water bij de hand. Ik wandelde door een stoffig steegje, waar wat opaatjes in galabiyya thee zaten te drinken op een stel omgekeerde frisdrankkratten. Een paar tienjarigen kriskrasten al voetballend door de straat. 
‘ʿayza sikz?’ siste een van hen toen ik langsliep.
‘Dat is haram, jongens,’ pareerde ik vermoeid.
De jonge viezerik in de maak zette grote ogen op. ’Hij… hij… HIJ ZEI HET, NIET IK!’ en hij wees beschuldigend naar zijn vriend.
‘Is ze moslim?’ hoorde ik de jongens druk overleggen.

Ik reflecteerde op de zaak terwijl mijn onderbewuste de omgeving bleef afspeuren naar geldautomaten. Egypte heeft een groot probleem met seksuele intimidatie. Het lastigvallen beperkt zich meestal tot smerige leuzen roepen naar voorbijgangers, en hier en daar een seksueel innuendo van een taxichauffeur. Maar op straat werd mij regelmatig je reinste smeerpijperij naar het hoofd geslingerd, van ‘kom hier, schatje’, vanwege de in het Midden-Oosten vaak veronderstelde hoerigheid inherent aan de vrouw, tot ‘fattoesj’, naar de Libanese salade, een schunnige bijnaam voor blonde Arabieren. Als ik pech had werd me zelfs een specifiek bedrag geboden (‘tweehonderd giné!’) of kreeg ik zoals hier een verzoek om geslachtsgemeenschap.

Er zijn twee denkstromingen betreffende de respons op dergelijk gedrag: negeren of reageren. Als opgefokte studente behoorde ik destijds tot de tweede school, hoewel ik niet overal op inging. Meestal liet ik de figuurlijke emmer vollopen tot hij overstroomde, waarna ik de eerste de beste die iets bij me probeerde bedolf onder een waterval van vloeken (buitengewoon schrikbarend, want vrouwen vloeken niet), morele beschuldigingen over zijn gebrek aan navolging van Het Geloof (buitengewoon effectief, zeker als het van een buitenlandse komt) of sarcastische implicaties dat de familie bij de opvoeding haar werk niet goed had gedaan (buitengewoon beledigend). Zo werd de boosdoener publiekelijk aan de schandpaal genageld en oogstte ik bewonderende blikken en zelfs eens een daverend applaus van een balkon verderop. Helaas bleek het slachtoffer vaker een winkelbediende die vroeg of ik daar een tasje bij wilde.

Mijn voeten hadden mij inmiddels naar de brede hoofdstraat geleid. Ik liep naar de Egyptebank toe en ging achteraan in de rij staan, die zich als een knoestige slang op de stoep gevormd had. De hete middagzon scheen op mijn hoofd, dus ik nam nog een slok water. Plotseling ging een zijdeur open en stapte een bankmedewerker naar buiten.
‘Vrede zij met u,’ riep hij om de aandacht te trekken.
Ik murmelde met de rest van de mensen het gebruikelijke antwoord mee. 
‘De geldtruck heeft pech,’ ging hij verder. ‘De automaat wordt morgen bijgevuld, insjallah.’ 
Uit de rij klonk gezucht. Een dametje, overdekt met zwarte doeken, trok uit frustratie haar slipper uit en stevende krijsend op hem af. Voorbijgangers liepen onverstoord door, duidelijk gewend aan dergelijke scenes op straat. 

Nadat ik dit tafereel even had gadegeslagen, beende ik terug naar het hotel, waar ik paniekerig verhaal deed bij de baliemedewerker. Die glimlachte sereen – zo sereen dat hij onder invloed dan wel verliefd moest zijn – en zei toen geruststellend dat dat helemaal geen probleem was omdat dat zo vaak gebeurde. Hij gaf me respijt tot de automaten zouden worden bijgevuld en wees me in de tussentijd alvast een kamer toe. Die bestond uit twee aparte ruimtes: een slaapkamer en een kleine zitkamer. Het zonlicht scheen in dunne stralen door de witgeschilderde jaloezieën door. Aan het plafond draaide een ventilator zacht zoemend rond. Ik legde mijn rugtas op bed en besloot vroeg naar bed te gaan.

De volgende ochtend ontbeet ik op de bovenverdieping van het hotel. Het raam bood uitzicht op het stadje, en in de verte straalde de zwembadblauwe zee waar Marsa Matroeh bekend om staat. Ik belegde een stuk plattelandsbrood met een reep omelet, een paar plakjes tomaat en komkommer en ten slotte wat feta. Net toen ik het geïmproviseerde boterhamwerk in mijn mond wilde steken, klonk gezoem aan de kant van mijn telefoon. Het bleek een belletje van de dochter van mijn nieuwe gastfamilie. 
‘Hoi Laar, we gaan zo naar het Rommelstrand. Zin om mee te gaan?’
‘Absoluut, hoe kom ik daar?’ antwoordde ik.
‘We zullen onze chauffeur naar jouw hotel sturen. Mijn vader zegt dat het veiliger is om met hem te reizen. Hij kent ons namelijk en zal je dus ook niet – financieel, ha! – afzetten,’ antwoordde ze giechelend.
‘Oké, prima, hoe laat precies?’ antwoordde ik. 
‘Rond negenen,’ beloofde ze.

'Het raam bood uitzicht op het stadje, en in de verte straalde de zwembadblauwe zee waar Marsa Matroeh bekend om staat.'
‘Het raam bood uitzicht op het stadje, en in de verte straalde de zwembadblauwe zee waar Marsa Matroeh bekend om staat.’

Om half elf kwam de chauffeur rustig aanrijden. Ik stapte met mijn tas met strandspullen op de achterbank en groette hem vrolijk. Met onverwacht verantwoordelijk rijgedrag zette hij me af bij het Rommelstrand. Dat maakte gelukkig zijn naam niet waar. Het strand is namelijk niet naar vuilnis vernoemd maar naar de Duitse nazi. Zijn uniform en gereedschap staan tot op heden uitgestald in een nabijgelegen bunker. Het strand zelf was paradijselijk mooi, het water kristalhelder, het zand spierwit. Grijze bunkers uit de Tweede Wereldoorlog stonden verspreid door het zand aan de overkant van de baai en gaven het geheel een militair tintje. Het Volksstrand was bezaaid met gezinnen met ontelbaar veel kinderen onder ontelbaar veel parasols of dobberend in het zeewater op opblaasgedierte.

Iets verderop, in het afgebakende gedeelte voor Rijke Mensen, lag het gezin onder een overdekking van palmtakken te luieren. De moeder was juist haar gezicht aan het insmeren met zonnebrand (het enige lichaamsdeel dat haar boerkini niet bedekte) en naast haar keek de vader tevreden over het water uit vanaf een tuinstoel. De zoon las een tijdschrift en neuriede fronsend mee met een van zangeres Dalida’s patriottische liederen over Egypte (‘Eén mooi woordje en dan nog twee, o mijn prachtige land’). De dochter zwaaide vanaf een waterscooter in de golven.

Ik trok een wijd jurkje aan over mijn bikini en waadde het water in, een daad die ik de komende dagen met mijn anonimiteit zou moeten bekopen. Terwijl ik in het midden van de baai mijn huid scrubde met wat wit zand, plonsde een stel kinderen enthousiast gillend achter me aan. ‘Lara, istanni, wacht!’ riepen ze, mijn naam listig gevraagd hebbende aan mijn gastfamilie. Geschokt keek ik toe hoe de kinderen haast verdronken in hun poging bij mij in de buurt te komen, maar desondanks stug doorspartelden. Als Egyptenaren niet kunnen zwemmen, proberen ze het namelijk alsnog, zwemdiploma of niet. Hierbij gaan ze meestal zo diep als ze lang zijn, en nu ben ikzelf wel lang, maar Egyptenaren meestal niet, wat mijn actieradius in het water veel groter maakte. De kinderen wisten hun lippen maar net boven water te houden. 

De hele dag bracht ik door in het water. Het was de enige plek waar ik me kon verschuilen voor mijn bewonderaars. In de dagen daarna zou het aantal amateurfotografen dat door de vader op heterdaad betrapt werd terwijl ze mij stiekem in het familieportret probeerden te vangen, uitgroeien tot krankzinnige proporties. Ook de volgende ochtend toen ik de parkeerplaats opreed vroegen de strandwachten aan de taxichauffeur of ‘dat ene Nederlandse meisje dat Arabisch spreekt’ ook weer was meegekomen terwijl ze door het chauffeursraam op de achterbank gluurden. Om fans uit de buurt te houden vroeg de vader de strandpolitie daarom in de buurt te gaan staan. Dit bleek weinig effectief… de agenten waren zelf ook fans. 

'Het strand zelf was paradijselijk mooi, het water kristalhelder, het zand spierwit. Grijze bunkers uit de Tweede Wereldoorlog stonden verspreid door het zand aan de overkant van de baai en gaven het geheel een militair tintje.'
‘Het strand zelf was paradijselijk mooi, het water kristalhelder, het zand spierwit. Grijze bunkers uit de Tweede Wereldoorlog stonden verspreid door het zand aan de overkant van de baai en gaven het geheel een militair tintje.’

Aan het eind van die eerste dag maakte ik een wandeling door het centrum. Mijn gezicht was vuurrood verbrand, iets waar de baliemedewerker van mijn hotel mij vertederd op had gewezen (‘O mijn god, je gezicht is zó rood!’). Toch had dit zijn hartstocht voor mij niet doen bekoelen. Ik had hem afgewimpeld met een smoesje over een gepland diner met het gastgezin, waarbij ik insinueerde dat zoon Ahmed wel eens een potentiële huwelijkskandidaat zou kunnen zijn.

Ik was inmiddels in een zijstraat beland en bewonderde de garnalenvangst in een schel verlichte viswinkel. (Men heeft in het Midden-Oosten een onverklaarbare voorliefde voor flikkerende tl-buizen.) De straat was vol met langslopende Egyptische gezinnen en hun rondrennende kinderen. Opeens kwam, zoals wel vaker gebeurde, een auto naast me rijden. 
‘Hello lady, taks?’
‘La’a, sjoekran,’ zei ik kortaf, en ik maakte een afwerend gebaar.
‘Lady, come back!’
‘Sibni fi hali, wallahi!’ riep ik boos. ‘Laat me met rust, bij God!’
‘Lady! miss Lâ-râ! No angry!’ smeekte de man, en hij volgde me in een zijstraat.
‘Rabbina samiʿ wi sjayif koell haga!’ gilde ik, waarna hij teleurgesteld afdroop (‘onze Heer hoort en ziet alles!’).

Nou, uiteraard bleek dit dus de chauffeur die mij de dagen ervoor naar het Rommelstrand had gebracht en me helaas ook de volgende dag naar het Cleopatrastrand zou vervoeren. Hij was erg beledigd en vroeg me op verwijtende toon waarom ik zo tegen hem geschreeuwd had. ‘Asfa, het spijt me,’ probeerde ik, maar de rest van de rit bleef het ijzig stil.

Een ongemakkelijke dertig minuten later arriveerden we op de parkeerplaats van het strand. De chauffeur nam de betaling mokkend in ontvangst en scheurde meteen weer weg. Het gastgezin stond te wachten bij de ingang. De groep strandgangers was gegroeid want familie uit Alexandrië was op bezoek gekomen. Ik begroette de gasten en snelde vervolgens op de moeder en dochter af, die over de rotsen naar een uitgehold stuk steen ter grootte van een halve stacaravan aan het wandelen waren. Volgens de overlevering was die ooit door Cleopatra als badkuip gebruikt. Aan de binnenkant waren gaten uitgehakt waardoor vers zeewater kon binnenstromen (Mallory Towers, iemand?).

Moeder klakte driemaal haar tong en schudde meewarig het hoofd bij de aanblik van het strand, waar een baardmans de zwarte jurk van zijn genikabte wederhelft woest omlaag trok. ‘Kijk ze nou toch, wat zien ze eruit. “Aktar min il-lazim,” meer dan noodzakelijk, zo noemen wij dat. Er zijn stemmen in de Egyptische overheid die nikabs willen verbieden om terrorisme tegen te gaan.’
‘Symboolpolitiek,’ schamperde haar dochter.

Het exclusieve imago van het Cleopatrastrand maakte dat het een welgestelder publiek trok. De sterrenstatus die ik op het Rommelstrand had genoten was dan ook meteen weer voorbij. De gastfamilie en hun gasten hadden een terrasje gehuurd, net als op het Rommelstrand overdekt met palmbladeren. Op de witte campingtafel eronder stonden thermoskannen thee, broodjes foel (bruine bonenpasta), taʿmiyya en verse komkommer en tomaat uitgestald. De kinderen maakten kastelen in het zand, de vrouwen stonden in hun boerkini te pootjebaden en de mannen onderhandelden over de uurprijs van een motorboot. Ik bleef achter met de vader, die genietend door een Egyptische krant bladerde en naar Arabische jaren tachtig-nummers luisterde.

De rest van de dag werd gevuld met gebruikelijke strandactiviteiten. We luisterden naar Egyptische klassiekers en aten plastic zakjes suikerspin en bakjes gefrituurde deegballetjes met honing, nostalgische strandsnacks voor Egyptenaren. Het eten werd verkocht door jonge jongens die hun handelswaar aan een lange stok op hun schouders droegen en tussen de mensen door stapten. De verpakkingen, die achteloos in het water werden geworpen, raapte ik op onder hoongelach op. ‘Dat ruimen we vanavond toch wel op, insjallah,’ werd schaterend geroepen. 

De befaamde Rots van Cleopatra die die dag de hele dag op de achtergrond prijkte.
De befaamde Rots van Cleopatra die die dag de hele dag op de achtergrond prijkte.

Later die middag werd ons hele gezelschap op een opblaasbanaan over het water getrokken. Ik sloeg mijn been over het warme plastic en hield me stevig vast terwijl de motorboot in beweging kwam. We gilden van plezier terwijl de gele rakker over de golven beukte en stralen zeewater in onze ogen spoten. Zo’n honderd meter van de kust maakt de boot een scherpe bocht en werd iedereen met een boog in het water geslingerd.

Die avond struinde ik op aanraden van de dochter van het gastgezin door de Soeq Libya. De overdekte markt was druk en hectisch en volgepropt met talloze kraampjes, onderling verbonden door een ingewikkeld padenstelsel. Ik liet mijn handen peinzend over galabiyya’s in allerlei kleuren gaan toen ik werd opgeschrikt door een schorre ‘allahoe akbar’: de zon was ondergegaan en de plaatselijke imam speelde het zonsondergangsgebed af over de luidsprekers. 

Een galabiyya is de traditionele klederdracht van Opper-Egyptenaren (en vrijwel àlle Egyptenaren op vrijdag); het was een jurk overhemd die tot de grond reikte met soms korte en soms lange mouwen. Ik koos een beige, vosbruin en donkerblauw gewaad voor mijn broertjes (en mezelf, maar dan als comfortabel huispak). De verkoper kwam naast me staan en al snel waren we verwikkeld in een felle afdingsessie.

Ik had vijf uitgehongerde kinderen thuis, smeekte ik in naam van de profeet. De verkoper schudde zich meewarig het hoofd. Hij kon de prijs beslist niet verlagen, hij had immers tien uitgehongerde kinderen thuis en vergevorderde suikerziekte waardoor hij spoedig beide benen zou verliezen. Maar mijn vader was Egyptenaar, probeerde ik nog met een tragische blik. Er verscheen een brede lach op het gezicht van de verkoper. Waarom had ik dat dan niet gezegd, riep hij joviaal. Hij deelde de prijs door drieën.

Met mijn aankopen in een plastic tas liep ik terug over de boulevard, waar vakantiegangers idyllisch op de stenen rand en achterliggende rotsen naar de langslopende mensen zaten te kijken. Terwijl ik over het water uitkeek beluisterde ik het spraakbericht van een goede vriendin van me. Zoals ik een jaar later ook zou doen, had zij net haar buitenlandsemester in Caïro afgerond. ‘Hey, ja, eh, jij bent nu in Marsa, toch? Nou, ik ben dus toevallig in de buurt. Ik ben wellicht erg gecharmeerd geraakt van een oasetje in het westen, dus ik kom je morgen ophalen. Dus ja, eh, weigeren is dus niet echt een optie. Nee grapje, uh, ja, laat me weten of je kan. Byeee!’

Mallory Towers iemand?
Mallory Towers iemand?

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Zie ik je in Siwa?

Sardonische Simsar – Hoe een appartement regelen in Egypte

, , , , 0

Downtown Cairo Egypte

 

Caïro: een stad waar in een appartement wonen zo normaal is dat het lokale Arabische dialect ‘ergens naartoe gaan’ uitdrukt als ‘naar beneden gaan’. Daarbij wordt woningbouw gesubsidieerd door de Egyptische regering, dus er is beslist geen woningtekort; er staan zelfs lege panden te verstoffen aan de rand van de stad, en als je de woestijn ingaat kom je af en toe een spookstad van rode bakstenen tegen. Dus of je er nou student wordt, als expat tijdelijk naar Egypte moet verhuizen of een backpacker bent die zo van Caïro gecharmeerd is dat hij er langer wil blijven, lees deze blogpost goed als je weten wilt hoe je dat huren van een appartement in Egypte precies moet aanpakken. 

Allereerst, om de sfeer te proeven beginnen we met een fragment uit een reisverhaal dat ik onlangs online zette. Hierin beschrijf ik de beproevingen die ik moest doorstaan in mijn eerste zoektocht naar een appartement toen ik een halfjaar in Caïro ging studeren.

‘De ingewikkelde procedure begon met een makelaar die ons en een zestal anderen meenam in zijn personenautootje. Hij onderbrak de werkzaamheden regelmatig om op overslaande toon te telefoneren met potentiële klanten of een schelle vrouwenstem die wij vermoedden als zijnde zijn echtgenote. De bezichtigingen zouden dan ook vele malen langer duren dan noodzakelijk. Toen we eenmaal vier appartementen in hetzelfde gebouw bezichtigd hadden in acht uur, was het tijd om een keuze te maken en het contract te tekenen. De borg en huur moesten in contanten worden uitgeteld, wat voor drugskartel-achtige taferelen zorgde: de stapels grootbiljetten, door ons meegebracht in een weekendtas en feestelijk uitgestald op tafel, werden genietend nageteld door Ahmed, de volslanke huisbaas, net zo lang totdat hij een telfout maakte en wij het verschil moesten bijbetalen. Tijdens het tekenen van het contract werd ik ook nog eens ernstig afgeleid door het luide gekakel van de kippen die Ahmed in een grote houten bak in zijn kantoor annex slaapkamer hield. Eventuele reparaties, gebroken ruiten en gaslekken zouden op goed vertrouwen morgen gebeuren, insjallah (wat betekende dat we er nog lang op konden wachten).’

Hoewel je het misschien lastig vindt te zien waar de bank begint en ik eindig, kun je alsnog doen alsof mijn 23-jarige ik met Anne Frank-haar je dit tekstfragment voorleest vanuit haar appartement in Agouza, een wijk in Caïro.
Hoewel je het misschien lastig vindt te zien waar de bank begint en ik eindig, kun je alsnog doen alsof mijn 23-jarige ik met Anne Frank-haar je dit tekstfragment voorleest vanuit haar appartement in Agouza, een wijk in Caïro.

Dan nu een snelcursus Egyptisch-Arabisch voor de woorden waarvan het handig is dat je ze herkent. De klemtoon ligt op het accent, maar let op het verschil in uitspraak tussen een ‘accent aigu’ en een ‘accent grave’.

simsàr, samàsra – makelaar, makelaars
‘imàra – flat
sjà’’a – appartement
óda, oewad – kamer, kamers
takjief – airconditioner
sjibbèk, sjababiek – raam, ramen
màtbach* – keuken
hammèm – badkamer
bawwèb – deurman
sjaghèla** – werkster
da misj sjaghèl** – dat doet het niet/werkt niet (wijs hier iets bij aan)
*De ‘ch’-klank is gelijk aan de Nederlandse ‘g’.
**De ‘gh’-klank is gelijk aan de Franse ‘r’ in het woord ‘roi’.

Wat betreft het zoeken zelf zijn er twee manieren: de Buitenlandse Manier en de Egyptische Manier. Met mijn hulp zul je beide opgaven glansrijk doorstaan. Volg daarom het volgende stappenplan!

Stap 1: Doe het voorwerk (locatie en makelaar)

Besluit waar je wilt wonen. Als Westerling in Egypte ben je per definitie rijk, dus je hebt hierin vrije keus. Nu wil je ook weer niet per se in iedere wijk wonen, dus vraag even rond. Zoals de vrouw die ik in een Caireense metro ontmoette destijds vertelde, bestaat Caïro uit een reeks rijkere en armere wijken. Iedere dure wijk gevolgd wordt door een arme wijk, waar de mensen wonen die de rijken het leven gemakkelijk maken. Met het oog op een authentieke ervaring denk je dan misschien dat het ontzettend leuk is om tussen de armen te gaan wonen; ik kan je echter verzekeren dat je het daar nog zeer zwaar gaat krijgen (geluidsoverlast, seksuele intimidatie, enzovoort).

Als je een beginner bent, raad ik je daarom een middenklassewijk aan, zoals:
– Agouza (Arabisch: il-‘agoeza);
– Mohandeseen (il-moehandissien); 
– Dokki (id-dò’’i); of
– Downtown (woest il-bàlad)

De wijk 'Downtown' heeft ook wel wat!
De wijk ‘Downtown’ heeft ook wel wat!

Als je een expat bent of met je gezin verhuist en op zoek bent naar iets luxueuzers, kies dan voor:
– Zamalek (iz-zamàlik);
– Garden City;
– Heliopolis (masr ig-gadída); of 
– Maadi (il-ma’ádi).

Vervolgens moet je in contact komen met een simsar. Doe dit ter plaatse, niet van tevoren op internationale websites, want dat is niet hoe Egyptenaren te werk gaan. Je instituut, universiteit of werkgever heeft vast wel wat telefoonnummers met betrouwbare (!) samasra. De simsar zal naar Egyptische maatstaven prima aan je verdienen, dus schroom niet je de hele dag door hem te laten rondrijden. Besef eveneens dat hij je naar reeds gemeubileerde appartementen zal brengen die speciaal voor buitenlanders zijn gereserveerd. Waarom? Zodat de huisbaas vijfmaal de Egyptische prijs kan vragen en jij alsnog denkt dat het ‘eigenlijk best een goede prijs is’.

Stap 2: Inspectie van het appartement

In Egypte heeft men er een handje van dingen mooier te maken dan ze zijn. Men plakt pleisters op problemen die eigenlijk bij de wortel aangepakt moeten worden. Je hebt dan ook grote kans dat je in een vreselijk leuk en op z’n Oriëntaals aangekleed appartementje arriveert en dat je gelijk je hart verliest, om er een week later achter te komen dat niets het doet. Zorg daarom dat je onderstaande dingen inspecteert. Of laat de simsar dit voordoen en laat je vermaken door het feit dat hij bij het aanzetten van ieder apparaat ‘bismillah’ (‘in naam van God’) mompelt. Dus:

1 De waterdruk van alle kranen en de boiler voor warm water.
2 Alle lichten. 
3 Alle stopcontacten (doen het vrijwel nooit allemaal, dus mik op 75%).
4 Alle gaspitten (controleer ook of je gas ruikt als je het appartement binnenkomt).
5 De televisie (maak een filmpje van hoe de huisbaas de televisie aandoet, want Egyptische televisies kunnen soms moeilijk doen en doen het soms opeens een paar dagen niet).
6 De wasmachine (maak een filmpje van hoe de huisbaas of werkster het apparaat aanzet).
7 De meter- en waterstand (maak hier foto’s van; je betaalt hier namelijk pas achteraf voor).
8 Of alle ramen heel zijn en goed sluiten (stof, zand en uitlaatgassen kunnen door afgebroken hoekjes en gaatjes naar binnen waaien).
9 Of er zich vlakbij je raam een moskee bevindt (hier iedere nacht van wakker worden is ook maar zo lang leuk).
10 *De airconditioner (vanaf de lente, als het zandstormseizoen begint, wordt het in Caïro soms kokend heet; ikzelf deed de airco echter nooit aan omdat ik overdag van huis was en het ’s nachts genoeg afkoelde om te kunnen slapen).

Als er iets van deze lijst ontbreekt, wat geheid het geval is, raak dan niet in paniek en vraag of het gerepareerd kan worden. Hier zul je dagelijks om moeten smeken bij de huisbaas totdat hij het regelt, want anders zal hij het zo lang mogelijk uitstellen en pas bij je vertrek uitroepen: ‘En ik wilde nèt je airconditioner laten repareren!’ Maak echter foto’s van ALLES, zodat jou nooit ten onrechte verweten kan worden dat je iets hebt stukgemaakt. Ga er voor je eigen bestwil van uit dat hij op z’n minst zal proberen je iets te flikken, gewoon omdat je een buitenlander en dus automatisch rijk bent.

Neem uitgebreid (als in: minstens een uur) de tijd voor het tekenen van het huurcontract. Drink thee en ga met iedereen vriendelijk in gesprek, ook de mensen die om onduidelijke redenen in het kantoor van de huisbaas rondhangen. Je contacten zijn alles in Egypte, en je krijgt meer gedaan als je met alle aanwezigen op z’n minst op ‘as-salamoe ‘alekoem’-niveau bent. Stel de volgende vragen aan de huisbaas:
– Hoe gaat het met u en uw familie? God zegene jullie allemaal.
– Wat is de huurprijs en wanneer moeten we het gas/water/licht betalen? Zijn er aanvullende kosten die over een maand of twee opeens betaald moeten worden? Zorg dat dit zwart op wit staat bij het tekenen van het huurcontract.
– Ben ik verplicht de flatschoonmaakster in te huren? In mijn geval verzon mijn huisbaas dat dit in het contract stond, wat beslist niet het geval was (ik heb het gecontroleerd), maar uiteindelijk moesten mijn huisgenote en ik er toch aan geloven. Natuurlijk is een schoonmaakster een prettige luxe, aangezien het in Egypte waarschijnlijk slechts tussen de honderd en tweehonderd pond (5,- tot 10,- euro) zal kosten, hoewel zij van dat bedrag minstens de helft zal moeten afdragen aan de huisbaas.

De simsar wil hier waarschijnlijk met alle geweld tolken. Als je een woordje Arabisch spreekt, let dan op of hij wel goed vertaalt wat je zegt. Het zou je verbazen wat er soms bij verzonnen wordt. Onthoud ook dat je de simsar een bedrag moet betalen, waarschijnlijk tussen de 500,- en 1000,- pond (tussen de vijfentwintig en vijftig euro).

Je zult hoogstwaarschijnlijk borg moeten betalen en natuurlijk de eerste maand huur. Dit moet altijd in contanten. Aangezien je bij de meeste geldautomaten slechts 2000,- pond (+/- 110,- euro) per keer kunt pinnen en bij iedere transactie tussen de vijf en tien euro transactiekosten moet betalen, en jij waarschijnlijk eerder acht- of tienduizend pond (kraak je hersens maar even) nodig hebt, kun je het beste al van tevoren langs een Saoedische of Emiratenbank op Zamalek gaan; daar kun je vaak grote bedragen in één keer opnemen.

Als je in Alexandrië verblijft kun je ook iets fiksen in de wat heftigere (maar wel kleurrijke!) wijk 'al-Mazar'.
Als je in Alexandrië verblijft kun je ook iets fiksen in de wat heftigere (maar wel kleurrijke!) wijk ‘al-Mazar’.

Stap 3: Als je er woont

Gefeliciteerd, je hebt je eerste appartement gevonden in het knotsgekke Caïro! Maak kennis met de buren: ga in op de uitnodiging van de buurvrouw om te komen eten en accepteer dankbaar de fles whiskey van de Saoedische bovenbuurman die iets onduidelijks in Egypte doet. 

Onthoud wel dat je volgens de lokale etiquette niet zomaar gasten van het andere geslacht mag ontvangen, zeker niet als je als vrijgezel alleen woont (wat voor de doorsnee Egyptenaar al genoeg reden is om aan jouw morele integriteit te twijfelen). Er is dus een kans – bij ons zeiden ze er nooit wat van, maar vrienden van me kregen het voortdurend aan de stok met hun huisbaas – dat de deurman er iets van zegt. Ik raad je aan om òf te zeggen dat de man in kwestie je broer is (maar dit werkt na vriend vier ook niet meer) òf je Rijke Westerling-autoriteit te gemisbruiken, hem vriendelijk te bedanken en zelfverzekerd door te stappen met je vriend of vriendin in je kielzog. De huisbaas gaat je er echt niet uitgooien; het geluid van flapperende biljetten overstemt hoogstwaarschijnlijk de stem van het Goddelijk Moraal in zijn achterhoofd. Het belangrijkste is om hier niet over in discussie te gaan; het is jouw appartement en daar mag je iedereen uitnodigen die je wilt.

Egyptische appartementencomplexen hebben altijd een bawwèb, een deurman. Deze woont met zijn vrouw en zes kinderen in een schimmig hokje onder de trap. Egyptenaren sommeren hem soms om sigaretten te halen of een ander klusje te doen, waarvoor ze hem vervolgens wat geld geven. Nu durfden wij Nederlandse studenten dat destijds natuurlijk niet te doen, maar weet dat je hem altijd om hulp kunt vragen als je in de nesten zit, ook als het al laat is. Geef hem echter niet de schuld als het water/gas/licht het niet doet, want dat is waarschijnlijk te wijten aan Egypte of onwil van de huisbaas.

Toch ga ik nu iets vreselijks van je vragen: behandel het personeel beleefd maar niet te vriendschappelijk, in ieder geval totdat je hebt geobserveerd hoe de andere bewoners van het gebouw met hen omgaan. Egypte heeft een duidelijke klassenmaatschappij, en als Rijke Westerling behoor je tot de bovenklasse, of je dat nou wilt of niet. Afgezien van de huisbaas, behoort het personeel echter tot de onderklasse. De kans bestaat dat je als twintigjarige backpacker de kromgebogen sjaghèla streng moet toespreken omdat ze water in de stekkerdoos heeft gegoten of de bawwèb moet terugroepen omdat een brandende lucifer bij het gaslek houden de gaslucht niet daadwerkelijk heeft doen verdwijnen. Als je te familiair doet – zéker als je Arabisch spreekt en iedere vreemde met het über beleefde ‘hadritak’ of ‘siyadtak’ aanspreekt – loop je het risico dat men (onbewust?) misbruik gaat maken van je vriendelijkheid, bijvoorbeeld door halfslachtig schoon te maken maar wel de volle mep te willen ontvangen of niet te reageren op je dringende hulpverzoeken als de boilervlam weer eens is uitgedoofd.

Stap 4: Als je er weggaat

Houd de foto’s die je op dag 1 hebt gemaakt bij de hand, zowel van de meters als het appartement zelf. Als je een snert-huisbaas hebt, loop je het risico dat hij gaat proberen jou de schuld te geven van de voorwerpen die kapot zijn gegaan (wat in Egypte onvermijdelijk is; alles wat nieuw is valt er binnen een paar maanden op een of andere manier uit elkaar). Laat de berekening van de de gas/water/licht-kosten voor je op papier uittekenen – dit vooral om te laten zien dat je er bovenop zit en hij dus echt niets hoeft te proberen – en betaal deze dan ongeacht of de berekening ergens op slaat of niet (want wat wil je anders doen?). Wrokkige vrienden van me stalen als wraak het douchegordijn, dus dat is altijd een optie als de huisbaas vervelend doet. Het is overigens vriendelijk om de bawwèb en de sjaghèla een extraatje te geven.

Als je je het begin van deze blogpost nog kunt herinneren, weet je dat een andere optie de Egyptische Manier is. Die raad ik je eigenlijk meer aan dan bovenstaande. In Egypte gaat maar weinig ècht volgens de regels, dus denk niet dat je via bovenstaande werkwijze beter beschermd bent tegen afzetters of een betere positie hebt. De beste bescherming daartegen is juist door mondjesmaat aan contacten te komen via Egyptenaren zelf. Misschien ken je wel een Egyptische buurman of collega of medestudent of snackbarmedewerker die weer iemand kent, wiens oudoom je met een verre neef in contact kan brengen. Als je een backpacker bent, een van de jongens achter de balie heeft vast wel een vriend die iets kan regelen. Er zit geen limiet aan dit keten van verbintenis! En dat is niet raar, want zo doen Egyptenaren het zelf ook. Volg vervolgens bovenstaand stappenplan, maar dan zonder de stukken over de makelaar. En geef je tussenpersoon een ‘bedankje’, want hij heeft je hoogstwaarschijnlijk veel geld bespaard.

Hopelijk schrikt bovenstaande je niet te veel af. Ikzelf heb een geweldige tijd gehad in Caïro. Wel heb ik er veel beginnersfouten gemaakt waarop ik veel geld had kunnen besparen. Daarbij wil ik dat je je realiseert wat er mis kan gaan, zodat je niet voor verrassingen komt te staan of stomverbaasd bent dat er geen wooncorporatie met een behulpzame klantenservice bestaat.

Herinner je je die foto van mij bovenaan deze blogpost nog? Als ik me omdraaide en uit het raam keek, was dit wat ik zag.
Herinner je je die foto van mij bovenaan deze blogpost nog? Als ik me omdraaide en uit het raam keek, was dit wat ik zag.

Een Huishouden van Jan Steen – Lara in Alexandrië, Egypte

, , , 0

Uitzicht Citadel Qaitbey Alexandrië Egypte

 

‘Mijn familie zet me onder druk om nog meer kinderen te nemen,’ klaagde mijn gastvrouw terwijl ze een slok sinaasappelsap nam. Ze plaatste het glas op de rand van haar balkon. Het spierwitte appartement bood spectaculair uitzicht op de Qaitbeybaai. Beneden stormde het, en golven klapten met donderend geraas op de rotsen. In de hemel doemden grijze stapelwolken op.

Terwijl we verder praatten, besefte ik dat in de paar uur dat ik haar kende al als een vriendin aanvoelde. Mijn gastvrouw was een jonge moeder en tevens keiharde zakenvrouw bij een internationaal bedrijf. In haar vrije tijd werkte ze als instructeur parachutespringen, ter ontsnapping aan de sleur van het gezinsleven. Ik had haar ontmoet via Couchsurfing, een website waar plaatselijke bewoners een gratis slaapplek kunnen aanbieden aan reizigers. Hier waren de gastvrouw en haar gezin begonnen met couchsurfen omdat de Egyptische Pond inmiddels dusdanig ontwaard was dat reizen onbetaalbaar was geworden. Buitenlanders thuis uitnodigen vonden ze een geschikte manier om hun dochtertje kennis te laten maken met, en ik citeer, ‘inspirerende vrouwen uit het buitenland’.

Eerder die middag had een taxi me voor haar appartement afgezet. Toen de deurbelvogeltjes mijn aankomst aankondigden, leek mijn komst haar echter ontschoten te zijn. Uiteindelijk sleurde ze me met een vrolijk ‘geen probleem’ naar binnen. Met het licht onbestemde schuldgevoel van een nieuwe gast legde ik mijn Birkenstocks voorzichtig naast de deur en zette mijn rugzak tegen de bank in de zitkamer. De met vuil overdekte huisraad deed denken aan een huishouden van Jan Steen: buren (iedereen bleek familie) liepen af en aan door het huis en struikelden continu over de rafelige hoeken van het Perzisch tapijt, een felroze speelgoedauto in het gangpad en clusters vers gesnoten zakdoeken die verspreid lagen door het huis (iedereen bleek verkouden).

Bij wijze van couch wees mijn gastvrouw me een met bloemen versierd kinderbedje toe. Het feit dat ik me in een felroze prinsessenkamer bevond, deed vermoeden dat haar dochtertje haar slaapkamer voor mij had opgegeven. Het meisje zou de daaropvolgende nachten inderdaad bij haar ouders slapen. Op hun beurt zouden die de daaropvolgende ochtenden met donkere wallen aan de ontbijttafel verschijnen.

De volgende morgen werd ik opgewonden wakker. De frisse zeebries, koelere temperaturen en uitlaatgassen van de kustweg riepen me door het open raam. Ik besloot mijn eerste dag in Alexandrië te beginnen met een wandeling over de boulevard. Vervuld van dat enthousiasme kwam ik uit bed, om meteen over de felroze speelgoedauto van het meisje te struikelen. Ik stommelde opzij en kwam met mijn rechtervoet op een venijnig legoblokje terecht. Kermend vlocht ik mijn haren in en waste mijn gezicht. De harde wind die woei zou zelfs het gladste haar in een bos pluizige pieken transformeren, had mijn gastvrouw vanuit de gang geroepen terwijl ze zelf een extra stevige hoofddoek. ‘Je hebt geluk met het weer,’ concludeerde ze vervolgens opgetogen. 

Een uur later zat ik op de stenen rand die de Middellandse Zee scheidde van de boulevard. Grijze stapelwolken vlogen met een noodvaart door de verder helderblauwe hemel. De golven braken schuimend op de boulevard en landden af en toe op argeloze voorbijgangers, die vervolgens gillend wegsprongen. Toch hield de storm watersporters niet tegen: jongens in zwembroek en buitenproportioneel veel vrouwen in nikab zwommen in het deinende zeewater. 

Ik nam een slok van mijn cappuccino en lepelde de kaascroissant naar binnen. Die had ik bij een Franse bakkerij gehaald in de veronderstelling dat een ‘kaasbroodje’ daar hetzelfde zou betekenen als in Nederland, namelijk een droog croissantje met een verwaarloosbaar staafje nepkaas. In plaats daarvan kreeg ik een bladerdegen kom gevuld met kokende kaas in mijn handen gedrukt. Ik probeerde nog een hap te nemen en zat vervolgens volledig onder. Terwijl ik me schoonpoetste met een van de zeshonderd servetjes die de bakker mij had meegegeven, richtte ik mijn blik op de bontgekleurde panden in Europese architectuurstijlen die de boulevard sierden. Mijn ogen gleden langs de gietijzeren balkonnetjes, Franse luiken en rococo versieringen op de gevels. Ik snoof de zeelucht diep in en genoot van de ochtendrust. 

‘Inti amar, je bent een maan, masjallah!’ onderbrak een tandeloze visser mijn rustmoment. Dit is een groot compliment voor een mooi iemand in het Arabisch, maar op het randje in het Nederlands vanwege de associatie met bleek en rond. Ik keek in de plastic emmer naast hem op de grond. ’Wat bent u aan het vangen?’ vroeg ik nieuwsgierig. ‘Ik ben niet kieskeurig, alles wat God aan mijn hengel hangt,’ antwoordde hij – (dit is een samenvatting van een reeks handgebaren aan zijn kant: hij wees naar de hemel, toen naar de zee en vervolgens naar zijn hengel) – terwijl hij de hengel met een ferme zwiep in zee uitgooide. Hij beschermde zijn ogen tegen de zon met zijn hand en keek uit over het water. Intussen vroeg hij of ik had gehoord van de kwallenplaag die de Middellandse Zee teisterde. 
Daar had ik iets over gelezen, antwoordde ik. Kwam dat niet door opwarming van het zeewater en grootschalige sterfte van kwallen-etende zeeschildpadden door watervervuiling? 
Hij lachte me vierkant uit: Israël had natuurlijk kwallen gestuurd, wist hij zeker. 

'Toen ze klaar waren met eten, smeten ze hun plastic zakken, blikjes en papieren verpakkingen lachend over de rotsen en in de zee.'
‘Toen ze klaar waren met eten, smeten ze hun plastic zakken, blikjes en papieren verpakkingen lachend over de rotsen en in de zee.’

Ik ging naast hem staan en keek uit over de rotsen, waar een koddig gezinnetje juist bezig was met het ontbijt. Toen ze klaar waren met eten, smeten ze hun plastic zakken, blikjes en papieren verpakkingen lachend over de rotsen en in de zee. Ik zag het tafereel met lede ogen aan. Verontschuldigend vertelde de visser dat zulke mensen van het platteland kwamen. ‘Verdomde boeren,’ mompelde hij erachter aan.

Ik vervolgde mijn wandeling en liep dieper en dieper de volkswijk in. De wijk grensde aan de boulevard en bestond uit grauwe, vuile appartementenflats. De straten waren versierd met glimmende vlaggetjes, een herinnering aan de Ramadan, de feestelijke vastenmaand voor moslims, die toevallig net afgelopen was. Ik kwam langs een cafeetje, waar de mannen hun kranten opzij schoven en verbaasd opkeken van hun thee en waterpijp. 
‘Ben je verdwaald?’ riepen ze. 
‘Nee hoor!’ zwaaide ik vrolijk terwijl ik zelfverzekerd doorstapte. 

'Even later bleek ik verdwaald.'
‘Even later bleek ik verdwaald.’

Even later bleek ik verdwaald. De batterij van mijn telefoon was leeg en ik had geen kaart meegenomen. Niet dat ik met een kaart wel had geweten waar ik was. Aangezien ik ben opgegroeid in de tijd van technologische vooruitgang, is de kunst van het kaartlezen aan mij voorbij gegaan. Bovendien lijd ik aan een legendarisch slecht gevoel voor richting, wat maakt dat ik zelfs op de minimaalste afstanden de weg kwijtraak. Dit, in combinatie met mijn voorliefde voor lange wandelingen, maakte dat vrienden mijn verzoek om wandelgezelschap meestal medelevend op blauw lieten staan.

Na een tijdje doelloos ronddwalen en naar mensen zwaaien stuitte ik op een spookkermis. De krakkemikkige attracties en enkele gezellige palmbomen stonden er verlaten bij. Plotseling kwam een stel kinderen en zwerfhonden aangestoven. De nieuwste mahraganat-hit klonk krakend uit een luidspreker. Erop vertrouwende dat aan alle veiligheidsvoorschriften was voldaan, waagde ik mijn leven in de zweefmolen. Aan het eind van de middag vond ik mijn weg terug naar de kust.

‘La’a, wallahi al-‘azim…!’ krijste mijn gastvrouw de volgende morgen in haar mobieltje (‘Nee, bij de Almachtige God…!’). Ze wist haar auto rakelings te stoppen voor een onverwachte oversteker, toeterde luid en scheurde toen met een boog om de voetganger heen. Ik zat bevend op de achterbank met haar dochtertje, dat totaal geen last leek te hebben van haar moeders rijstijl. De auto kwam tot stilstand voor een kinderdagverblijf, de ramen beplakt met vrolijk gekleurde kindertekeningen. Mijn gastvrouw opende de zijdeur, hees het meisje in haar armen en snelde naar binnen. De auto liet ze stationair draaien en de rij auto’s achter ons groeide gestaag. 

Enkele minuten later sprong ze de auto weer in en reed verder naar de Bibliotheca Alexandrina. Ik wuifde haar uit maar zag dat ze alweer met woeste handgebaren aan het telefoneren geslagen was. Ik liep door de ingang, langs gonzende schoolklassen, het gebouw binnen. De oorspronkelijke bibliotheek werd in de derde eeuw voor Christus in opdracht van een toenmalige Grieks-Egyptische koning gebouwd. Op haar hoogtepunt telde ze vele duizenden boekrollen, die in alle uithoeken van de wereld waren verzameld en naar Alexandrië verscheept. Enkele eeuwen daarna liet de bekende naam Julius Caesar de bibliotheek tot op de grond toe afbranden. Het moderne gebouw dient als studiecentrum voor de Universiteit van Alexandrië. De bibliotheek bezit ook kunsttentoonstellingen en een planetarium, waar onderwijsfilms voor kinderen worden gedraaid. 

Daar zat ik even later tussen de gezinnen en schoolklassen onder het koepelvormige scherm. De ruimte werd verduisterd en het geroezemoes zwakte af. Er verscheen een animatie van een lemen hutje in de woestijn. De camera gleed door het zijraam en toonde een getulbande wetenschapper die zich over stapels perkamenten boog. De film ging over een middeleeuwse Arabische wiskundige die allerlei optische wetten had ontdekt. Terwijl een vertelstem in dramatisch Koran-Arabisch – anders dan het Modern Standaardarabisch van het nieuws; ook weer anders dan het dialect van Egyptenaren – zijn verhaal deed, begonnen de bezoekers te lachen, klappen en joelen, een onverwacht sentiment bij een onderwijsfilm voor kinderen.

Later die middag liep ik over de kustweg naast de Qaitbeybaai naar de citadel van wijlen de Sultan Qaitbey. Het stormde nog steeds, hoewel de grijze wolken hadden plaatsgemaakt voor zonneschijn. De boulevard was afgeladen met eigenlandtoeristen. Egyptenaren met geld gaan ‘s zomers immers graag naar de noordkust. Dit betekent grote winkelcentra, Amerikaanse hotels- en fastfoodketens en privéstranden, want daar houden rijke Egyptenaren van. Het contrast tussen de privé- en volksstranden was opvallend: de volksstranden waren bezaaid met afval en afgeladen met mensen, terwijl de privé-stranden brandschoon, vrijwel uitgestorven en bovenal Europees-geprijsd waren. 

Het imponerende fort werd omringd door een ruige kust met scherpe rotsen, waarop enorme golven kapotsloegen. De armen van het beige kasteel omringden een grote binnenplaats met groene gazons en palmbomen. Ik klauterde over de smalle trappen naar boven en wurmde me door een schietgat in de dikke, stenen muur. De felblauwe baai was bezaaid met bootjes, die dobberden in de wind.
‘Wil je een foto met ons maken?’ klonk plotseling achter me. 
Ik draaide me om en zag een paar tienerjongens staan. ‘Uh – pff – ja, als je dat wilt?’
Algauw volgden er meer. Uiteindelijk werden het er zoveel dat ik op het gros van de berichten op sociale media van die dag moet hebben gestaan. 

'... de volksstranden waren bezaaid met afval en afgeladen met mensen...'
‘… de volksstranden waren bezaaid met afval en afgeladen met mensen…’
'... terwijl de privé-stranden brandschoon, vrijwel uitgestorven en bovenal Europees-geprijsd waren.'
‘… terwijl de privé-stranden brandschoon, vrijwel uitgestorven en bovenal Europees-geprijsd waren.’

Tegen de schemering liep ik onder een kleverig briesje een lokaal openluchtvisrestaurant binnen. Overal in Egypte prees men vis uit Alexandrië de hemel in. Tot nu toe had ik me echter onthouden van vis, gemotiveerd door de sluimerende angst dat de vis in de Nijl gevangen werd. Maar onder dwang van mijn gastvrouw moest ik er nu toch echt aan geloven. Restaurant Aroest il-Bahr (Bruid van de Zee) zou het beste van het beste zijn. Helaas bleek dit restaurant moeilijk te vinden, want in Alexandrië heet vrijwel ieder restaurant Bruid van de Zee. Ik wist in ieder geval wel dat ik koste wat het kost de toeristische tenten aan de zee moest vermijden, niet alleen om de matige kwaliteit van het eten, maar ook om te kunnen zeggen dat ik geen Toerist was maar een Reiziger.

In de keuken waren een paar medewerkers druk bezig de stenen vloer ‘schoon’ te boenen (ze gooiden emmers water over de vloer en begonnen vervolgens in onbestemde richting te dweilen). Met de leidende stem van mijn gastvrouw in mijn achterhoofd pakte ik een plastic mandje van een stapel en liep op de visuitstalling af. Vervolgens wees ik stukjes zeebaars, ombervis en gamba’s aan in het ijs en plaatste het mandje op de grond. De aandacht van een medewerker trok ik door zachtjes ‘pssst’ te zeggen (deze techniek werkte ook op straat en werd veelvuldig door Egyptenaren onderling èn tegen mij gebruikt). Zodra ik een keukenhulp in de kraag had gevat, pakte die het mandje op en zette het weer ergens anders neer. Daarna werd de vis door wederom iemand anders naast de kok geplaatst en sloeg die eindelijk aan het koken. 

Ik nam plaats aan een tafel en sloeg Yung Changs Wilde Zwanen open. Bliksemsnel, want zo is Egyptische service dan ook wel weer, stapelde de ober mijn tafel vol borden gebakken vis, evenals het gebruikelijke scala aan bijgerechten: platte broodjes, sesampasta en komkommer-tomatensalade. Het in Egypte immer dreigende risico op diarree en stikken werd ruimschoots gecompenseerd toen ik de rekening zag.

Het was al donker toen ik naar het huis van mijn gastgezin wandelde. Er stond een warme bries en de maan stond hoog aan de hemel in al haar bleke rondheid. Hoewel ik van plan was nog even te stoppen bij de befaamde Stanleybrug, gewoon, om hem gezien te hebben, kwam ik plotseling op een onbekende, onafgemaakte brug terecht. Het bouwsel hield midden in de lucht op. In opperste doodsangst rende ik (en een paar anderen die getroffen waren door hetzelfde noodlot) langs de drukke snelweg terug. In ieder geval had ik eindelijk antwoord op de vraag die mij al wekenlang woelend wakker hield, namelijk waarom Egyptenaren zo vaak over snelwegen lopen: het gebeurt je gewoon.

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Volgende stop: Marsa Matroeh!

Toerismeterreur – Lara in Luxor, Egypte

, , , 0

De Kolossen van Memnon staan zo naast de weg...
De Kolossen van Memnon staan zo naast de weg…

Ik zat in de trein op mijn aangewezen plek. De airco loeide, dus ik had mijn grasgroene sjaal om mijn armen geslagen. Naast me zat een tiener met een felroze hoofddoek, waaroverheen ze een koptelefoon had geklemd. Ze was verdiept in een Koreaanse dramaserie op haar laptop. Ik hoorde het gedempte geschetter van de personages, die Syrisch spraken, een Arabisch dialect dat vanwege haar zachte klanken vaak gebruikt wordt voor het nasynchroniseren van soapseries.

Ik had net een boek opengeslagen toen ik vanuit mijn ooghoek een lange, magere man in een witte tulband en een vuile galabiyya in een onbestemde grijsbruine kleur op me af zag benen. Hij zette het direct op een krijsen, hoewel de inhoud van zijn verder ongetwijfeld uitstekende argumentatie me door zijn Opper-Egyptisch boerendialect ontging. Van schrik wist ik niet wat ik moest zeggen en bovendien werd ik volledig in de steek gelaten door het Arabisch dat ik inmiddels al een jaar studeerde op de universiteit. Daarom begaf ik me tot het allerlaatste redmiddel, hetgeen spaarzaam gebruikt moet worden wil het zijn universele kracht behouden bij het andere geslacht: ik perste met alle macht een traan uit mijn ooghoek en gluurde omhoog hoe het ontvangen werd. De man werd nog net niet met pek en veren maar wel met verwijtende blikken en woedend geheven rechterarmen weggejaagd wegens het ‘lastig vallen van dat arme meisje’. (Later begreep ik dat ik op zijn stoel zat.)

Ik was op weg naar Luxor, een stad die zo vol staat met Oud-Egyptische beelden en tempels dat het ook wel het Openluchtmuseum wordt genoemd. Het was tot enkele jaren geleden dan ook dé toeristentrekpleister van Egypte. Alles veranderde echter toen de Egyptische Revolutie van 2011 het toerisme stillegde. Ministeries van Buitenlandse Zaken over de hele wereld bestempelden Egypte, en het hele land maar vooral Luxor leed onder dit plotselinge wegblijven van toeristen. Er bleken weinig arbeidsalternatieven voor de gidsen, taxichauffeurs en straatventers die voorheen hun inkomen hadden gehaald uit de toeristenindustrie. 

Nog steeds is het toerisme niet wat het geweest is, hoewel het geleidelijk aan aan het bijtrekken is. De werkelozen zijn dan ook wanhopig en boos, en storten zich onverstandig genoeg op iedere toerist die er nog wèl komt. Als vrouw alleen werd ik dan ook binnen de kortste keren herkend. Koetsiers en gidsen zaten me met paard en wagen achterna door de straten, en toen ik eens een restaurantje binnenglipte voor een middagmaal, wachtten de kerels in groepjes voor de deur (pech voor hen, ik vertrok via de achteruitgang). Overvallen door een ongezonde portie stress, migraine en zelfmedelijden, eindigde ik mijn eerste avond met een halalburger bij de McDonald’s.

Toch, als gematigd geïnteresseerde in de Egyptische oudheid mocht ik de schatten van Luxor niet ongezien aan me voorbij laten gaan. Ik zou mijn lijst afwerken en de stad daarna zo snel mogelijk verlaten. De Tempel van Amoen, het Luxor Museum en de Tempel van Luxor stonden bovenaan. De volgende dag ontmoette ik op de binnenplaats van het tempelcomplex van Amoen een vriendelijke opa die me voor een zacht prijsje wel wilde rondleiden. Hij kwam oorspronkelijk uit Aswan maar had Egyptologie gestudeerd aan de Universiteit van Caïro. Na zijn studie trouwde hij met een Luxorse en inmiddels woonde hij er al ruim veertig jaar. 

Vol vuur begon hij aan een verhaal over de huizenhoge pilaren, overdekte tempels en stenen brokstukken die om ons heen verspreid lagen; vol minachting wees hij naar de andere gidsen, volgens hem onopgeleide sukkels. Soms bukte hij opeens, schoof onopvallend een steentje opzij en liet zijn wijsvinger glijden over wat daaronder lag. Vervolgens streek hij zijn wijsvinger over mijn arm en liet zo een felgekleurd streepje achter. Door de jaren heen had hij stenen en metalen gevonden en verstopt. Deze relieken van het verleden werden door de oude Egyptenaren gebruikt als kleurstof voor hun kunstwerken.

Vlakbij de plek waar ik verbleef hing dit bordje met 'de molenheek', waarmee ze denk ik 'De Molenbeek' bedoelden. Ik heb niet gevraagd waarom.
Vlakbij de plek waar ik verbleef hing dit bordje met ‘de molenheek’, waarmee ze denk ik ‘De Molenbeek’ bedoelden. Ik heb niet gevraagd waarom.

Ik streek juist voorzichtig met mijn handen over een felgekleurd hiëroglief in een donkere stenen ruimte toen de gids een gil slaakte. Jammerend joeg hij me naar buiten en dwong me mijn handen ‘te reinigen’ in het woestijnzand. Ik volgde zijn bevel en keek verbijsterd toe hoe hij de zweetparels van zijn voorhoofd veegde. De Oud-Egyptische kunstenaar mengde blijkbaar traag werkend gif door zijn verf, als afweermechanisme tegen grafrovers.

Weer een dag later, tegen het ochtendgloren, werd ik wakker gebeld. De schrille zaghroeta die ik voor de gelegenheid had ingesteld als ringtone schalde door de slaapkamer van het AirBnB-appartementje. Ik kwam overeind en stommelde naar het bureau in de hoek van de kamer, waarop het apparaat bleef zoemen en gillen.
‘Aló?’ mompelde ik slaapdronken.
‘Sabah al-foel, ochtend van bloemen, Lara,’ riep een hartelijke mannenstem.
‘Sabah al-isjta, ochtend van room, met wie spreek ik?’ vroeg ik op mijn hoede.
‘Ahmed,’ antwoordde de man.
Ik begon te lachen: ‘Dat helpt weinig, meneer.’ (Drie op de vier Egyptenaren heten Ahmed.)
‘Ahmed,’ herhaalde hij, nu teleurgesteld. ‘De gids van gisteren…’
Ik ging overeind zitten en verontschuldigde me uitgebreid. ‘Natuurlijk ken ik u nog.’
‘Heb je zin om mee naar de Westoever te gaan? Je kunt gratis aansluiten bij een groepje Egyptenaren,’ bood hij aan.
Verbaasd vroeg ik of hij geen grapje maakte.
‘Natuurlijk niet, als je de anderen maar niet vertelt dat jij niet meebetaalt. Hen heb ik namelijk góéd laten dokken.’ Hij pauzeerde even en lachte schaterend. ‘Ik heb een programma gepland langs de Thebaanse Necropolis, de Kolossen van Memnon, de Notabelen, de Tempel van Hatsjepsoet en de Vallei der Koningen. Sta klaar om half acht stipt!’
‘Half acht,’ bevestigde ik. ‘Is goed, tot dan!’

Om halftien kwam hij op zijn dooie akkertje aankarren in een witte minibus. Een arm gooide de zijdeur open en klapte de zitstoel naar voren. Ik kroop naar achteren en begroette de inzittenden, een veramerikaanst Egyptisch gezin. Vader, moeder en hun twee dochtertjes woonden in de Verenigde Staten en spraken amper nog een woord Arabisch. Wat ze wel konden zeggen, deden ze met zo’n sterk accent dat zelfs ìk erom moest lachen.

Op de achterste achterbank lag een man in galabiyya tegen het raam te slapen. ‘Let maar niet op mijn neef, hij rijdt op de terugweg,’ riep de gids naar achteren. Ik was zeer vermaakt, want ik trof in Egypte met enige regelmaat op de bijzonderste plekken slapende zielen aan. Op de trap van het Nubisch Museum in Aswan stapte ik onverhoeds op een snurkende bewaker. Ook op mijn laatste dag in Caïro, op weg naar de balie om uit te checken, struikelde ik over de nachtwaker die in de deuropening lag te pitten (en overigens volkomen onverstoord doorsliep). 

Voor hen die ooit Sims 3 Wereldavonturen hebben gespeeld, zullen in dit bouwwerk, de Tempel van Koningin Hatsjepsoet, de inspiratie voor de gelijknamige tempel in Egypte in het spel herkennen.
Voor hen die ooit Sims 3 Wereldavonturen hebben gespeeld, zullen in dit bouwwerk, de Tempel van Koningin Hatsjepsoet, de inspiratie voor de gelijknamige tempel in Egypte in het spel herkennen.

In de gekoelde minibus gingen we de bezienswaardigheden af. Tijdens de rondleidingen buiten kon ik me moeilijk concentreren op de gids door de felle zon. Waar mogelijk vluchtte ik naar de koelte van ondergrondse tombes, verstopt in het woestijnzand. Aan het eind van de middag keerden we terug naar de stad, overdekt met zand, zweet en geschiedenis.*

Toen ik die avond terugkwam in mijn kamer, sprong ik meteen onder de douche. Ik boende mijn lichaam schoon met een sponskomkommer, een langwerpige komkommerachtige die aan bomen groeit en na gedroogd te worden de textuur van een scrubhandschoen krijgt. Het water dat van mijn benen naar het putje stroomde kleurde donkerbruin. Een verkwikkende douche later wikkelde ik mijn haar in een oud T-shirt en smeerde me van top tot teen in met verse aloë vera, die ik een dag eerder bij een straatventer gekocht had en nu in de koelkast bewaarde. Mijn haar, inmiddels kurkdroog door het chloorhoudende leidingwater, smeerde ik in met arganolie. Ik trok mijn slaapshirt aan en ging op een ligstoel op het balkon liggen. Terwijl ik slaperig mijn haar kamde, keek ik naar de langsvarende bootjes op de Nijl in het licht van de ondergaande zon. Voor ik het wist was ik in slaap gevallen. 

‘Ik getuig dat er geen God is dan God…’ klonk de nasale gebedsomroep in de vroege morgen. Ik werd wakker op het balkon en kwam steunend overeind van mijn ligstoel. In Egypte klinkt de omroep, zoals in veel moslimlanden, vijfmaal per dag. Het land staat vol moskeeën, dus je hebt goede kans dat je hotelkamer zich pal naast de luidspreker van zo’n moskee bevindt. Nu kan ikzelf erg genieten van dit feeëriek gebedsgeschal. De voorwaarde is echter wel dat de omroeper een goede stem heeft en dat is helaas zelden het geval. Vaker werd ik ’s nachts opgeschrikt door een cassetteopname van de lokale imam, die knarsend voor een microfoon werd afgedraaid. De stem reciteerde dan de geloofsbelijdenis: ‘Ik getuig dat er geen God is dan God en dat Mohammed zijn boodschapper is’ (maar niet drie keer zeggen, want dan ben je opeens moslim) en meldde daarbij ter aanmoediging dat bidden beter was dan slapen. Waarschijnlijk vindt ook de doorsnee moslim het taai om om vier uur ’s ochtends van zijn bed te worden gelicht. 

Hoewel Egyptenaren daar weinig last van leken te hebben; ze leken zelfs helemaal nooit te slapen. Als ik ’s avonds laat in bed lag en probeerde de slaap te vatten werd ik voortdurend wakker gehouden door het gelach van spelende kinderen, geblaf van straathonden en af en toe een uitbundige ‘Allah’, gevolgd door gejuich en applaus. Dat laatste kwam dan van het waterpijpcafé verderop, waar de plaatselijke herengemeenschap van een voetbalwedstrijd genoot. 

Ik kleedde me aan en slobberde een paar mango’s naar binnen als ontbijt. Mijn laatste dag in Luxor was aangebroken en ik kon niet wachten om te vertrekken. Mijn volgende stop zou Alexandrië worden, de twee-na-grootste stad van Egypte, gelegen aan de Middellandse Zee. Na een week in de woestijn leek me dat een geschikte bestemming. Dan moest ik echter eerst een treinkaartje weten te bemachtigen en zoals ik in Giza al had gemerkt zou dat wellicht voor moeilijkheden zorgen. Daarom had ik de huisbaas in het appartement erboven om hulp gevraagd. 

Rond het middaguur klonk kwetterend vogelgefluit door het appartement (de gebruikelijke deurbel in Egypte). Ik holde naar de voordeur en vond daar de huisbaas in de deuropening. ‘Ik heb een taxichauffeur voor je gebeld. Hij gaat nu naar het station om te vragen of er nog kaartjes zijn voor de trein naar Alexandrië. Dan komt hij hierheen om ons te vertellen of er nog kaartjes zijn, en als jij akkoord gaat, gaat hij bellen om te vragen of ze een eersteklaskaartje voor je willen reserveren, want de tweedeklas is natuurlijk verboden voor buitenlanders. Daarna gaat hij weer terug naar het station om het treinkaartje voor je op te halen en komt hij het ons brengen.’ 

Dit alles bracht hij met een tevreden glimlach. Dit was nu al de tweede keer dat iemand een dergelijke werkwijze voorstelde, en de geest van mijn voorouders, waartussen vast wel een Blanke-Meester-die-het-allemaal-beter-weet heeft gezeten, nam bezit van me.
‘Ik wil niet ondankbaar klinken, maar dat klinkt enigszins inefficiënt,’ begon ik fronsend. 
‘Hoezo?’ vroeg hij.
‘Waarom gaan we niet gewoon samen en doen we alles in één keer?’ 
‘Maar… maar hij moet toch eerst…’ stamelde de man verbluft.
‘Laat maar,’ wuifde ik het weg. ‘Hoeveel ben ik hem schuldig straks?’
‘Tweehonderd giné voor het treinkaartje en honderdvijftig voor de moeite,’ antwoordde hij verontschuldigend. ‘De arme man moet immers zo vaak heen en weer rijden.’

We besloten de overeenkomst met een handdruk. Althans, daartoe waagde ik een poging, maar de praktiserend islamitische huisbaas legde zijn hand op zijn hart en liep toen glimlachend de deur uit, lispelend dat de Barmhartige me mocht behouden. Met kloppende slapen plofte ik neer op de bank in de zitkamer. 

De rest van de middag drentelde ik rusteloos door het appartement. Ik durfde niet meer naar buiten, want dan zouden de tientallen taxichauffeurs weer tegen me gaan roepen. Naarstig op zoek naar iets om me af te leiden kwam ik uit bij mijn kleren, die inmiddels wel een wasbeurt konden gebruiken. Ik vulde een zinken teil met water en zeep en sleepte het naar het balkon. Vervolgens ging ik de mangovlekken – Egyptische mango’s zijn ongekend sappig – in mijn kleren te lijf. Terwijl ik de waszak afwerkte, kleurde het water steeds donkerder van het stof, zand en vervuiling. Ik spoelde de schone kleding uit in de badkuip en hing het te drogen aan de waslijn. 

‘Niet te lang laten hangen, anders bleekt de zon de kleuren uit!’ riep mijn gastheer vanuit de bloementuin onder het balkon. Hij zat op een bankje in de schaduw, met op het tafeltje naast hem een glas thee en een opengeslagen krant. ‘O en trouwens,’ ging hij verder, ‘de taxichauffeur is een uur geleden langs geweest en hij zei dat er geen plaatsen meer vrij waren in de nachttrein. Je zult nog een nacht moeten blijven. De eerstvolgende optie is morgenvroeg. Tamam?’

‘Tamam,’ bevestigde ik met een kort zwaaitje alvorens naar binnen te stormen voordat ik uit frustratie een keel zou opzetten. Ik rende door naar de badkamer, maakte oogcontact met mijn spiegelbeeld en gaf mezelf een ferme klap in het gezicht. ‘Doe normaal en stòp met zeiken. Dit wist je van tevoren,’ siste ik tegen mijn woedende reflectie, mijn wijsvinger waarschuwend geheven. ‘Jij gaat nu een ontzettend kalmerende wandeling langs de Nijl maken en iedereen die ook maar iets probeert, krijgt er verbaal van langs!’

Het is me opgevallen dat Egyptenaren graag in funky hoeken en posities fotograferen, vandaar de helling van deze foto.
Het is me opgevallen dat Egyptenaren graag in funky hoeken en posities fotograferen, vandaar de helling van deze foto.

Even later kuierde ik over de Nijlboulevard, de koelheid zelve. Mijn uitbarsting had de druk dusdanig van de ketel gehaald dat zelfs de middaghitte me niet meer kon deren. Ik zwaaide vrolijk naar de families in het gras en fluisterde mezelf rustgevende mantra’s toe, zoals: ‘Leef in het nu’; ‘Wees avontuurlijk’; en ‘Relativeer, want op de schaal der dingen…’ Algauw raakte ik, zoals wel vaker tijdens mijn solitaire voettochten, verwikkeld in vermakelijke interacties met voorbijgangers.
‘Waarom ben je alleen? Wat vinden je ouders daarvan?’ vroeg een bezorgde vader.
‘Die buitenlandse spreekt onze taal, wallahi!’ jammerde een bejaarde dame.
‘Egypte is de moeder van de wereld!’ gilde een tiener met overslaande stem.
‘Mijn zoon wil wel met een meisje met geel haar trouwen!’ riep een andere moeder terwijl ze haar hand stevig om de arm van haar knappe, zongebruinde zoon klemde.

Dat laatste aanbod was overigens niet geheel aan mijn fabelachtige schoonheid te danken, maar eerder aan het feit dat een Nederlands zesje in Egypte gewoon een tien is, aldus een cynische klasgenoot. Ik liep verder naar een rustig stuk boulevard, ver van de picknickende gezinnen en dagjesmensen. Daar aaide ik een schurftig zwerfkatje in een met straatvuil gevulde kuil in de weg, naast een reeds gestorven knaagdier waar zich onlangs een nieuwe afvalberg op had gevormd.

Opgevrolijkt hield ik die avond een solodiner. Ook later in bed sliep ik als een roos. Zelfs toen ik de volgende ochtend vroeg naar het station wandelde kon ik een tevreden lachje niet onderdrukken. Ik voelde me gereinigd, gelouterd en bevrijd van alle champagneklachten. Vol verwachting stapte ik op de trein richting het noorden, als een reizigster die haar eerste, èchte cultuurschok, een waarlijk rite de passage, had gehad.

 

*Ik vermoed dat dit een stressvolle dag voor me was, want ik heb in mijn eerstvolgende e-mail naar huis weinig interessants verteld over wat ik daadwerkelijk gezien had.

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Nu is het tijd voor Alexandrië!

Op Avontuur in een Dictatuur: Dé checklist voor jouw backpackingtrip naar een eng land

, , , 0

Prachtige zonsondergang in Amsterdam, wier glorie mij geschikt leek hier zonder context of uitleg bovenaan te plaatsen.
Prachtige zonsondergang in Amsterdam, wier glorie mij geschikt leek hier zonder context of uitleg bovenaan te plaatsen.

Door de jaren heen heb ik backpackers, inclusief mijzelf, de krankzinnigste fouten zien maken in hun queesten naar het onbekende. Van op de bonnefooi op het vliegtuig stappen naar een land waar je absoluut géén visa on arrival kan krijgen, tot wekenlang zonder geld zitten nadat de bank de rekening van de reiziger in kwestie blokkeerde omdat hij vergeten was zijn bankpas op ‘internationaal’ te zetten en herhaaldelijk geld had proberen op te nemen vanuit een obscure achterstandsbuurt in een derdewereldland. 

De moeder in mij wil jou, de groene enthousiasteling, dan ook beschermen met een uitgebreide, zorgvuldige en bovenal ontzettend veilige afvinklijst; mijn zorgeloze backpackersziel gaat er echter van uit dat als je uit eigen beweging deze blogpost hebt gevonden en in staat bent te reflecteren op het feit dat je op reis soms voorzichtig moet doen, je toch wel een minimale dosis gezond verstand bezit.

Ik zal dus niet helemaal bij het begin beginnen.

Online zijn er trouwens meer dan genoeg nuttige lijsten met voorbereidingstips te vinden, zoals hier, hier of daar. Persoonlijk houd ik me wel altijd verre van websites die moneybelts, rugzakhoezen en ander soort onzin aanraden; daarmee kom je alleen maar als onervaren en dus een doelwit over. Bovendien worden dergelijke tips meestal alleen opgevolgd door extreem voorzichtige en altijd toch enigszins vermoeiende types die ik in het hostel het liefst vermijd.

Ik spitte door mijn camerarol, naarstig op zoek naar iets geschikts voor deze 'checklist', toen ik zag dat ik deze foto ooit op reis had gemaakt!
Ik spitte door mijn camerarol, naarstig op zoek naar iets geschikts voor deze ‘checklist’, toen ik zag dat ik deze foto ooit op reis had gemaakt!

Neen, ik neig ernaar niet al te veel tijd te besteden aan algemeenheden zoals paspoorten, visums en verzekeringen. Waarschijnlijk weet je immers best dat je paspoort tenminste zes maanden geldig moet zijn op de inreisdatum in het land in kwestie. En dat je misschien een visum nodig hebt en dus tijdig het wereldwijde web moet raadplegen over hoe je er het gemakkelijkst een bemachtigd. En dat je altijd een goede reisverzekering moet hebben, maar wel moet controleren of de aanbieder ook het land wat jij gaat bezoeken dekt, zeker als je naar een eng land gaat. Ja, laat ik me in plaats daarvan richten op die tips die ikzelf graag had willen krijgen voordat ik voor het eerst in mijn eentje op een onbekend land stortte. Absorbeer de moeizaam verworven wijsheden uit de Doos van Pandora aan beginnersfouten van mij en andere hostelgangers en vink deze checklist bij voorkeur op z’n minst een maand van tevoren af.

1. Medicijnen: Als je dagelijks medicijnen moet slikken, zorg dan dat je tijdig een gepaste voorraad van het desbetreffende middel klaarlegt. Controleer of het medicijn verboden is in het land dat je gaat bezoeken; sommige pijnstillers maar ook bijvoorbeeld ritalin staat in veel landen op de Opiumlijst. Als je simpelweg veel (toegestane!) medicijnen moet meenemen omdat je lang op reis gaat, neem dan een doktersverklaring in het Engels mee zodat je bewijs kunt aanleveren als eventuele nieuwsgierige douanebeambten je het vuur aan de schenen leggen. Als je medicijn daadwerkelijk verboden is, zorg dan dat je ruim van tevoren onderzoekt welke verklaringen en stempels je nodig hebt. Als je denkt dat het allemaal wel zal loslopen met je dertien doosjes tramadol, ken je Laura Plummer nog?

2. Bank: Zet je bankpas op ‘internationaal’. Dit kan op de website of betaal-app van je bank. Houd hierbij een marge van een week voor èn na aan, liever te breed dan te smal. Je kunt het altijd later aanpassen, maar het laatste wat je wilt is geen geld kunnen pinnen als je spontaan besluit langer te blijven in een afgelegen bergdorp met slecht internet.

3. Contanten: Zorg dat je honderd euro (of het equivalent daarvan in dollars) in contanten bij aankomst in je portemonnee hebt. In moeilijke landen zijn geldautomaten vaak om onduidelijke redenen opeens allemaal defect. De kans bestaat natuurlijk ook dat je ondanks mijn waarschuwing hierboven vergeet je bankpas op ‘internationaal’ te zetten. En wie weet, misschien heb je een redderscomplex en zie je ergens een creperend weeskind op de grond liggen dat precies dat bedrag tekort komt voor zijn schoolgeld. Je weet maar nooit.

4. Telefoon: Als je in je land van bestemming een simkaart wilt kopen zodat je daar kunt internetten op je mobiel, overweeg dan de oude smartphone van je vader daarvoor mee te nemen. Je kunt altijd je hoofdtelefoon met de internethotspot van je ‘reis’-telefoon verbinden, wat sowieso veiliger is dan je voortdurend met onbeveiligde internetbronnen te verbinden. Als je geen extra telefoon hebt, zorg dan dat je je Nederlandse simkaart heel goed bewaart. Daarmee voorkom je een boel drama als je bank opeens een controlebericht naar je Nederlandse nummer besluit te sturen, je dokter je dringend moet bereiken vanwege testuitslagen of je mailaccount geblokkeerd wordt omdat je hebt geprobeerd in te loggen vanuit een internetcafé in een oorlogsgebied en je je telefoonnummer moet bevestigen.

5. Cultuur: Lees je in in de lokale gebruiken en respecteer die. Mijn ervaring is dat backpackers hier op de meeste vlakken feilloos toe in staat zijn, maar dat zij de grens trekken bij verschijnselen die een ongelijke verhouding tussen mannen en vrouwen aantonen. Dit kristalliseert zich bijvoorbeeld in het voortdurend demonstratief afgooien van de verplichte hoofddoek omdat men dat discriminerend vindt, of een drang om met alle geweld in een mannencafé op straat te gaan zitten omdat men het ‘echt niet vindt kunnen’ dat mannen en vrouwen in sommige landen niet zo gelijkwaardig zijn als in hun Westers paradijs. (Hierna wordt uiteraard tegen iedereen – van onwillige backpackers in het hostel tot het gezin dat hen via Couchsurfing zo gastvrij in huis heeft genomen – steen en been geklaagd over de stuitende intimidatie die zij op straat hebben ervaren.) Wees niet zoals deze reizigers. 

Ik in een met zwerfvuil en straathondjes/katjes (?) gevuld zijstraatje in Cairo.
Ik in een met zwerfvuil en straathondjes/katjes (?) gevuld zijstraatje in Cairo.

6. Laat daarom ook je Activisme thuis: Accepteer en anticipeer erop dat je bij je bezoek aan een arm land misstanden zult zien, van uitgemergelde, met vuil besmeurde beenloze zwervers aan de kant van de weg tot niemand die voor dat kromgetrokken vrouwtje in de metro opstaat. De lokale bevolking heeft jouw idealisme niet nodig en raakt misschien zelfs beledigd als je overduidelijk laat zien dat je op ze neerkijkt. Zoals mijn vader altijd zegt: je kunt ook gewoon thuisblijven als het je allemaal niet bevalt. Geef het goede voorbeeld als je ècht iets wilt doen en kijk de mensen om je heen dan beschuldigend aan. Houd echter in je achterhoofd dat je niet op reis gaat om een plek te veranderen, maar om zelf iets te leren. Soms is die les gewoon dat je eigen land toch wat minder vreselijk is dan je altijd had gedacht.

Wel zijn hier drie uitzonderingen op: 1) geweld tegen mensen of dieren die zichzelf niet kunnen verdedigen; 2) als iemand voor je neus een berg plastic op de grond sodemietert; of 3) als iemand je fysiek lastigvalt. In al die gevallen spreek je de daders met verheven stem aan – de taal maakt hierbij niet uit; mensen begrijpen het vaak wel aan je toon – en als het moet, duw je hem (of haar) van je af. Dergelijk gedrag is namelijk overàl onacceptabel.

7. Politiek: Men denkt vaak dat overheden van enge landen door het lint gaan om seks, drugs en rock ‘n roll. En dat is ook zeker zo. Maar vaker is een grotere misdaad het openlijk bekritiseren van die overheid, waaromheen ijverige rechters dan een creatieve aanklacht boetseren. Hoewel je het als buitenlander wel heel bont moet maken, wil je in de problemen komen, raad ik je alsnog aan je klachten over bepaalde regimes tot je makkers in het hostel te beperken en op straat gewoon je mond te houden. Laat eveneens geen mensen ongemakkelijk voelen door ze uit te horen over (hun mening over) die en die leider, over wie je in de Volkskrant hebt gelezen dat hij allerlei vreselijks heeft gedaan. Allereerst gaat iemands politieke kleur je niets aan en daarbij kom je over als een spion of op z’n minst een medewerker van de geheime dienst, en daar zijn mensen in zulke landen vaak als de dood voor. Word daarom eerst met iemand bevriend voordat je je op dergelijk gevoelig terrein begeeft.

8. Taal: Als het land dat je gaat bezoeken een ander getallenschrift kent, leer dan de cijfers 1 tot en met 10 herkennen. Leer ook de onderstaande zinnen in de (hoofd)taal van het land dat je gaat bezoeken. Als je naar een van de 22 Arabische landen gaat, leer ze dan in het dialect van het desbetreffende land en niet in het Modern Standaard-Arabisch; dat is namelijk geen spreektaal en dan klink je als een mafkees. Schrijf ze op en leer ze uit je hoofd. Als in het land veel sprekers van één taal wonen, is er misschien wel een optie op Google Translate om woorden en zinnen hardop te laten uitspreken zodat je het correct kunt leren (ik kijk naar u, o Nederlanders die alle verfijnde Arabische keelklanken reduceren tot een rochelhoest):

– Hallo
– Hoe gaat het?
– Tot ziens
– Waar komt u vandaan? > Ik kom uit Nederland/België/Suriname
– Hoe heet u? > Ik heet …
– Hoeveel kost dat?
– Alstublieft > dankuwel
– Graag gedaan
– Ik wil graag … (voorwerp)
– Hoe kom ik bij …? > Rechts, links, rechtdoor
– Laat me met rust, goorlap/eng mens
– Pardon (als je iemand aanstoot)
– Het spijt me

9. Kleding: Onderzoek wat voor kleding men in het land dat je gaat bezoeken draagt. Aangezien je op mijn blog bent, ga ik ervan uit dat je naar een moslimland gaat. Kleed je daarom zoals je gewoonlijk doet, maar dan iets conservatiever. Westerse toeristen denken vaak ten onrechte dat ze minder opvallen als ze pastelkleurige gewaden dragen, met als voornaamste gevolg dat de ‘primitieve inheemsen’ hen in hun spijkerbroek en smartphone in de hand geamuseerd nawijzen. Als je er eenmaal bent, kun je altijd kijken wat de mensen daar dragen en de lokale kledingindustrie steunen door wat extra kleren te kopen.

Als je naar een moslimland gaat, neem als vrouw dan één sjaal mee voor eventuele moskeeën. Draag deze echter niet op het vliegveld, vooral niet als je hem maar half omslaat en de helft van je exotisch gekleurde blonde lokken eruit laat steken en je armen bloot laat. Denk eveneens niet dat een hoofddoek automatisch verplicht is omdat je in een moslimland bent (de uitzondering hierop is natuurlijk Iran). Je doel moet (ja, moet!) zijn om niet op te vallen, omdat je dan geen doelwit vormt voor oplichters en schuinsmarcheerders. Neem overigens niet al te veel sjaaltjes mee; je kunt ter plaatse vaak veel leukere kopen. 

Qua outfits, denk in de richting van bovenstaande.
Qua outfits, denk in de richting van bovenstaande.

10. Bagage: Kies een bagagestuk dat past bij je reis. Persoonlijk raad ik mensen alleen aan met een rugzak te reizen als ze ècht licht reizen, bijvoorbeeld met een schoolrugzak met daarin twee schone setjes kleren, een microvezelhanddoek en een toilettas. Maar als je twee weken op een plek blijft, is een koffer misschien handiger. Dit is echter voorkeursafhankelijk, dus ik zal je hierin geen bevelen geven. Als je voor een echte backpack gaat, laat je dan goed informeren bij een speciaalwinkel.

Houd wel rekening met het klimaat van het land dat je gaat bezoeken, evenals het jaargetijde. Ook in woestijnlanden kan het ’s nachts en ’s winters fris worden. En misschien ga je wel een keer kamperen of bergwandelen. Je weet maar nooit. Neem daarom altijd tenminste één warme trui mee en trek die aan in het vliegtuig, ongeacht of je naar een warm of koud land gaat. Besteed het minste aandacht aan T-shirts, sjaals en zwemkleding; die kun je overal wel krijgen.

11. Bijzonderheden: Maak een lijstje van de dingen die in het buitenland niet altijd even goed verkrijgbaar zijn of die gewoon zeer irritant zijn als je ze vergeet. Denk hierbij aan opladers, sportkleren, voorbehoedsmiddelen, panty’s en schoenen in grote maten (Nederlanders). Ikzelf draag op reis het liefst Birkenstocks of witte Converse in maat 42, wat in Iran werkelijk een bespottelijke schoenmaat werd gevonden; er moesten diverse gespecialiseerde schoenenwinkels voor Rare Voeten geconsulteerd worden voordat ze een paar in mijn maat vonden.

*12. Corona: dit extra punt schrijf ik knarsetandend op en verwijder ik linea recta als de reisbeperkingen worden opgeheven. Hoewel Corona in de meeste enge landen niet echt bestaat, is het alsnog noodzakelijk de ingangseisen van het land dat je gaat bezoeken te controleren, bijvoorbeeld op de website van Buitenlandse Zaken. Als je je hebt laten inenten, neem dan je internationale QR-code op papier mee, ongeacht of je bestemming dat als ingangseis heeft; de eisen veranderen gewoon te snel. Of je ook nog een PCR-test nodig hebt, verandert eveneens voortdurend en per land. Als dit onduidelijk is, neem dan contact op met de desbetreffende ambassade. Als dit niet lukt door bizarre openingstijden of maatregelen die sneller veranderen dan de ambassadewebsite kan bijhouden, kijk dan of je een reizigersgroep op Facebook kunt vinden en vraag daar naar de ervaringen van iemand die recentelijk naar jouw bestemming is gereisd.

Dat was alles. Succes en heel veel plezier!

De Massage – Lara in Aswan, Egypte

, , , 0

De trein raasde over het Egyptische platteland. Ik keek uit het raam naar het wolkeloze blauw van de hemel en het weelderige groen van de dadelpalmen naast de spoorweg. Af en toe stopte de trein in een stoffig woestijnstadje met blokvormige, gele gebouwen. Aan ieder balkonnetje hing een volle waslijn, waaraan opvallend veel gewaden van badstof wapperden. Als de trein enkele minuten later weer in beweging kwam, veranderde het uitzicht terug naar de woestijn die tot de horizon reikte. Naarmate we het zuiden naderden, veranderde de uitgestrekte vlakte in een rood berglandschap. 

Eerder die ochtend was ik op de trein gestapt op het station van Giza. Onder het mom van veiligheid (lees: geld) gold daar de regel dat buitenlanders geen kaartjes voor treinen mogen kopen, maar wel in treinen mogen reizen.* Toen ik het vroeg aan een stationsmedewerker, kreeg ik als antwoord dat slechts de peperdure nachttrein beschikbaar was voor buitenlanders. En aangezien de kaartjesautomaten permanent buiten werking leken te zijn, zou zelf stiekem een kaartje bemachtigen lastig worden. 

Een dadelplantage naast de spoorweg.
Een dadelplantage naast de spoorweg.

Ten einde raad vroeg ik de balieman van mijn hotel om hulp, wat een goede keus bleek: hij belde een taxichauffeur die wel even naar het station zou rijden om te vragen of er nog eersteklasplaatsen beschikbaar waren voor de eerstvolgende trein richting het zuiden, waarna hij terug naar het hotel zou rijden om te laten weten of er nog een stoel beschikbaar was, om vervolgens wéér terug naar het station te gaan om daar het kaartje aan te schaffen, om het mij daarna dan toch eindelijk in de hand te drukken. Ik negeerde deze weinig effectieve werkwijze door het af te doen als cultuurverschil. De volgende ochtend sloop ik, vermomd met een hoofddoek, af en toe iets Arabisch mompelend om overtuigend over te komen, langs de conducteur de wagon binnen. 

Ik zat rustig muziek te luisteren toen een kindervoetje uit het niets in mijn nek flapte. De oorzaak was een langslopende moeder, met in haar armen een kleuter die ze als een worst in een sjaal had gerold. In Egypte is dit overigens geen ongewone manier van kindertransport; aangezien wegen er vaak bezaaid zijn met kuilen, zijn kinderwagens geen optie en worden de (op onverklaarbare wijze vaak slapende) kinderen in plaats daarvan als bungelende lijken in de armen gedragen. 
Moeder en kind gingen op de duostoel voor me zitten. Ze zwaaide een hendel naar achteren en draaide de twee stoelen mijn kant op. Ze glimlachte vriendelijk, ofschoon, dat dacht ik aan haar stem te horen, want haar gezicht was op haar ogen na volledig bedekt met een zwarte nikab. 
‘Waar ga je heen, habibti, mijn lieverd?’
‘Aswan,’ antwoordde ik.
‘Ya allah, mijn God’ kreunde ze terwijl ze meewarig haar hoofd schudde. ‘Wij gaan alleen ’s winters naar Aswan. Het is daar veel te heet nu.’
Dat had ik eerder inderdaad nerveus aangehoord van verscheidene geschokte Egyptenaren. Aswan ligt immers in het uiterste zuiden van Egypte, ook wel Opper-Egypte genoemd. Deze verwarrende benaming duidt op de stroomrichting van de Nijl, die ten zuiden van Egypte begint en in noordelijke richting naar de Middellandse Zee stroomt, waar het Neder-Egypte heet. Door de Nijl is Aswan een groene stad, ook al heeft het er sinds 2007 niet meer geregend.**

De trein naderde Suhadj, dus moeder en dochter begonnen hun spullen bij elkaar te rapen. Voor ze opstond, duwde ze me een blikje bibsi (het Arabisch kent geen ‘p’) en een broodje ta‘miyya (falafel van witte bonen) in de hand. Na hun vertrek was het hek van de dam: links en rechts verschenen nieuwsgierigen. Ik verwierf een hoorn des overvloeds aan telefoonnummers, online vriendschapsverzoeken en handgeschreven briefjes van bezorgde moeders, nieuwsgierige kinderen en hitsige soldaten.

Elephantine Island, de volgende morgen, vanaf de rechteroever van de Nijl.
Elephantine Island, de volgende morgen, vanaf de rechteroever van de Nijl.

Het was al donker toen de trein Aswan binnenreed; de rit had ruim twaalf uur geduurd en ik was stijf van de lange zit. Met een gaap zwaaide ik mijn rugzak op mijn rug en wandelde van het station naar de veerpont naar Elephantine. Ik had voor een paar dagen een kamer gehuurd op dit groene, door Nubiërs bewoonde eilandje in de Nijl. 

Op de kade stond een houten tafel met daarachter een stel kinderen dat me opgewonden aanstaarde. ‘Tien giné,’ riep de dapperste. Ik betaalde die tien Egyptische ponden en liep naar de waterkant, waar een Nubische schipper in een groengrijze galabiyya, een traditioneel overhemd dat tot de grond reikt, net een stel rafelige scheepstouwen op de kade wierp. Ik stapte in en liet me overvaren. De boot maakte ribbelingen in het inktzwarte water.
‘Maʿa al-salama, met welzijn,’ groette ik toen ik aan de overkant op de oever sprong. 
‘Allah yisallimik, God groete je,’ galmde zijn schorre stem in de nacht. 

Ik slofte door de donkere steegjes van het eiland, op zoek naar mijn slaapplek. Het was doodstil buiten, afgezien van de krekels en het gezucht van een in een nikab gehuld vrouwtje dat door het zand schuifelde. Nadat ik het haar vroeg, bleek dat ze wel eens van mijn gastheer gehoord had. Deze was namelijk, toevalligerwijs, haar zoon. Met haar verweerde handen om mijn arm geklemd leidde ze me naar zijn huis.

Daar stond mijn Nubische gastheer voor zijn geel en oranje-geschilderde lemen woonhuis te wachten in een witte slaapgalabiyya. Hij begroette me uitbundig en greep mijn rugtas uit mijn armen. ‘Morgen gaan we varen. Ik ken nog wel een mooi stuk Nijl waar we kunnen zwemmen!’ viel hij in half-Engels half-Arabisch met de deur in huis terwijl hij de deur met zijn rechterknie openduwde. Hij klikte het licht aan en een druk versierde, donkere slaapkamer verscheen. Een lichtgroen hagedisje, dat bovenop een rieten hoed tegen de muur rustte, schoot weg. De hoed hing boven een muurschildering van een Nubische vrouw met haar zoon in de woestijn. ‘O, en er is een gratis massage inbegrepen,’ ging hij verder met een betekenisvolle blik.

Het uitzicht op Kitchener's Island vanaf mijn kamer.
Het uitzicht op Kitchener’s Island vanaf mijn kamer.

Zodra hij de deur achter zich had gesloten, begon ik mijn spullen uit te pakken. Mijn voorhoofd was in een frons gekreukeld over dat zwemmen. Het web raadde ieder lichamelijk contact met de Nijl met klem af, zowel zwemmen als drinken. Ik had de afgrijselijkste verhalen gehoord over bilharzia, een vrijwel symptoomloze ziekte waarbij parasieten via de huid de bloedbaan binnendringen en daar narigheid zoals orgaanlittekens veroorzaken, waar kennelijk zelfs de Oude Egyptenaren al in bosjes dood bij neervielen. Daarbij had ik inmiddels door dat de Nijl niet zo schoon was als Moeder Egypte mij wilde doen geloven. De twijfelachtige lokale manier van afvalverwerking – of op de grond of in de Nijl – was daar slechts één van de redenen voor.

Deze kennis houdt zwemzuchtige Egyptenaren overigens niet tegen, hoewel ik over de medische gevolgen daarvan geen uitspraken kan doen. Dat is immers verboden, zoals een niet nader te noemen Egyptische zangeres in 2018 aan den lijve ondervond. Nadat ze gegrapt had dat Nijlwater niet gedronken moest worden, veroordeelde de Egyptische Vrouwe Justitia haar tot een halfjaar cel wegens zwartmaken van het vaderland. Ondanks zijn goedbedoelde aanbod durfde ik mijn gastheer dus niet op zijn woord te geloven. 

Wel ging ik de volgende ochtend gretig in op die gratis massage die hij mij zo gul had aangeboden. Helaas werd ook dit een teleurstelling: meneer zetelde zich pontificaal op mijn rug en knakte zijn vingers. Het daaropvolgende kwartier besteedde hij aan het berijden van mijn achterste en handmatig bewerken van mijn oksels, totdat ik uiteindelijk begon te beseffen dat dit geen normale massage was en hem ernstig van streek van me afduwde. Het vreemde was nog dat de Australische reiziger in de kamer ernaast me de massage eerder die ochtend enthousiast had aanbevolen.

Net als voor de meeste bezoekers van Aswan, was Aboe Simbel de voornaamste reden voor mijn komst. Deze Oud-Egyptische tempel ligt op drie uur rijden van de stad, vlak bij de grens met Soedan. Vanwege de zomerhitte zou de minibus al om drie uur ’s ochtends vertrekken. De openbare veerpont maakte echter om middernacht haar laatste tocht. Op clandestien aanraden van onze gastheer besloten de Australiër en ik die nacht daarom een poging te wagen bij de privéveerpont van het luxehotel verderop. Slinks gebruik makend van de veronderstelde onnozelheid van toeristen, snelwandelden we vastberaden door de nooduitgang, een verbouwereerde nachtwaker passerend, naar de ferry richting vasteland.

Die haast was overigens nergens voor nodig. De minibus kwam, zoals wel vaker in Egypte, ruim een uur te laat. De minibuschauffeur besloot dit tijdsverlies te compenseren door met opstuivend zand door de woestijn te vliegen. Onderweg verschenen donkere vlekken op de zandheuvels van vulkanisch gesteente, een natuurfenomeen waarvoor men in Caïro duur betaalde in excursies naar de Zwarte Woestijn. De minibus scheurde verder langs verlaten vastgoedprojecten van de overheid, spooksteden bestaande uit tientallen identieke rood-grijze appartementencomplexen. Het ritmisch gebrom van de motor suste me in slaap. Tegen de tijd dat ik mijn ogen opendeed stonden we stil op een verlaten parkeerplaats. We waren nog voor openingstijd aangekomen. 

'"Ze lijken precies op de foto’s uit mijn reisgids," klonk teleurgesteld uit de mond van mijn kompaan.'
‘”Ze lijken precies op de foto’s uit mijn reisgids,” klonk teleurgesteld uit de mond van mijn kompaan.’

In het tempelcomplex werden we begroet door de huizenhoge standbeelden van Farao Ramses en de goden Ra-Horachte, Amon-Ra en Ptah. ‘Ze lijken precies op de foto’s uit mijn reisgids,’ klonk teleurgesteld uit de mond van mijn kompaan. Ik maakte een paar obligate kiekjes (olijk voor, schalks naast en uitdagend onder Farao Ramses) en ging toen langs de beelden naar binnen. De stenen wanden waren bedekt met hiërogliefen en muurschilderingen, voornamelijk van farao’s bezig met het afranselen van vijanden met zwepen. De reliëfs werden vanonder beschenen, waardoor zelfs het kleinste detail artistiek werd belicht.

Nadat ik een uur in extase had rondgelopen zocht ik de Australiër weer op. Die stond in de souvenirgalerij een handgeknoopt, felgekleurd kleedje te bevoelen. Terwijl we terugliepen naar de minibus vertelde hij dat het tempelcomplex in de jaren vijftig in zijn geheel naar hogergelegen grond was verplaatst. Dit vanwege de bouw van een stuwdam waarbij het gevormde stuwmeer de tempel zou hebben doen onderlopen. Het meer, dat elektriciteit voor het vaderland zou opwekken, werd vernoemd naar de in Egypte als God vereerde wijlen President Nasser. ‘Máár,’ besloot de Australiër dramatisch, ‘wel leuk is dat het Nassermeer het enige waterlichaam in Egypte is waar nog krokodillen voorkomen.’ 

'Langs het pad stonden eindeloze stapels plastic broodtrommels, paspoppen met verschillende modellen boerkini’s en toeristische miniaturen van Oud-Egyptische bouwwerken.'
‘Langs het pad stonden eindeloze stapels plastic broodtrommels, paspoppen met verschillende modellen boerkini’s en toeristische miniaturen van Oud-Egyptische bouwwerken.’

De volgende ochtend gingen de Australiër en ik er wederom gezamenlijk op uit, uit gezondheidsoverwegingen te voet. We konden het goed met elkaar vinden en hadden boeiende gesprekken. Sowieso was hij een intrigerend persoon, want zijn absolute doel in het leven was ieder land ter wereld bezoeken voor hij vijfentwintig was. Daarom ‘deed’ hij Afrika nu in een maand en hopte hij van land naar land.

Maar terwijl we over de boulevard naar de markt liepen (en kibbelden over of door een land heenrijden gelijk stond aan een land bezoeken), begon zijn gezelschap mij steeds meer te vermoeien. Hij, klein van stuk en met geelblonde krullen tot zijn middel, en ik vormden een opvallend duo. Op straat werd vooral hij dan ook voortdurend nagefloten, waarschijnlijk in de veronderstelling dat zich onder al dat blond een mooie vrouw bevond. Als hij zich met zijn bevallige figuurtje maar helaas ook woeste vikingbaard vervolgens geïrriteerd omdraaide, schrok de dader in kwestie zich een ongeluk. 

Net toen hij wederom een arme drommel de schrik van zijn leven had bezorgd, kwamen we aan op de markt. Langs het pad stonden eindeloze stapels plastic broodtrommels, paspoppen met verschillende modellen boerkini’s en toeristische miniaturen van Oud-Egyptische bouwwerken. De producten lagen niet alleen op de grond, maar hingen ook aan touwen in de lucht. Boven het pad waren kleurige doeken gespannen om de bezoekers te beschermen tegen de hete woestijnzon. De geur van zomerfruit dreef van de dozen zongerijpte perziken, bananen en mango’s. Minder fris roken de op elkaar gestapelde kooien met schurftig gevogelte.

Mijn oog viel op een mager hondje dat in de schaduw lag te slapen. Vertederd bukte ik me om hem te aaien. Plotseling kwam echter een vlezige koopman aanwaggelen en schopte het dier van de straat. Terwijl de Australiër mij schuimbekkend van de plaats delict sleurde, stootte mijn schouder tegen iets zachts. Het bleek een enorme koeienpoot die in de brandende zon was opgehangen aan een ijzeren haak: de lokale slagerij. Uitbenen gebeurde op verzoek van geïnteresseerden; na uitgebreide inspectie van het gewenste stuk vlees door de klanten, greep de slager het vast met zijn blote knuisten en jaste hij de hompen eraf.

Snaaiend uit een zak gedroogde abrikozen liepen we door naar het Nubisch Museum. Het werd steeds heter en de voortdurende zoektocht naar schaduw steeds moeilijker. In Caïro leefde ik volgens de mantra dat als ik ‘het’ gewoon zou loslaten, ik de hitte bijna niet zou voelen. In Aswan kwam ik hier echter op terug, want ik voelde de hitte wèl. Het klimaat van Aswan was het hele jaar door warm, maar ’s zomers liepen de temperaturen op tot ver in de veertig graden. Ik dronk zo’n vier tweeliterflessen water per dag en hoefde alsnog amper te plassen (uiteraard zocht ik wel meermaal daags noodgedwongen een toiletpot op vanwege de te verwachten gevolgen na wederom een gerecht bereid onder wat hygiëne betreft duistere omstandigheden).

Gelukkig had ik weinig tijd om me daar druk om te maken. Er waren namelijk moeilijkheden ontstaan bij de kaartenverkoop van het museum. De visuele discrepantie tussen mijn Westerse uiterlijk en mijn Arabisch maakte de verkoper dusdanig van streek dat hij de handelsovereenkomst tijdelijk een halt toeriep.
‘Je bent dus niet Arabisch, maar je spreekt wel Arabisch,’ vroeg hij ontdaan. (Idealiter maakt een woordje van de landstaal spreken een verblijf in het buitenland gemakkelijker, maar in Egypte is dit niet per se het geval. Ik zag er namelijk weinig Egyptisch uit. Gemakshalve zei ik meestal maar dat ik half-Arabisch was, wat in Caïro voor de helft van de tijd geloofd werd. Datzelfde deed ik hier.)
‘Wallahi?’ stamelde hij ongelovig. ‘Laat eens een foto van je vader zien.’ 
Ik haalde opgelucht adem. Mijn vader kan met zijn karakteristieke slag in het haar namelijk prima voor een Arabier doorgaan. Toch wisten mijn vaders selfies hem niet te overtuigen.
‘Hoe heet hij?’ vroeg hij met samengeknepen ogen.
‘Ahmed,’ verzon ik snel.
‘Dat is een moslimnaam. Er hangt een kruis om je hals.’
‘De tijden waren anders vroeger,’ opperde ik nadat ik even betrapt had gezwegen, ‘en bovendien komt hij uit Alexandrië.’
Dàt verklaarde veel, vond de man, en hij duwde me een kaartje voor Egyptenaren in de hand, driemaal goedkoper dan de kaartjes voor buitenlanders. Hij zwaaide ons vrolijk na.

Ik was dol op Aswan en bleef er dagenlang. Het was een wereld van verschil met Caïro, waar ik mij van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat een weg moest banen door uitlaatgassen, toeterende tuktuks en de algehele gestoordheid van de stad, om die ’s avonds ook nog eens fysiek van mijn lijf te moeten boenen. De schone woestijnlucht hier was dan ook een letterlijke verademing. 

De Australiër en ik bezochten de kathedraal van Aswan, waar we werden rondgeleid door een vrijwilligster die een tijd in Nederland had gewoond. Speciaal voor mij vertaalde ze daarom selectief kernvocabulaire zoals ‘spaikers’ en ‘aikenhout’, waardoor de details van de rondleiding mijn vriend ontgingen. Fooien weigerde ze pertinent, maar wel mochten we onder geïmpliceerde dwang ‘een kijkje nemen’ in het souvenirkraampje naast de ingang. Ik kocht er een vochtig brok kerkwierook ter grootte van een pocketkoran. Het blok geurde dermate penetrant dat ik de rest van mijn reis een sluimerende angst koesterde op het vliegveld te worden aangehouden door woest blaffende speurhonden wegens poging tot smokkelen van verdachte substanties.

Op een andere, uitzonderlijk warme middag, toen het kwik de vijfenveertig reeds gepasseerd was en de Australiër al was doorgereisd naar Soedan, bezocht ik de botanische tuin op Kitchener’s Eiland. Ik spreidde er mijn grasgroene sjaal uit onder een palmboom vol kwetterende vogels en pakte er een boek bij. In een tweedehands boekhandel in het Caïreense Downtown had ik mijn rugzak volgestouwd met pretentieuze leeswerken, waarbij het van uiterst belang was dat deze in het openbaar en met bril op gelezen werden. Ik begon met hèt boek dat iedere hippe wereldreiziger de facto bij zich heeft: De alchemist van Paulo Coelho.

De steegjes waar ik iedere dag doorheen moest op Elephantine.
De steegjes waar ik iedere dag doorheen moest op Elephantine.

Die avond nam ik in de veerpont terug naar Elephantine. De Nijl stak donker af tegen de schitterende lichtjes van de stad. Nubische kinderen sprongen gillend in het water terwijl hun families toekeken vanaf de kant. Ik ging op een afgebrokkeld muurtje zitten en keek uit over het water. Ik voelde me op een prettige manier leeg en tevreden. De volgende ochtend vroeg zou ik op de trein stappen naar Luxor. Net als voorheen zou ik door de hoteltuin naar de veerboot rennen, onder toeziend oog van de hoofdschuddende nachtwaker, die mij inmiddels al meerdere malen in het holst van de nacht door de nooduitgang had zien struikelen.

 

*Tijdens mijn laatste bezoek hoorde ik van andere backpackers dat buitenlanders nu wel kaartjes mogen kopen voor treinen. Ook de kaartjesautomaten schijnen het nu te doen.
**Inmiddels heeft het weer eens geregend. Een backpacker vertelde me dat er onlangs een vreselijke onweersstorm is geweest waarbij de regen werkelijk met bakken naar beneden viel. Niet alleen richtte dit gigantische schade aan, maar tot overmaat van ramp spoelde het schorpioenen uit het zand, die vervolgens woonhuizen binnendrongen en talloze gewonden en zelfs enkele doden maakten. 

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Hopelijk tot in Luxor!

Caïro Correct: 5 perfecte dagen in de gestoordste stad van het Midden-Oosten

, , , , 0

Uitzicht Citadel Cairo Egypte

 

Caïro is zo’n stad die door de doorsnee Egypteganger slechts één dag wordt aangedaan, en dan vooral uit plichtsgevoel omdat ‘je die piramides toch niet zomaar kan overslaan’. Tijdens mijn laatste bezoek aan Caïro was ik dan ook sterk geïnteresseerd in de ervaringen van de backpackers in het Holy Sheet Hostel (niet gesponsord, ik vond het er gewoon erg leuk; groet Mustafa voor me). Hun verhalen waren gemengd. Hoewel enkelen de chaos, warmte en levendigheid van de stad heerlijk vonden, wilde het gros van de reizigers zo snel mogelijk doorreizen naar Dahab om zich daar terug te trekken in veganistische backpackercommunes.

Na naar hun verhalen geluisterd te hebben, kwam ik tot de volgende conclusie: mensen doen Caïro verkeerd. Waarom?
1) Men wil te veel;
2) Men wil te snel;
3) Men is niet voorbereid op het zwerfafval en de (seksuele) intimidatie op straat;
4) Men verwacht de kwaliteit van thuis;
5) Men vraagt steeds naar de prijs van dingen en nodigt handelaren hiermee uit hen af te zetten.

Schijnbaar ingestorte daken Cairo Egypte
Rokende bergen afval Cairo Egypte
Zielig ezeltje in Stad der Doden Cairo Egypte

Als je niet uitkijkt, is bovenstaande het enige wat je er ziet.

Veel backpackers die wèl een poging wagen proppen hun dagen in Caïro op een bizarre manier vol. Ze knallen alle piramides er in één ochtend doorheen, gaan vervolgens in een legging en tanktop (mèt decolleté) naar Khan el-Khalili (de ‘kh’ spreek je uit als een Nederlandse ‘g’), dineren dan bij een spotgoedkoop straatrestaurant en brengen vervolgens de hele avond door op de wc, afgewisseld met uitdrogingsstuipen en migraineaanvallen. Ik vermoed dat dit ligt aan het hoofdstad-effect, het idee dat je je dagen zo vol mogelijk moet proppen omdat je anders tijd verspilt. Dat is immers ook wat je doet tijdens een citytrip in Londen, Parijs of New York. Caïro is echter te groot, te chaotisch en ja, te vies om die werkwijze niet aan te passen. Daarom heb ik voor jou, de groene Egypteganger, een reisplan opgesteld. Caïro is namelijk mijn lievelingsstad (a la, wellicht uit een soort stockholmsyndroom) en ik wil je graag laten zien waarom.

Dag 1 – Een goed begin is het halve werk:

De kans is groot dat je vliegtuig ’s avonds laat aankomt. Ik raad je aan gelijk op het vliegveld vijftig euro te wisselen/uit de muur te halen en een simkaartje te kopen bij de Orangekraam (Orange is na Vodafone de grootste telefoonmaatschappij van het land). Ja, dit duurt inderdaad onnodig lang; wen er maar vast aan. Met je nieuwe simkaart kun je gelijk een Uber bestellen. Heb je geen creditcard om aan de app te koppelen? Kies dan de optie ‘contant betalen’. De rit zal omgerekend ongeveer vijf euro kosten. Als je geen simkaartje wilt – de wat zweverigere backpackers hebben hier vaak een aversie tegen – zul je een taxi moeten aanhouden en ongeveer tien tot vijftien euro betalen.

Als je eenmaal bij je ho(s)tel bent gearriveerd, dat zich waarschijnlijk in de wijk ‘Downtown’ bevindt, en je je rugzak de gammele lift in hebt gesleept, die je waarschijnlijk zal doen vrezen voor je leven, check dan in en groet de andere backpackers die nog wakker zijn. Als je trek hebt, ga dan koesjari (klemtoon op ‘koe’) halen bij een tent die wordt aangeraden door de aanwezigen (niet Kazaz graag). Ook lekker is een verse mango- of suikerrietsap bij zo’n sapwinkel met hangende netjes fruit en een toonbank aan de weg. Als je bang bent voor diarree, ga dan naar een plek waar vrouwen en kinderen zitten (als moeders hun kinderen er mee naartoe durven te nemen…). Aangezien het zeer waarschijnlijk is dat je sinds je vlucht niets meer gedronken hebt en het eten je dus de muil uit zal stuiven, raad ik je aan eerst wat flessen water te kopen (en daarmee bedoel ik een stuk of vier per persoon; vijf giné – Egyptische ponden – per stuk).

Wat het kraanwater betreft, drink dit niet. Sommige backpackers volgen de in dit geval volkomen arbitraire en niet wetenschappelijke onderbouwde Mithridatische methode en nemen elke dag tijdens het douchen/tandenpoetsen een slokje water om hun darmen te trainen. Ik raad dit uiteraard af maar kan tegelijkertijd ook niet ontkennen dat ik toch altijd hoopvol probeer.

Kijk goed uit met oversteken. Als je interesse hebt in meer informatie over hoe je het Egyptische verkeer moet overleven, werp dan een blik op mijn reisverhalen in Caïro.

Dag 2 – Vuurdoop:

Vandaag zul je de sfeer van deze massastad proeven. Het wordt een heftig begin, dus hou je vast. Dames, zorg dat je je vandaag extra conservatief kleedt en een sjaal bij je hebt. Met ‘conservatief’ bedoel ik trouwens geen cultuurgevoelige Harry Potter-gewaden, want daarmee val je alleen maar op en dat is wel het laatste wat je vandaag wilt. Draag bij twijfel gewoon een spijkerbroek, gympen, een bloes of T-shirt en een dunne trenchcoat/lang vest dat je voorgevel en achterwerk bedekt. Heren: vandaag geen korte broeken, want je gaat naar een moskee.

Bestel een Uber of een Kareem – de Egyptische versie van Uber – en navigeer naar de Azhar-moskee. Treed de moskee binnen en geniet, maar niet voordat, dames, een medewerkster daar je hoofddoek op de juiste manier heeft vastgeknoopt en je maant een lange rok aan te trekken (hebben zij voor je). Als iemand je aanbiedt het gebed te bekijken, doe dit dan. Dames zullen naar het vrouwengedeelte worden gebracht. Laat een medewerker je (wees gerust, gratis) vertellen over de prominente rol die dit gebedshuis inneemt in de Egyptische samenleving.

Na het moskeebezoek ga je de markt op, zowel het toeristische Khan el-Khalili als de volksmarkt verderop. Ga zo veel mogelijk steegjes in, maar alleen als je er overdag bent; blijf ’s nachts op de grote wegen, zeker als je als vrouw alleen reist. Loop door het gebalk, getoeter en geschreeuw totdat iemand zegt dat hij hoofdpijn krijgt. Ga dan terug naar de moskee en ontspan in de Azhar-tuin, die op loopafstand ligt. Als je het park binnenloopt en linksaf slaat, vind je helemaal links een restaurant. Lunch daar. O, en dames in gezelschap, voel je niet beledigd als je genegeerd wordt door mannelijke medewerkers; onder conservatieve Egyptenaren wordt het als onbeleefd beschouwd om zomaar met een vrouw te praten die schijnbaar bij een andere man hoort.

De tijd gaat snel, dus na de lunch zal het opeens drie uur zijn, Bestel een Uber en ga naar de citadel van Salah al-Din. Maak foto’s van de moskeeën, het legermuseum en het ongelofelijke uitzicht en word net voor de zonsondergang weggestuurd door de bewaker. Sluit de dag af met een diner in Libanees restaurant Taboula (مطعم تبوله).

Dag 3 – De klassiekers:

Regel via het ho(s)tel een toer, het liefst met zoveel mogelijk andere backpackers, want dan kom je goedkoper uit. Betaal nooit meer dan vijftig euro per persoon, want dit is naar Egyptische maatstaven echt al een exorbitant bedrag. Houd je tevens verre van extreem joviale gidsen die zichzelf aanprijzen als ‘de beste gids van Caïro’ of een variant daarop; een goede gids vertelt je in plaats daarvan zijn curriculum vitae. Doe alle piramides in één keer: Giza, Saqqara en Dahsjoer. De kans is groot dat de gids een goed restaurant kent voor het middagmaal. Luister daarnaar, ook als het die van zijn neef is.

Ga die avond uit eten bij het klassieke volksrestaurant Kibdit il-Prince (مطعم البرنس). Bestel cola (lekker, want in Egypte wordt die met rietsuiker gezoet), rijst, molochía (vegetarisch, meng met de rijst) en een stoofpot (‘taagin’) met vlees (‘lahma’, niet vragen wat voor soort) en okra (‘bamja’).

Op kameel bij piramides van Giza Cairo Egypte

Doe na het eten een Stella/Saqqara-biertje bij de Rooftop Bar in Zamalek. Geniet in de lift naar boven van het saxofoondeuntje dat je daarna vaker zult horen, van supermarkten tot taxi’s.

Dag 4 – Twee soorten Caïro:

Je hebt hier twee opties. Eerst, het Egyptisch Museum en het Museum van de Egyptische Beschaving (het Mummimuseum) zijn zeker de moeite waard. Voor een een ander soort Caïro kun je echter een kijkje nemen in Garbage City, oftewel Zabbaleen. In deze Koptische wijk vindt de afvalverwerking van Caïro plaats. Loop rond en neem het recycleproces waar. Neem tenslotte een tuktuk naar de grotkerk op de heuvel.

’s Middags ga je naar Zamalek, het groene eiland in de Nijl voor Egyptes welgestelden. Voor de lunch raad ik een broodje shoarma bij een van twee filialen van Sag & Shawarma (صاج وشاورما) aan en/of een samengestelde salade bij Saladero. Loop er daarna rond en ga winkelen. Ikzelf ga graag naar ‘normale dingen’ in het buitenland, zoals supermarkten en tuincentra. In Zamalek is er voor ieder wat wils, van tuinen en musea tot antiekwinkeltjes en door reusachtige betonnen muren omringde ambassades, bewaakt door zwaarbewapende tieners. Voor een leuk, bruin boekencafé kun je naar Sufi (صوفي) gaan, en voor een rustig plekje met (betrekkelijk) goed internet, l’Aroma. Weet trouwens dat je in Egyptische cafés mag roken. Ben jij zo iemand die dan demonstratief gaat hoesten? Blijf dan gewoon thuis; door de luchtvervuiling rook je toch al een pakje per dag. Ook leuk is boekhandel Diwan, vooral als je Arabisch aan het leren bent en (kinder)boeken zoekt om mee te oefenen, maar ook gewoon als je wat (Engelstalig) leesmateriaal zoekt.

Dineer die avond in welk restaurant dan ook. Zamalek heeft veel goede plekken. Als je van feesten houdt, ga dan ’s avonds uit in de Cairo Jazz Club (in Agouza) of in The Tap (twee filialen in de woestijn).

Dag 5 – Rustdag:

Vandaag neem je afstand van alle drukte van Caïro en staat er lichaamsbeweging op het programma. Zorg dat je hier de koelste en meest bewolkte dag voor uitkiest. Hussel wat in het programma als de weersverwachting meldt dat het op dag vijf veertig graden wordt. 

Sta vroeg op en kleed je goed aan (daarmee bedoel ik: dunne maar bedekkende kleding, een hoed of sjaal mee om over je hoofd en nek te knopen en dichte schoenen). Breng een rugzak mee met daarin van dat platte brood dat op straat wordt verkocht (maximaal 20 giné per zak), vers fruit, zo’n blauw pak met roomkaasjes van het merk ‘Kiri’ en wat noten. Belangrijk: neem genoeg water mee, als het warm is op z’n minst twee grote flessen per persoon! Zorg bovendien dat je mobiel goed opgeladen is en dat je genoeg contanten (ook kleine biljetten) bij je hebt. Als je een milieuactivist bent, neem dan een stel vuilniszakken mee om eventueel zwerfvuil op te rapen. Navigeer naar het protectoraat Wadi Degla. Als de chauffeur vraagt of je naar ‘Nadi (de voetbalclub, spreek uit: ‘neddie’) Wadi Digla’ wilt, zeg dan ‘nee’. Je wilt namelijk naar de ingang van het natuurgebied. Als hij dit niet begrijpt, vertaal dit dan met Google Translate.

De vallei, waarvoor je als buitenlander twintig giné toegang moet betalen, is enorm groot. De linkerzijde is de onherbergzame route met het beste uitzicht. Deze zijde van de vallei beklimmen is zwaar en er zijn geen vaste paden, dus wees voorzichtig. Neem de tijd om een goed beginpunt te vinden en betreed deze kant niet als je mensen bij je hebt die gammel ter been zijn of gewoon veel zaniken. De rechterzijde van de vallei wordt de atletische route genoemd, maar is meer bedoeld voor mensen die bijvoorbeeld willen hardlopen. Deze zijde is relatief makkelijk te beklimmen met een reeds belopen pad. Als je eenmaal boven bent hoef je simpelweg de vallei te volgen. Onthoud goed waar de ingang van het protectoraat is en doe geen domme dingen; ik heb geen zin om door je ouders voor de rechter gesleept te worden als jij tragisch om het leven ben gekomen nadat je weer zo nodig handstanden moest maken op een afgebrokkelde rand. Geniet van de rust, het uitzicht en het gesuis van de wind. Bewonder de witte schelpjes, die doen herinneren aan de rivier die millennia geleden van het woestijnlandschap een vallei heeft gemaakt. Als je gaat klimmen, voel met iedere stap of de rots waarop je je voet plaatst wel echt een rots is en vastzit; je bent in de woestijn, dus alles verschuift.

Als je uitgewandeld bent, bestel dan een Uber naar je ho(s)tel om te douchen. Ga daarna uit eten bij Abou Youssef el-Soury. Afhankelijk van de groepsgrootte, bestel een grote fattoush-salade (spreek uit: fattoesj), kofta (gekruide gehaktstaafjes), sjisj tawoeq (gegrilde kip) en/of kebab dani (lamskebab). Deel het liefst met je medereizigers en bestel één hoofdgerecht minder dan jullie aantal, want de porties zijn groot en je krijgt veel bijgerechten. Laat het je opvallen dat de medewerkers de Arabische muziek inmiddels hebben omgezet naar Engelse, speciaal voor jou. Als toetje bestel je thee en koenafa (künefe). Als ze vragen welke soort je wilt, zeg dan: ‘met kaas’.

Wadi Degla protectoraat Cairo Egypte

 

Wat laatste adviezen

Bovenstaand programma is geen garantie dat je van Caïro zult genieten. Wel kun je dan met zekerheid zeggen dat je het in ieder geval hebt geprobeerd. Voor optimaal reisgemak, houd de volgende tips in je achterhoofd:

  • Veel kraampjes op straat hebben geen tot weinig wisselgeld en zullen je grote biljetten weigeren. Zorg daarom dat je af en toe ergens uit eten gaat en dan je grote geld ‘breekt’. Je kunt vrijwel nergens pinnen.
  • Probeer niet té enthousiast om je heen te kijken, met je iPhone 12 te zwaaien of gigantische hoeveelheden geld te tellen in het openbaar. Dan kom je namelijk niet alleen over als een simpele ziel die zijn rijkdom in anderen hun gezicht wrijft, maar loop je bovendien het risico afgeperst of beroofd te worden. Op zich is Caïro geen gevaarlijke stad, maar je hoeft het lot niet te tarten.
  • Negeer iedereen die je op straat aanklampt in toeristische gebieden, ook als de man in kwestie zegt dat hij heus geen geld hoeft, alleen zijn Engels wil oefenen of een beoordeling op zijn website van je wil. Ik weet dat dit moeilijk is, maar ieder antwoord behalve ‘nee, bedankt’ leidt ertoe dat je je met veel moeite van hem zult moeten losscheuren. Buiten de toeristische gebieden kun je naar hartelust vriendschappen sluiten. Egyptenaren zijn ontzettend gezellige, grappige en gastvrije mensen.
  • In plaats van te vragen hoeveel iets kost, geef liever gewoon een bedrag dat je redelijk lijkt en kijk of ze er iets van zeggen. Hiermee kom je ervarener over. Realiseer je wel dat geïmporteerde producten Nederlands geprijsd kunnen zijn.

Succes en vooral heel veel plezier!

 

Bedankt dat je deze blogpost hebt gelezen. Als je me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren.