Close
Menu

Reisverhalen

Groen Goud – Lara in Ramsar, Iran

, , , , , , , , , , 0

De Kaspische Zee straalde helderblauw in de middagzon. Er stond een lichte bries en de golven spoelden loom over het strand. Ik zat in een cafeetje aan het water en was bezig een viskebab, een bord rijst met tahdig (een boterachtige rijstkorst) en een zwartgeblakerde tomaat soldaat te maken. Enkele uren eerder was ik aangekomen in Ramsar. Hoewel ik het erg gezellig had gehad op de boerderij en ik een dergelijke huiselijkheid al weken niet meer gevoeld had, had ik besloten mijn blik op de horizon te richten. Ik had nog geen plannen voor die dag of überhaupt enig benul van accommodaties in de buurt. Ergens hoopte ik, gezien mijn goede ervaringen met de Iraanse gastvrijheid, dat een slaapplek zich als het ware aan mij zou voordoen. Ik opende het buffet à la moi en keek vol verwachting het restaurant rond. 

‘Aló, are you foreigner?’ klonk al snel aan mijn tafel.

Ik nam de bron van de stem in me op. Voor me stond een stoer meisje met gemillimeterd, platinablond haar dat onder een zwarte hoofddoek uitstak. Op haar neus droeg ze een witte pleister die wees op een cosmetische ingreep, naar eigen zeggen omdat ze van de trap was gevallen en zo haar neus had gebroken. Ik wist echter niet hoe lang geleden dat was, want sommige Iraniërs dragen hun pleister langer dan nodig om maar aan iedereen te tonen dat zij wèl geld hebben. Het meisje had inmiddels met bord en al op de stoel naast me plaatsgenomen. 

‘Hoe heette je ook alweer, azizam?’ vroeg ze toen.

Ik vertelde haar hoe ik ook alweer heette.

‘Chob, Lara,’ antwoordde ze. ‘Waar slaap je vanavond?’

De groene, mistige bergen van Ramsar.
De groene, mistige bergen van Ramsar.

‘Salam, salam, salam!’ riep een vrouwenstem zangerig, en de ijzeren poort ging piepend open. De villa werd omringd door een hoge, witgeschilderde omheining. De zon scheen over de omheining op enkele palmbomen en een waslijn waarover witte lakens waren gedrapeerd. Een piepklein hondje – van het soort dat mijn moeder een ‘kuttelikkertje’ zou noemen – rende keffend over de binnenplaats, wild enthousiast over alle commotie. De vrouw die de poort had geopend was volledig uitgedost in spijkerstof en droeg een zwarte sjaal om haar nek. Ze kuste mijn vriendin op beide wangen, en de twee vervielen in een rap dialoog in het Perzisch. Haar man, een bebaarde hippie in verwassen katoenen lompen, pakte mijn hand met beide handen vast. 

‘De zon groet je, zuster,’ zei hij. 

‘Bedankt,’ antwoordde ik. ‘Het spijt me dat ik hier zomaar op de stoep sta.’ 

‘Geen probleem, hoor. Ik doe zelf aan couchsurfen en ik heb al in geen maanden een buitenlander in mijn huis gehad. En zelfs al deed ik dat niet, dan zou het toch niet uitmaken… nee, in dit leven draait het allemaal om… het intern verbinden met de zon, de sterren en de maan…’

‘Ja, dat lijkt mij ook,’ antwoordde ik schaapachtig. ‘Wonen jullie hier samen?’ 

‘Ik, mijn prachtige werkverslaafde vrouw en deze kleine rakker,’ en hij pakte het rondrennende hondje van de grond en drukte een kus op zijn witharige kopje. 

‘Welcome to ou-ar house,’ riep zijn vrouw nadat ze me stevig had omhelsd. ‘Engelisi-ye man choeb nist but I heard you a little Persian e-speak?’

‘Areh, man kam farsi harf mizanam,’ beaamde ik. ‘Ja, ik spreek een beetje Perzisch.’ 

‘Afarin, cheli choeb,’ gilde ze beleefd, en ze drukte me nogmaals tegen haar borst.

Ze zei nog iets wat ik maar half verstond, dus haar man vertaalde dat ze zo naar haar werk moest, maar dat we overmorgen met z’n allen uiteten zouden gaan. We betreurden haar vertrek met de verwachte beleefdheid. Na enkele minuten afscheid nemen liep ze met haar laklederen tas onder de arm naar de tuinpoort. Ze zwaaide een laatste keer, trok de zwarte sjaal over haar hoofd en rende toen op een drafje naar haar witte Peykan.

Wij, de drie overgeblevenen, liepen door de voordeur naar binnen. Het rustieke binnenplaatsje deed het huis helaas geen eer aan. Het schimmige pand was bedekt met een smerig, grijs vloertapijt, en op een bank na stonden er nergens meubels. Bovendien waren er geen slaapkamers, wat overigens niet ongewoon is in Iran (vaak zoeken de bewoners gewoon een plekje op in huis op het tapijt). 

Die dag hielden we ons verder rustig. Rond middernacht trokken we ons terug met een deken: mijn gastvrouw in de keuken op de vloer, het koppel met de hond op de bank in de zitkamer en ik in de zijkamer op het tapijt.

De volgende middag klommen we zuchtend en steunend naar de bergtop. Het was warm en vochtig, en de struiken en bomen langs het pad zoemden van de insecten. Mijn sjaal had ik als een tent over mijn hoofd en rug gehangen. Mijn vriendin en ik waren op weg naar de Markoeh kasteelruïne.

Toen we op de top aankwamen, staken de resten van het ooit machtige fort af tegen het wazige lichtblauw van de hemel. We schoten wat kiekjes en gingen toen achter de kasteelmuur zitten. Beneden strekte het heuvellandschap zich uit, in het binnenland overgaand in groene bergen, en aan de kust afgesneden door de Kaspische Zee. In het groen verstopt lagen boerderijen met rode daken en omheinde villa’s. Een laaghangende mist bedekte het geheel met een witte waas. 

‘Weet je hoe dit stadje is komen te bestaan?’

Met wat zweverige binnenlandse toeristen die boven op de top rondhingen.
Met wat zweverige binnenlandse toeristen die boven op de top rondhingen.

Ik klakte op z’n Egyptisch met mijn tong en schudde mijn hoofd.

‘In de vroege twintigste eeuw reisde de toenmalige Sjah naar dit moeras,’ en ze gebaarde naar het groen beneden ons, ‘en ontdekte een waterbron. Hij besloot er een spahotel te bouwen en liet duizenden bomen planten. Het bergvolkje verderop moest hiernaartoe verhuizen. Zo veranderde Ramsar van een moeras in een van de populairste vakantiebestemmingen voor Iraniërs. En het is toevallig ook een beschermd natuurgebied voor watervogels.’

We klopten het gras van onze manteau’s en kwamen overeind uit het gras. Sneller dan op de heenweg liepen we over het pad naar beneden. Daar stond een witte Peykan te wachten, die we van mijn vriendin haar vrienden hadden geleend. ‘Hij is raar, maar wel aardig,’ zei ze over onze gastheer, en ze stapte achter het stuur. ‘Hij doet de hele dag niets anders dan anime kijken, en ieder gesprek is voor hem een kans om weer te beginnen over,’ en ze deed zijn zweverige stem na, ‘“de eenheid tussen de mens, de aarde, het heelal en het zijn”.’

‘Volgens mij loopt hij ook niet erg warm voor schoonmaken, of wel dan?’ haakte ik voorzichtig in. 

‘Hij zegt dat het uit principe is, dat-ie niet schoonmaakt,’ antwoordde ze lachend. ‘Maar hij klaagt wel altijd dat zijn vrouw, die echt een lijpe workaholic is, trouwens, teveel werkt, maar hij doet zelf nooit wat. Ik vat hem niet helemaal, maar het zijn goede mensen.’

Soepel stuurde ze haar auto even later een poort door, de lange, steile oprijlaan op. Ze stopte voor het Old Hotel, het oorspronkelijke luxehotel van de Sjah. Ik zou er een bezoek brengen aan de warmwaterbronnen. Zijzelf moest wat ‘zaken’ regelen en zou me later die middag weer komen halen.

‘Lara, wacht nog even,’ riep ze nadat ik was uitgestapt. ‘De trap op, door de glazen deuren naar binnen en dan rechtdoor tot het einde van de zaal. Sla daar af naar links en dan weer naar rechts. Dan door de tuin en door een poortje achterin. Ach, laat maar, je ziet het ook wel.’ Ze reikte me een lichtroze kassabonnetje met vervaagde inkt aan, waaroverheen in Perzische hanenpoten mijn wensen waren neergepend.

‘Azizam, mijn lieverd,’ bedankte ik, en ik pakte het briefje van haar aan.

‘O, en Lara?’

‘Ja?’

‘Onthoud dat je niet langer dan een half uur in het water blijft zitten,’ beval ze onheilspellend terwijl ze de auto weer startte. 

‘Want anders?’ vroeg ik op mijn hoede. 

‘Je kunt er duizelig van worden,’ antwoordde ze waarschuwend. ‘Choda hafez.’

‘Choda hafez,’ groette ik na, en toen ik me omdraaide merkte ik dat verscheidene gasten op de marmeren trappen aan het meeluisteren waren.

Alsof ik er helemaal bijhoorde liep ik tussen de dure manteau’s en zijden Hermèssjaaltjes door de glazen deuren. Langs de vierkante bloemperken, omringd door groene struiken, en door de tuinpoort wandelde ik het spacomplex binnen. Het bonnetje gaf ik aan de man achter het loket, en ik rekende een paar ton af (het kan omgerekend niet meer dan vijf euro zijn geweest). Vervolgens wees een schoonmaakster mij een kamertje toe in het vrouwengedeelte. Ik plaatste mijn spullen op de houten plank aan de muur en kleedde me uit. Het hokje was bedekt met witte tegels, en links van de deur lag een ingegraven, mozaïeken badkuip. Ik wrikte de ijzeren kraan open en vulde de kuip met het heilzame bronwater, dat overigens behoorlijk naar zwavel rook. Ik dompelde me onder en sloot mijn ogen.

Dertig minuten later schrok ik wakker van de wekker op mijn mobiel. Met loodzware ledematen hees ik mezelf uit de badkuip. Vervolgens begaf ik me half aangekleed, bezweet en licht in het hoofd, naar de kleedkamer aan het einde van de gang. De deur naar buiten stond wagenwijd open en blies verkoelende lucht naar binnen, wat hard nodig was in de bedompte ruimte. Terwijl ik mijn haar droogdepte met een handdoek kwam een viertal oude dames binnen. Ik pompte wat arganolie in mijn hand en smeerde het in mijn haar. Ondertussen keek ik naar de oudste van het stel, die zich ongegeneerd aan het uitkleden was. Met haar flapperende borsten in de lucht, die zich overigens kranig weerden tegen het juk van de zwaartekracht, gaf ze me grijnzend een knipoog. Gillend van de lach smeten haar vriendinnen de deur naar buiten dicht.

‘Fek kardi to Amrikayi?’ riepen ze. ‘Denk je soms dat je in Amerika bent?’

In het koffiehuis van het Old Hotel, een foto geschoten door een behulpzame voorbijganger.
In het koffiehuis van het Old Hotel, een foto geschoten door een behulpzame voorbijganger.

Een rustige ochtend, de volgende dag, genoot ik op de veranda van de ochtendzon. De palmbladeren en een verse lading wasgoed wuifden zachtjes in de wind. Op de grond naast me stond een kop thee met stukken gedroogde kaneel en gember, volgens de vrouw des huizes een geschikt medicijn tegen de pukkels die mijn wangen nog steeds teisterden. Ik las A Fraction of the Whole van Steve Toltz, waarschijnlijk het grappigste boek dat ik ooit gelezen had. Af en toe blies ik zo hard uit mijn neusgaten van het grinniken dat het hondje, opgekruld op mijn schoot, opschrok en keffend rond het huis begon te rennen. 

Mijn vriendin en het stel waren op bezoek bij kennissen en zouden pas vanavond weer terugkomen. Ze hadden me meegevraagd, maar dat zou betekenen dat het hondje de hele dag alleen had moeten blijven en dat had ik niet over mijn hart kunnen verkrijgen. Ze zouden mij die avond komen ophalen voor een feest in het restaurant van kennissen. Er zou livemuziek worden gespeeld. Het thema: Klassiekers van vóór de Revolutie.

’s Avonds scheurden we, allen in onze mooiste manteau’s gekleed, op motoren door de heuvelachtige straten van Ramsar. Ik zat achterop bij mijn gastvrouw en droeg een helm als hoofddoek. Een vertolking van een jaren zeventig hitnummer van de legendarische, uiteraard naar Amerika verbannen, Andy klonk achter de dichtbegroeide heg. Het feest was al in volle gang, voor zover dat tenminste kon in een land waar vrouwen volgens de wet niet in het openbaar mochten zingen en dansen. Het feest beperkte zich dan ook tot klappen en sierlijke handbewegingen maken vanaf de stoel. 

Daarbij waren er Goede Moslims aanwezig, een term die mijn vriendin sarcastisch gebruikte om vermeende voorstanders van het regime aan te duiden, iets wat zij beoordeelde op basis van de al dan niet aanwezige Serieuze Hoofddoek van de vrouw. Zulke zielen zouden volgens haar bezwaar kunnen maken tegen dansende vrouwen, wat zij met afkeurende blikken of zelfs met een belletje aan de moraalpolitie zouden kunnen bestraffen. Nu zou men – ik niet natuurlijk, o Iraanse geheime dienst – zich natuurlijk kunnen afvragen wat dergelijke figuren dan doen in een eetgelegenheid met livemuziek, maar als zij de moraalpolitie zouden inschakelen zou het feest voorbij zijn. De eigenaar zou een boete krijgen en het restaurant zou (als hij geluk had, tijdelijk) gesloten worden. 

De festiviteiten eindigden rond middernacht. We bewogen ons uitgelaten richting de kassa, waar mijn vriendin begon aan de meest intenste die ik tot dan gezien had.

‘Ghorboenet, ik offer me op,’ begon ze, en ze kuste het voltallige gezelschap achter de kassa uitgebreid op de wangen. 

‘Je hoeft niets te betalen. Het is je onwaardig!’ riep de restauranteigenaar. 

‘Ik ben vuil onder je voeten,’ krijste ze, en ze duwde hem een stapel bankbiljetten in de hand. 

Ik keek gefascineerd toe hoe de wens van mijn gastvrouw om te betalen en de geveinsde drang van de eigenaar om de rekening kwijt te schelden haast leidde tot een handgemeen. De eindstand was dat het wisselgeld met grof geweld en met behulp van derden in de handen van mijn gastvrouw moest worden gedrukt. Vervolgens moest ze luid schreeuwend door ons drieën worden afgevoerd en probeerde ze nog verscheidene keren terug te rennen om haar rechtmatige wisselgeld in de kassa te stoppen. 

Na het feest wandelden we over de Casino Boulevard naar de kust. Het langwerpige park liep van de kust heuvelopwaarts en was begroeid met bomen en palmen. In het midden liep een stenen wandelpad, verlicht door ouderwetse lantaarnpalen. 

Aan het kust hadden we plaatsgenomen in een openluchteettent voor een vette hap na het uitgaan. De tafels en stoelen stonden op de stoep voor het strand, met aan de linkerkant een man die kebab stond te barbecueën. Ik scheurde een stuk kebab af met een stuk geperforeerd, dun sangakbrood en belegde het met groene kruiden. 

‘God, dit is echt fantastisch,’ kreunde ik nadat ik het godenspijs in mijn mond had gestoken. 

‘Noesj-e djan,’ kirde onze gastvrouw. ‘Laat het je ziel voeden.’

Achter de stenen rand rolden golven met witte schuimkoppen over het strand. In de hemel straalde de maan tussen de wolken. Mijn onverschrokken vriendin had haar manteau en sjaal over haar stoel gehangen en leunde ontspannen achterover. Ik liet mijn sjaal voorzichtig in mijn nek hangen en wapperde mijn klamme hals koelte toe met de uiteinden. 

Plotseling kwam een voorbijganger langs. ‘Gasjt miad,’ zei hij, naar achteren wijzend.

Mijn vriendin kleedde zich bliksemsnel weer aan. 

‘Wacht gewoon tot ze er wat van zeggen,’ verzuchtte onze getrouwde vriend. ‘Ze arresteren bijna nooit iemand hier. Het is een vakantieoord, nota bene! Ze weten dat als ze ons geen enkele plek geven om een beetje los te laten, we gek worden. En daarbij (hij begon over zijn baard te strijken), als de politie jullie pakt… overtuig ze dan met liefde, vriendschap… we kunnen nog een eeuw overleven, maar het kan ook zometeen met je gedaan zijn… glimlach, heb lief, zelfs de moraalpo-…’

Zijn vrouw klopte hem vermanend op zijn arm.

De wit met groene moraalpolitiewagen kwam aanrijden. De agent achter het passagiersraam wierp een speurende blik over de boulevard, waar wij als zelfbewuste Goede Moslims zaten te eten en de indruk poogden te wekken dat wij het leven van de profeet aan het bediscussiëren waren. Aan de tafel naast ons zaten vier tienermeisjes die elkaars hoofddoek vlug rechttrokken. De mannen aan de tafel ernaast namen het schouwspel grinnikend waar. Zodra de politiewagen voorbij was gereden ging het leven weer verder. Mijn vriendin nam een slok uit haar blikje cola en gooide haar sjaal weer in haar nek. 

Van de kebab was inmiddels weinig meer over, dus we kwamen overeind en strompelden met volle buik over het strand. Ik trok mijn schoenen uit en voelde het zand tussen mijn tenen. Een stel mannen stond iets verderop een gitaar en een trommel te bespelen rond een kampvuur. Ze werden omringd door joelende, klappende feestgangers. Plotseling staakte de man met de gitaar de ritmische volksmuziek en begon aan een langzaam liefdeslied: ‘Age ye roez, beri safar, als je op een dag op reis zult gaan…’ De omstanders zongen met hem mee; het lied werd kennelijk door iedereen gekend. Ik kreeg zowaar een brok in mijn keel, want gelukkige mensen maakten mij wel vaker emotioneel. 

Mijn vriendin en het stel waren al doorgelopen naar een afgelegen stuk strand, waar de man een breed assortiment hasj had uitgestald. ‘De beste ter wereld,’ kondigde hij aan. ‘Daar kan jullie Nederlandse wiet niet aan tippen. Dit groene goud is met gevaar voor… iemands leven geteeld in Iran.’ 

‘De lokale economie moeten we toch steunen,’ grapte ik, en ik zette me naast hen in het zand, iets nerveus door deze aanstormende wettenbrekerij.

‘Lara, have some,’ zei mijn vriendin, die met vlugge vingers een dikke djonko had gerold en hem had aangestoken met een goudkleurige, plastic aansteker.

Ik positioneerde het staafje tussen duim en wijsvinger en nam een paar trekjes.

De nachtelijke hemel pulseerde. Ik keek opzij naar mijn vriendin, die in het zand lag te schateren. Ik draaide mijn gezicht naar de schitterende maan, de enige lichtbron in het donker. ‘De maan roept ons vanavond,’ riep de man, ‘en de sterren kijken goedkeurend op ons neer.’ Zijn vrouw, die nuchter was gebleven en de boel in de gaten hield fluisterde iets in zijn oor, waarop hij als een kind begon te giechelen. Ik draaide me weer terug en bewoog mijn handen sierlijk door de lucht.

Tegen de zonsopgang verlieten we onze plek in het zand. We sjokten naar huis onder de opkomende zon. Het hondje bleef onverstoord slapen toen we het huurhuis binnen stommelden.

In de loop van de ochtend werd ik wakker van het hondje, dat met zijn gladde tong over mijn wangen likte. Ik nam hem voorzichtig in mijn armen en knuffelde hem even. Toen hinkte ik over de lege kopjes en vieze kleren op de vloer naar het hurktoilet aan het einde van de gang. De onderkant van mijn slaapshirt vouwde ik door mijn kraag. Vervolgens hield ik me stevig vast aan de deurklink en liet me boven het hurktoilet zakken. Ik was inmiddels een expert in hurkend urineren en had dan ook stalen bilspieren getraind. De meeste Iraanse huizen hadden immers geen zittoilet, en ook in openbare gelegenheden was de kans op een wc-pot nihil. Kortom, hoe sneller ik deze vaardigheid onder de knie kreeg, hoe beter. 

Ik strompelde terug naar de zijkamer en ging in foetushouding op het tapijt liggen. Ik pakte mijn telefoon erbij en speurde het web af naar een mogelijke volgende bestemming. Het zoeken naar een nieuwe stad, een nieuwe bezienswaardigheid en een nieuwe slaapplek was een belangrijk deel van reizen op de bonnefooi. Later die middag zou ik mijn vriendin met een volgebraakte emmer naast zich achterlaten in de keuken. Ik zou in een taxi stappen richting Qazvin.

Groen Goud – Lara in Ramsar, Iran

Een warmvoelende familiedynamiek – Lara in een pittoresk dorpje aan de Kaspische Zee, Iran

, , , , , , 0

De omgeving vanaf het balkon.
De omgeving vanaf het balkon.

‘Probeer zachtjes te doen,’ fluisterde mijn gastvrouw met haar wijsvinger tegen de lippen. Ik sloop door de deuropening met haar broer, die mijn rugzak in zijn armen hield, in mijn kielzog. 

Een halfuur eerder, rond middernacht, was ik met een taxi aangekomen op het dorpsplein. De twee leunden er tegen hun grijze auto en waren in gesprek met een voorbijganger. Op hun Couchsurfingprofiel had ik geleerd dat mijn gastvrouw met haar ouders, echtgenoot en jongere broer in hun ouderlijk huis op het platteland van Mazandaran woonde. Een van hun foto’s was een groepsfoto: het gezin, volledig bestaande uit blonde, blauwogige Perzen, keek lachend in de cameralens. 

‘Ik ga alvast naar bed,’ zei haar broer, en hij stapte over de leuningloze trap naar boven. 

Mijn gastvrouw stond te rommelen in de keuken, en er klonk geluid van rinkelende glazen en de zwoesj van een gasvlam die werd aangestoken. Vervolgens verscheen ze met een dienblad met twee glaasjes thee. Ze liep voor me uit naar de bovenverdieping, waar het voltallige gezin op slaapmatjes voor de airconditioner lag te slapen. Voorzichtig opende ze de glazen deur naar het balkon. 

De buitenlucht rook zoet naar de aankomende fruitoogst, en de bossen gonsden van de krekels. Aan de muur hing een flikkerende lantaarn waaromheen wat motten fladderden. Wolken dreven loom door de nachtelijke hemel en onthulden de maan in het eerste kwartier. We praatten over koetjes en kalfjes en nipten ondertussen uit de glaasjes thee. Het èchte kennismaken zou later wel komen. Niet veel later trok mijn gastvrouw zich terug naar het slaapmatje waarop ook haar echtgenoot lag. Ik wandelde door het donker naar de logeerkamer die ze mij eerder had toegewezen en legde mij neder op het matras op de vloer. 

De volgende ochtend vroeg scheurde ik op een motor, achterop bij haar broer, door de bossen van het Iraanse noorden. Ik kneep mijn ogen stijf dicht toen een vlaag stof in mijn gezicht woei. Ik klemde mijn armen stevig om zijn middel en drukte mijn hoofd tegen zijn rug terwijl hij het gaspedaal nog verder indrukte. De motor vloog haast over de smalle bospaadjes door de met bos begroeide heuvels. Mijn gastvrouw, een begenadigd coureuse, haalde ons in. Modder spatte vanonder haar wielen in de lucht. Haar lange, blonde vlecht bungelde vanonder haar helm op haar rug. Toen we eenmaal bij een afgelegen, hooggelegen stuk bos waren aangekomen, zette ze haar motor tegen een boom: het was tijd voor het ontbijt. Ik ging in het gras zitten en plaatste mijn helm naast me op de grond. 

Iraniërs zijn dol op picknicken, wist ik inmiddels. Ik zag regelmatig picknickende gezelschappen onder een boom in het park of op de grond naast een schilderachtig stukje autoweg. In plaats van een picknickkleed hadden ze dan vaak een Perzisch tapijt bij zich, opgerold meegedragen op de schouders. Nu was een dergelijk weefwerk meenemen op de motor lastig, vandaar dat de echtgenoot van mijn gastvrouw een geruit picknickkleed had meegebracht en nu in het gras uitspreidde. Haar broer ritste zijn rugzak open en plaatste het proviand op het kleed: vers lavasjbrood dat nog warm was, omelet met tomaat en een glazen fles zelfgestookte roze aardbeienwijn. 

Halverwege de maaltijd ging de echtgenoot liggen. Hij staarde naar de wolken, en aaide ondertussen over het lange haar van zijn vrouw èn, tot mijn verbazing, ook dat van haar broer. Ik keek toe hoe hij met zijn handen over de schouders en borst van de jongeman streek. Ik probeerde niet te staren en bewonderde in plaats daarvan de natuur, die me zeer aan de bossen bij Kasteel Groeneveld in Baarn deed denken. Maar dan met heuvels, natuurlijk.

‘Weet je, Lara-djoen,’ begon hij, ‘de band met mijn vrouw is niet alleen op liefde gebaseerd: we zijn ook neef en nicht.’ 

‘Klaar met je toespraak?’ giechelde zijn echtgenote, en ze werd overrompeld door een gepassioneerde kus van haar echtgenoot tevens neef.

Vervolgens opende die zijn mond en begon luidkeels aan een volksliedje in het lokale Oostelijk Gilakisch, gesterkt in zijn helaas ten onrechte vermeende zangkwaliteiten door de zelfgestookte aardbeienwijn. Vervolgens besloot hij me in te wijden in de kunst van tarof. Tarof mocht dan wel Iraanse sociale etiquette zijn, begon hij, maar het was zo veel meer dan dat: het was een levensstijl. ‘Iraniërs nodigen je waarschijnlijk de hele dag uit bij hen thuis, toch? Of ze bieden je thee aan?’ (De doorsnee Iraniër draagt deze te allen tijde bij zich in een thermoskan, leek het mij.)

Ik knikte.

Zeg nou zelf, deze omgeving lijkt toch niet niet op Groeneveld?
Zeg nou zelf, deze omgeving lijkt toch niet niet op Groeneveld?

‘Traditionele Iraniërs, zoals wij,’ en er klonk blij gelach van de drie warmvoelende zielen, ‘vinden het dan beleefd als je drie keer weigert voordat je zo’n aanbod aanneemt.’ Hij benadrukte dat ik, Lara-djoen, beslist moest onthouden dat dit niet enkel zo was bij persoonlijke interacties. Zelfs winkelbediendes en taxichauffeurs zouden soms weigeren mijn geld aan te nemen totdat we beiden aan een uitgebreid taroftoneelstuk hadden deelgenomen. 

Hij zweeg even voor een lachpauze van de luisteraars en uiteraard een kortstondige vrijpartij met zijn echtgenote. ‘Wees ook voorzichtig met het complimenteren van persoonlijke eigendommen,’ ging hij vervolgens verder, ‘want voor je het weet drukken ze het in je handen. Ik hoef je natuurlijk niet te vertellen dat ze dat niet ècht menen. Dat je dus niet naar buiten loopt met hun spullen, bedoel ik.’ En als ik mij ooit in de traumatische positie van de rekening betalen zou bevinden, waarschuwde hij, moest ik onthouden dat iedereen zou doen alsòf ze de rekening wilden betalen. Ze zouden dingen zeggen zoals ‘ik ben je onwaardig’ en ‘ik ben vuil onder je voeten’. 

Tarof vertaalde slecht, merkte ik. Later zouden willekeurige Iraniërs die ik net ontmoet had, mij de bizarste zaken mededelen, van lege stoelen die na mijn vertrek waren achtergebleven tot hoe warm mijn adem wel niet was. Volgens deze man hier kwam het allemaal neer op dat ze mij dan een aardig persoon vonden en me misten. Ik kon altijd gewoon antwoorden met: ‘Chohesj mikonam, graag gedaan.’

Pas toen we later die middag het erf opreden, had ik de gelegenheid de boerderij eens goed te bekijken. Het huis stond op een lap grond en werd omringd door heuvels, bedekt met een betoverend mooie lichtgroene bosdeken. Voor het huis lag een boomgaard met kiwi-, perzik- en citroenbomen, hun takken vol rijpe vruchten. Naast de poort stond een kas met zaailingen die voor een lokaal tuincentrum werden gekweekt. Daar weer achter stond de schuur, waarin kwartels werden gehouden. Een illegale maar gedoogde herdershond lag in de moestuin te slapen. 

Volgens de Iraanse wet zijn honden verboden als huisdier. Dit op gezag van enkele obscure hadithinterpretaties die stellen dat hondenspeeksel onrein is. Een voorwerp dat in contact is gekomen met hondenspeeksel dient dan ook zevenmaal gewassen te worden. Met enige regelmaat worden honden vergiftigd door moraalpolitieagenten, wat dan tot rellen leidt onder de omstanders. 

Naast het bestieren van de boerderij was het hele gezin vaardig in het timmermansambt; het huis stond vol ambachtelijk vervaardigd houtsnijwerk. Het diner zou die avond plaatsvinden aan zo’n handgesneden, houten tafel. Net toen ik een hap rijst met ghorm-e sabzi – een stoofpot van rundvlees, groene kruiden en borlottibonen – in mijn mond wilde steken kwam het gesprek op religie. De moeder van mijn gastvrouw begon aan een anekdote over haar man. Ze begon bij voorbaat al te schateren en kwam amper nog uit haar woorden.

‘Mijn man moest eens, zoals gebruikelijk is bij ons, een vergadering opening met een Koranvers. Hij hoefde alleen de Fatiha, het openingsvers, te doen, maar hij kende het totaal niet. Hij stond finaal voor joker!’ gilde ze terwijl ze hikkend op de tafel sloeg. (Deze uitspraken zijn door mij vrij vertaald.) 

Haar man lachte schaapachtig en probeerde zich in gebroken Engels te verdedigen. 

Zijn vrouw was intussen opgestaan en legde een vers-geoogste honingraat met wat vellen lavasjbrood, bij wijze van dessert, op tafel. 

‘Ja, ik ken dat boek nog wel van mijn jeugd. Dit is honing van onze eigen bijen, trouwens. Een huwelijkscadeautje voor die twee daar,’ en ze wees naar haar dochter en dier echtgenoot, ‘van de schoonfamilie. Kijk uit dat je het velletje papier tussen beide honingraten niet scheurt, ja precies, nee, nee… oké, je hebt het gescheurd, Lara, maar dat is niet erg. Blijf maar aan het oppervlak van de raat. Maar dat openingsvers, die gaat natuurlijk van…,’ en ze begon in Koran-Arabisch met een zwaar Perzisch accent: ‘… in naam van God, de Barmhartige… de Barmhartige…’ 

‘… de barmhartige Erbarmer,’ vulde ik aan.

‘Je bent net een Arabier,’ schaterde ze terwijl ze achter haar zoon ging staan en haar handen op zijn schouders legde. ‘Azizam, zou jij even de insectenlamp in Lara’s kamer kunnen vervangen? Ik kan natuurlijk niet toelaten dat onze gast wordt lekgeprikt door muskieten.’

‘Na jou,’ zei hij galant, en ik liep voor hem uit naar boven. Hij klikte het licht aan en ging de logeerkamer binnen. Ik leunde tegen de houten kledingkast terwijl hij aan de slag ging met het kartonnetje van de insectenlamp. Het raam was afgeschermd met muggengaas en stond wijdopen. De broeierige warmte en het gegons van de krekels stroomde naar binnen.

Ik liet mijn ogen door de kamer gaan. Mijn blik bleef rusten op de kaft van To the Lighthouse die uit mijn rugzak stak. Een secondelang voelde ik een steek van heimwee. Mijn blik werd vertroebeld door terugblikken naar romantisch wuivende dadelpalmen, schitterende zoutmeren en toen plotseling de onaangename verschijning van een aanrander in een vosbruine galabiyya.

‘Klaar!’ klonk naast me, en ik kwam weer bij. 

Ik vond zijn blauwe ogen recht voor me. Hij stond zo dichtbij dat ik zijn zweet kon ruiken.

‘Kissing?’ lispelde hij.

Een picoseconde lang dacht ik erover, gemotiveerd door avonturistische principes, op zijn aanbod in te gaan, maar besloot hem toen toch maar, maagdelijk ontzet, met een ongemakkelijke ‘nee, bedankt, het spijt me,’ de deur te wijzen. Voor ik ging slapen barricadeerde ik de slaapkamerdeur met mijn blauwe rugzak. De volgende ochtend verscheen ik met vuurrode wangen aan het ontbijt.

Gelukkig zou ik genoeg afleiding krijgen, want ik zou helpen met het boerenwerk. Na het ontbijt sloeg ik een manteau om, hing een sjaal om mijn nek en liep dik ingepakt naar buiten. Het was verzengend heet en vochtig, en de krekels leken die dag extra hard te krijsen. Ik zocht de hond op en wandelde even later samen over het zandpad naar de poort, waar we rechtsaf sloegen. 

We bleven onder de schaduw van de bomen naast een modderige rivier. Het dier sjokte een paar meter achter me, hijgend van de hitte. Het pad leidde ons langs een stil dorpje in met langs de weg grote buitenhuizen van vakantiegangers uit de grote stad. Een vrouw in driekwartbroek en absoluut geen hoofddoek stond kiwi’s te rapen in haar boomgaard. Ze ving mijn blik en reikte me een paar kiwi’s aan. 

Dieper in het dorp stond een gedenkteken met zwart-witfoto’s. De uitgebleekte gezichten van martelaars uit de Iran-Irakoorlog staarden me aan. Deze oorlog woedde bijna de hele jaren negentig en had aan beide kanten honderdduizenden slachtoffers gemaakt. Pas later zou ik horen wat voor invloed deze tijd op de Iraniërs had gehad.

Rond het middaguur liepen hond en ik het erf weer op. Daar was inmiddels de pleuris was uitgebroken. De vrouw des huizes rende met kartonnen dozen naar de schuur en terug. Mijn gastvrouw stapte druk telefonerend over het erf. Haar broer leek in alle staten terwijl hij de auto voorreed. Het bleek dat de kwartels een huidziekte hadden opgelopen, en ze moesten in vliegende gestrekte naar de dierenarts. ‘Lara, choda ro sjoekr, godzijdank, daar ben je,’ riep de moeder, en ze wenkte me naar de schuur. ‘Zou je me even kunnen helpen de dieren in deze doos te stoppen?’ Terwijl ik de bruinkartonnen doos openhield, legde de moeder kwartel na kwartel op het stro dat ze onderin had uitgespreid. Vervolgens rende ze door de schuurdeur de zonnige buitenlucht in, de doos met aandoenlijk piepend gevogelte in haar armen geklemd. 

De auto scheurde over de kustweg naar een dierenarts in een nabij dorpje, de naam waarvan vertaald worden kan als Nieuwstad. De moeder toeterde naar een witte Peykan die ons rechts inhaalde en klaagde ondertussen steen en been over haar kinderen. ‘Ze gaan ook nooit het huis uit,’ riep ze met een handzwaai naar haar dochter, die oogrollend uit het raam keek, ‘en ze zijn al bijna dertig!’ 

Bij een rood stoplicht werden we plotseling vergezeld door een moraalpolitiewagen. Mijn gastvrouw siste verschrikt, want ze had geen hoofddoek op. Met woedende slagen sloeg ze een doek van geborduurd, blauw katoen om haar achterhoofd. Toen leunde ze over haar moeder heen en klikte het chauffeursraam open terwijl ze met haar andere hand de radio, waaruit verboden Perzische pop klonk, harder zette. De moraalagent had al een notitieboekje tevoorschijn gehaald en noteerde fronsend het kenteken van onze auto. Het licht sprong op groen en de auto kwam weer in beweging. ‘Een nieuwe controletechniek,’ legde mijn gastvrouw geïrriteerd uit, en ze draaide zich naar achteren. ‘Ze noteren de kentekens van auto’s met hidjabloze vrouwen.’ 

Hier had ik iets over gelezen. De volgende dag zou de schurk in kwestie een sms’je krijgen met daarin het verzoek naar het dichtstbijzijnde politiebureau te komen voor een boete en een ferme terechtwijzing over islamitische normen en waarden. Verscheidene online breed uitgemeten schandalen hebben echter uitgewezen dat soms zelfs vrouwen in een chador worden opgeroepen, wat de geloofwaardigheid van de actie enigszins heeft aangetast. 

Bij de dierenarts in Nieuwstad stonden mijn gastvrouw en ik tegen de muur te wachten. De moeder liep ijsberend door de wachtkamer en keek zo nu en dan op haar horloge. Na een halfuur riep de secretaresse achter de balie dat wij aan de beurt waren. We liepen het kantoortje binnen en plaatsten de kartonnen doos op tafel. 

‘Salam,’ begon de dierenarts hartelijk, en de daaropvolgende minuten werden we overweldigd door een vloedgolf van intense tarof. De arts was kennelijk een oude bekende, want ze ging direct over op privézaken (dit werd steeds voor mij vertaald). ‘Ik heb gehoord dat je onlangs bent getrouwd?’ zei ze terwijl ze zich tot mijn gastvrouw richtte. ‘Ja, met mijn neef,’ antwoordde die opgetogen, waarop iedereen goedkeurend knikte en ik met weinig succes mijn lachen probeerde in te houden. ‘Onze bruidsschat was symbolisch: ik heb een dichtbundel van Ferdowsi gevraagd, en een rode roos.’

Ze had het hier over de mehrieh, begreep ik. Middels dit islamitisch huwelijksmechanisme ontvangt de bruid een schuldbekentenis van de bruidegom. De gangbare bruidsschat is een vooraf vastgestelde hoeveelheid gouden munten, bijvoorbeeld het geboortejaar van de vrouw volgens de Perzische zonnekalender. De vrouw mag de bruidsschat op ieder moment innen, en als de man deze niet kan betalen moet hij de bak in.

Het gebruik was oorspronkelijk bedoeld als alimentatie voor gescheiden vrouwen, maar in de praktijk wordt het vooral gebruikt als scheidingsmiddel voor de vrouw. Het sjiitische recht maakt het namelijk lastig voor vrouwen om van hun man te scheiden, hoewel de Iraanse wet hier iets minder streng in is. 

‘Schurftmijt,’ concludeerde de dierenarts toen. ‘Ik schrijf jullie een zalfje voor. Tweemaal daags insmeren.’ De arts drukte de moeder het recept in de hand en liet ons uit met wederom een desoriënterende sessie handdrukken, knuffels en klapzoenen.

Thuis liepen de moeder en ik gelijk door naar het kwartelhok. Terwijl ik de tegenstribbelende vogeltjes vasthield, smeerde zij hun pootjes in met zalf. Tot mijn afgrijzen werd ons kwartelwerk onderbroken door een slang die zich glibberend om de deurklink wikkelde. 

‘Laat hem maar, hij eet de muizen op,’ wuifde de boerin mijn zorgen weg.

Op de weg terug van de dierenarts hadden we gelukkig nog wel even de tijd om hier te stoppen.
Op de weg terug van de dierenarts hadden we gelukkig nog wel even de tijd om hier te stoppen.

Vochtigheid – Lara in Rasjt, Iran (2/2)

, , , , , 0

Mocht iemand geïnteresseerd zijn in hoe een moskeekoepel gebouwd wordt, bij dezen. Gefotografeerd in de buurt van Bandar-e Anzali.
Mocht iemand geïnteresseerd zijn in hoe een moskeekoepel gebouwd wordt, bij dezen. Gefotografeerd in de buurt van Bandar-e Anzali.

Lees deel één hier.

Terwijl ik als een bezetene door de berm rende, hoorde ik het taximeisje een jammerkreet slaken (‘Baba, bebin!’, ‘Papa, kijk!’). Naast me klonk het getoeter van langsrijdende auto’s. Ik hoorde voetstappen en gehijg in mijn nek, dus ik versnelde mijn pas. Ik keek niet op of om, zelfs niet toen mijn sjaal afvloog tijdens de vlucht. Pas toen ik zeker wist dat ik voldoende van hem verwijderd was, stopte ik. 

Ik was in een door bomen omgeven afslag beland en een getralied hek versperde me de doorgang. Ik klampte me hijgend vast aan de tralies, die nog nat waren van de regen. Terwijl ik panisch om me heen keek en mijn reeds uitgevallen telefoon tevergeefs tot leven probeerde te wekken, drong het tot me door dat ik alleen en zonder hoofddoek naast de snelweg stond.

Het duurde niet lang voor iemand mij te hulp schoot. Dezelfde witte Peykan als voorheen reed toeterend het terrein op. Het meisje zwaaide uit het raam met mijn hoofddoek en gebaarde dat ik moest instappen. Adonis was verdwenen. Met weinig andere opties, maar gerustgesteld door de aanwezigheid van het meisje, klom ik op de achterbank. De wagen draaide de weg op en reed het daaropvolgende uur schijnbaar doelloos rond. De chauffeur zei weinig, maar af en toe glimlachte hij geruststellend in de achteruitkijkspiegel. Om de zoveel tijd stopte hij voor een winkeltje of tankstation en kocht dan voor iedereen een blikje frisdrank of een bakje roomijs. Desondanks raakte ik ervan overtuigd dat het einde nabij was. Daarom schreeuwde ik, mijn vuurrode gezicht overdekt met zweet, zo nu en dan wanhopig uit het raam tegen voorbijgangers of íémand dan toch misschien Engels sprak, met als enig resultaat dat de langslopende gezinnen zich verschrikt afwendden. 

Na twee lange uren reden we, klaarblijkelijk toch met een doel, een middelgroot stadje binnen. De chauffeur stuurde een zijstraat in en wees naar een groepje mensen, dat naast een ijscoman stond te wachten. Hij stelde hen voor als zijn familie.

Het taximeisje knikte me toe en leidde me naar een formica tafeltje, waar haar tantes en nichtjes lachend aan plastic bekers wortelsap slurpten. Hier spraken ze allemaal Engels, want ze woonden in Engeland en brachten hier enkel de zomer door. Al snel werd duidelijk dat de chauffeur zijn hele familie had laten opdraven om mij te komen helpen. Ik nam plaats aan een tafeltje, mijn voorhoofd nog steeds drijfnat, mijn hart nog steeds pompend van de adrenaline. De chauffeur reikte me een pakje zakdoekjes aan, en ik veegde mijn gezicht af.

Een vrouwenhand werd op mijn schouder gelegd – een moederlijk gebaar dat mij de tranen in de ogen deed springen – en een eveneens moederlijke stem vertaalde de chauffeur’s samenvatting van wat Adonis aan de telefoon had gezegd. ‘Lara, azizam, je hebt er goed aan gedaan dat je niet met hem bent meegegaan. Hij had zijn vrienden opgebeld en vroeg of ze naar het vliegveld wilden komen met hun paspoort. Ze zouden ergens heen gaan “met een Europees meisje”.’ Ongelovig schudde ik mijn hoofd (uiteraard viel mijn sjaal direct in mijn nek) terwijl het gezelschap op de achtergrond druk lachte en praatte. Ik probeerde hun Perzisch te volgen maar het lukte niet echt.

Plotseling riep een beeldschoon nichtje, het hoofd bedekt met een mintgroene sjaal: ‘Caroline-djoen?’ (Dit verwees naar On a le temps, was mij uitgelegd. In deze Iraanse film heeft een buitenlands meisje een eenzelfde ervaring als ik met een Iraanse man.) ‘We willen je uitnodigen. Morgen gaan we naar een hutje in de bergen, in Masal.’ Ze bleef nog even doorgaan over de ‘fantastische uitzichten’, ‘stralende sterrenhemelen’ en ‘danspartijen’ die daar zouden plaatsvinden, maar eerlijk gezegd had ze me al bij ‘hutje in de bergen’.

De volgende middag slingerde de stoet auto’s over haarspeldbochten door de jungle. Door de mist en regen konden we geen hand voor ogen zien. Ik zat tussen het nichtje met de mintgroene hoofddoek en het taximeisje in. Die laatste had erop gestaan dat ze bij ons in de auto mocht, en volgens Madame Mint was dat om mij te doen. Het nichtje leunde naar me toe en wees naar het taximeisje, dat net een koekje in haar mond stak: ‘Ze wordt echt ontzettend dik, hè?’ giechelde ze. 

De auto reed een parkeerplaats in de bergen op. Het miezerde er, en in het dal hing een dichte mist. Uit de achterbak haalden we een oneindige hoeveelheid boodschappentassen tevoorschijn. Vervolgens tilden we deze over het modderpaadje langs de bergwand, dat naar een houten blokhut leidde. Ik glipte en slipte over het pad naar boven. Voor en achter me klonken kreten als iemand weer uitgleed en bijna naar beneden donderde. 

Het hutje van de zijkant. Om een of andere reden heb ik geen enkele leuke foto van die avond. Maar wel wat filmpjes op mijn Instagram, dus check dat snel! :-)
Het hutje van de zijkant. Om een of andere reden heb ik geen enkele leuke foto van die avond. Maar wel wat filmpjes op mijn Instagram, dus check dat snel! 🙂

Bij de blokhut zetelden we ons onder het overdekte zitstuk met tapijten en kussens. Terwijl een tante met afhangende sjaal het laatste stuk bagage naar binnen droeg – een baby gewikkeld in dekens – werd de barbecue aangestoken. Ofschoon, de mannen gooiden een langwerpige, roestige bak vol kolen en goten er toen benzine overheen uit een oranje jerrycan. Iemand smeet er van veraf een brandende lucifer op, en de barbecue vatte met een zwoesjend geluid en een steekvlam vlam. Het gezelschap, inmiddels zo’n vijftien personen groot, joelde enthousiast. 

Iedereen hielp mee om gemarineerde kipkluifjes, kebabs én uiteraard tomaten om zwart te blakeren aan ijzeren pennen te rijgen. De tante haalde flessen sterkedrank tevoorschijn uit de wirwar van dekens waarin ze haar baby gewikkeld had en schonk plastic bekertjes vol. Haar man zette bandarimuziek aan, een feestelijk kabaal van tamboerijnen, trommels en ululaties dat de Arabische vissersvolkeren aan de Perzische Golf bezingt. Het taximeisje en haar jonge nichtjes kwamen aanrennen. ‘Kom je dansen, Caroline?’ riepen ze. Al snel stond ik in de motregen te zwieren terwijl de meisjes gilden van plezier. In het mistige dal klonk het gebonk van andere feestende gezinnen.

Tegen het ochtendgloren nestelden we ons op de vloer van het vrouwenvertrek. De mannen lagen in de kamer ernaast. Ik staarde naar het houten plafond en trok de kriebelige wollen deken verder over me heen. De baby was aan het huilen en werd onder het schijnsel van een zaklamp getroost door zijn moeder. Toen hij eindelijk was gestopt dommelde ik dankbaar in slaap. Enkele minuten later werd ik gewekt door een pruttelende wind van orkaankracht, die een instabiele darmflora suggereerde. Om me heen klonk verstomd gegiechel. De dader kon niet vastgesteld worden…

Ik draaide mijn hoofd naar het raam en zag dat het al licht was. Ik gaf het slapen op en pakte mijn tas en deken. Ik liep door de deuropening en ging in lotushouding op het tapijt zitten, gewikkeld in de deken. Buiten was het fris en mistig, en de motregen drupte van het dak. Algauw werd ik vergezeld door iemands achternicht. Ze ging naast me op het tapijt zitten en wreef haar gezicht in met een halve citroen. 

‘Voor mijn pukkels,’ legde ze in gebroken Engels uit.

‘Mag ik ook wat?’ vroeg ik nieuwsgierig.

De afgelopen weken waren hectisch geweest. De lange busritten, de onregelmatige, zware maaltijden, de reisstress en tenslotte de warmte en hoge luchtvochtigheid van het Iraanse noorden hadden gezorgd voor een hormonale disbalans die mijn huid in abominabele staat deed verkeren.

Net toen ik mijn gezicht begon in te smeren met het bijtende zuur, liep een tweetal wilde koeien langs. Ze bleven even staan naast de voordeur en lieten een dampende koeienvlaai achter. Vervolgens stapten ze onverstoord verder. Ik staarde in de verte, waar de contouren van andere houten blokhutten zichtbaar werden. Het donkergroen van de bossen, door Iraniërs liefkozend jungle genoemd, scheen door de mist.

Na een ontbijt van lavasjbrood met jam, gebakken ei met tomaat en glaasjes thee, tilden we de tassen terug naar de auto. Zwaaiend en knipogend naar andere gezinnen, die eveneens met een kater hun auto instapten, klapten we de autodeuren dicht. Toen reden we terug naar de kust. 

Midden in het bos stopte een neef de colonne nog voor een korte pauze. Hij draaide de volumeknop van zijn radio omhoog, en het bos vulde zich met bonkende feestmuziek. ‘Wees niet verlegen, wees niet verlegen!’ jammerde een mannenstem boven een geluidsopname van geklap en gejuich. De rest van de familie sprong uit hun auto en begon wild te dansen onder het groene bladerdak. Passerende auto’s, èn een vrachtwagen zonder dak vol tieners met petten op in plaats van hoofddoeken, toeterden mee op het ritme. De passagiers wrongen zich op alle mogelijke manieren uit de (dak)ramen en zongen klappend mee. 

Mijn reddende engel: het taximeisje.
Mijn reddende engel: het taximeisje.

‘… maar Heertje-nog-een-keertje is een controversiële kwestie omdat ieder gezin andere regels aanhoudt. Bij ons thuis doen we niet aan die onzin,’ legde ik uit. Ik verdeelde een illegaal kaartspel – gokken is immers haram – in vier stapeltjes van zeven. Weer een andere neef, die naast me op de bank zat, vertaalde mijn uitleg voor het taximeisje en haar vader. Ik verbleef inmiddels al twee dagen in hun villa in een compound in de buurt van de kuststad Bandar-e Anzali. Nu leerde ik de bewoners Pesten. 

Tijdens het spel kletsten we wat over de ontwikkeling die zich zojuist had voorgedaan. Mijn gastheer uit Tabriz, met wie ik af en toe een flirterig berichtje uitwisselde, had me uitgenodigd nog eens langs te komen. Over een paar weken zou een vallende sterrenregen plaatsvinden, en het plaatselijke sterreninstituut organiseerde een nachttrip naar een observatorium buiten Tabriz. Hij had geregeld dat ik ook mee mocht en ik kon uiteraard ook weer bij hem logeren. Als ik mijn aankomsttijd doorgaf, zou hij me komen ophalen van het station. 

‘Bebin dochtareh tsjeh chosjhal-eh keh pesareh michod savaresj koneh,’ riep een oma, die de hele dag in het huis rondhing en zelfs binnen haar sjaal droeg.

Ik had het maar half verstaan en keek naar de neef voor een vertaling. 

‘Ze zegt dat je er heel blij uitziet, dat hij je komt ophalen.’

Ik kreeg een kop als een boei.

‘Mannen uit Tabriz ranselen hun vrouwen af,’ waarschuwde een nichtje beslist, alvorens een harten zeven en toen een harten vijf op te leggen.

‘Doe je wel voorzichtig?’ vroeg een oom bezorgd na het opleggen van een harten twee. ‘Straks gebruikt hij je om een Nederlands paspoort te krijgen.’

‘Heel eerlijk gezegd,’ en ik legde een joker op, ‘lijkt het me waarschijnlijker dat ik hèm ga gebruiken om naar Iran te verhuizen.’

Het gezelschap begon te lachen, en de neef pakte mokkend zeven kaarten van de stapel.

Zo nu en dan nam ik het taximeisje mee uit wandelen door de compound. Ze was langsgekomen om wat tijd door te brengen met haar familie. Bovendien moest ze van haar moeder – volgens de anderen, grofweg vertaald, een ‘takkewijf’ – een paar kilo afvallen. Dat zou echter lastig blijken, want niemand verliet ooit het huis. Daarbij stond de zitkamer vol schalen koek, chips en vruchten, waar zij absolúút niet van mocht eten. Ook werd tweemaal daags een bourgondische maaltijd van rijst en vlees geserveerd waar geen groente aan te pas kwam, afgezien van een klein schaaltje olijven gemarineerd in granaatappelstroop. De twijfelachtige tactiek van het gezin om het meisje te steunen in haar strijd tegen het vet, leek vooral het zo vaak mogelijk benadrukken van hoe dik ze wel niet was.

Ik sloeg mijn sjaal om – zij hoefde niet; zij was nog jong – en stapte met het taximeisje door de met palmen en marmeren fonteintjes bezaaide voortuin naar buiten. We bleven even staan om de gevel van het huis te bewonderen. De neoclassicistische colonnades, krullerige voluten en marmeren trap werden druk verbouwd. Althans, dat was het idee toen de familie een team timmerlieden inhuurde. Nu stonden dezen in de schaduw van een palmboom te roken. ‘Het is toch veel te warm om te werken?’ riepen ze op een toon alsof dat toch vanzelfsprekend was, toen de heer des huizes met een kloppende ader in het voorhoofd verhaal kwam halen. 

Inmiddels waren het meisje en ik doorgelopen naar het strand, op een afstand gevolgd door een zwart-witgevlekte poes. Daar, met mijn enkels in de grijze golven, onder het bewolkte hemeldek, besloot ik dat het tijd was om verder te gaan. Die avond zou ik een taxi nemen naar een ander pittoresk stadje aan de Kaspische Zee. 

Het taximeisje zou me naroepen: ‘Wees voorzichtig, Caroline!’

Vochtigheid – Lara in Rasjt, Iran (2/2)

Vochtigheid – Lara is Rasjt, Iran (1/2)

, , , , , 0

Het straatje...
Het straatje…

‘Joe-hoi, salam?’ riep ik door het raam naast de deur, en ik probeerde naar binnen te gluren. Ik was bang dat ik op de verkeerde voordeur stond te bonzen en keek onzeker om me heen. Ik pakte mijn telefoon en probeerde mijn gastheer nogmaals te bellen. 

Geen gehoor. 

De vorige nacht had ik in Tabriz een bus richting het noordoosten genomen. Eindbestemming: Rasjt. Hier had ik mij via Couchsurfing halsoverkop bij een stel hippies uitgenodigd, maar nu kon ik hen niet meer te pakken krijgen. Het was zes uur ’s ochtends en nu al zo warm en vochtig dat mijn brillenglazen beslagen waren. Ik was de wanhoop nabij toen ik plotseling een berichtje ontving op mijn mobiel.

‘im in the hospital cuz im mad sick . cannot host u 🙁 cu l8er bro,’ luidde het, gevolgd door een elektronische salade van vruchten- en groentenpoppelienen.

Ik stuurde een berichtje terug. ‘Hoi, Lara hier. Veel succes in het ziekenhuis en misschien zien we elkaar later nog?’

‘Hey dude Alright, tc , c u,’ was daarop zijn antwoord.

Na enkele straattaalwoordenboeken op het web te hebben geraadpleegd, begreep ik dat de beste man door ziekte getroffen en daarom verhinderd was. Ik keek om me heen naar de lege straat en overpeinsde mijn volgende stap. Uiteindelijk hielp een vriendelijke man op straat mij een onderkomen te vinden: een schimmig budgethotel in een donker steegje. Voor een prikje regelde ik er een Spartaanse pijpenla in een gevangenisachtig kleurenschema, met op de plakkerige tegelvloer een schimmelig koelkastje – waaruit ik een tros verrotte tomaten opduikelde – en een met springveren doorstikt opklapbed, bedekt met een plastic overtrek.

Na een snelle douche, waarna ik op verbijsterende wijze nog plakkeriger was dan voorheen, stapte ik de vochtige ochtendlucht in. In de hemel hing een hardnekkig wolkendek. Het haar dat uit mijn hoofddoek stak, plakte vrijwel onmiddellijk in slierten tegen mijn voorhoofd. Iraniërs gaan, net als Egyptenaren, graag naar de noordkust om aan de hitte van het binnenland te ontsnappen. Maar hoewel het klimaat er allicht iets koeler is, zorgt de hoge luchtvochtigheidsgraad voor een afgrijselijke combinatie die maakt dat je binnen anderhalve minuut overdekt bent met zweet. Ik wandelde door de straten en probeerde hardop de leuzen op de etalageruiten te ontcijferen.

Rasjt voelde vrij en rustig, en er waren weinig mensen op straat. De in Teheran en Tabriz alom aanwezige moraalpolitie was hier bijna nergens te zien. De stad stond vol groene parken met weelderige bloemperken, brede pleinen met zitbanken en beeldhouwwerken van vissersbootjes, een ode aan de oorsprong van de regio. Toen ik met een ijsje als ontbijt op een bankje was gaan zitten voelde ik regendruppels op mijn hoofd(doek). Al snel barstte de hemel open in een warme regenbui.

Met mijn tas boven mijn hoofd vond ik toevlucht op de Soleymandarabbegraafplaats. Ik vluchtte onder de rode zuilen van lokale revolutieheld Mirza Koetsjak Chans graftombe. Op het opstapje zat een groep nabestaanden, allen gekleed in een zwarte chador, een doek die tot de grond reikt en door de draagster met de handen bijeen wordt gehouden. Eén dame had een opengeslagen Koran op haar schoot en reciteerde zachtjes Ayat al-Koersi, het Troonvers. Wie dit schone ringvers opzegt voor het slapengaan kan geluk, gezondheid en algemeen voorspoed verwachten, aldus gelovige Iraanse moeders.

‘God, er is geen God dan Hij, de Levende, de Op Zichzelf Bestaande. 

Noch slaperigheid, noch slaap kan Hem treffen. 

Hem behoort toe wat in de hemelen is en wat op aarde is en wat zich daartussen bevindt.

Wie is het, die zonder Zijn toestemming bij Hem kan bemiddelen? 

Hij weet wat er voor hen is en achter hen is. 

Zonder Zijn toestemming begrijpen zij niets van Zijn kennis, behalve wat Hij wil. 

Zijn troon strekt zich uit over de hemelen en aarde, 

En hierover waken vermoeit Hem niet. 

Hij is de Hoogste, de Almachtige.’

Als je linksonder kijkt zie je de dames zitten.
Als je linksonder kijkt zie je de dames zitten.

De oude vrouw stopte haar gemompel toen ze mij zag. Met een strenge blik kwam ze overeind en schreed met rasse streden in mijn richting. Ik bereidde me mentaal voor op een berisping om mijn weinig overtuigende hoofddoek, maar ze verraste me met een innige omhelzing en een natte kus op mijn voorhoofd. Ze leidde me naar haar vriendinnen en maande me tussen hen in te gaan zitten. Een sierlijk glaasje werd gevuld met zwarte thee uit de gouden samovar tussen hen in en werd mij aangereikt. In hun gezelschap, al bladerend in Camus’ De Vreemdeling (het lievelingsboek van mijn Tabrizse gastheer), bracht ik de rest van de middag door onder Koetsjak’s laatste rustplaats.

Hoewel ik het in Rasjt naar mijn zin had, wist ik weinig over wat ik er nou precies kon doen. Daarom besloot ik de volgende dag een minibus te nemen naar Lahidjan, een plaatsje in de buurt dat bekend stond om haar theeproductie. Bij het ochtendgloren vertrok ik met alleen mijn tas naar het busstation. 

Eerder al had ik kennis gemaakt met de lange-afstandsbus. Zo’n voertuig had enorme ligstoelen, die volledig horizontaal gekanteld konden worden. Bovendien zat bij het buskaartje een maaltijd van rijst, kebab en een zwartgeblakerde tomaat (pellen en prakken) inbegrepen. 

Wat echter immer voor problemen bleef zorgen was de islamitische wetgeving, die stelde dat een vrouw niet zomaar naast een vreemde kerel mocht zitten. Dat had ik in Tabriz tenminste begrepen, toen ik, foutief gezeteld, driemaal moest deelnemen aan een islamitische stoelendans omdat ‘niet van dat meisje verwacht kan worden dat ze naast die enge jongen zit’. In het vervolg zou ik daarom een van de enigszins confronterende Stoelen voor Vrijgezellen kiezen, aan de linkerzijde van de bus.

Voor een korte afstand leek een gedeelde taxi mij geschikter. Deze transportmiddelen werkten volgens een carpool-principe, waarbij de prijs door de passagiers wordt gedeeld. Eerst rende een willekeurige chauffeur op me af, de namen van steden blèrend in een kakofonie van zangerig geïntoneerde klemtonen (‘Láhidjan, Lahídjan, Lahidján’). Hierna mompelde ik verschrikt mijn bestemming en werd ik óf een officiële gele taxi óf een gebutste witte Peykan, een Lada-achtige duivelswagen, ingeduwd. Vervolgens moest ik een uur wachten, totdat de chauffeur genoeg klanten had verzameld en kon vertrekken. Of in mijn geval, totdat hij met wat schimmige handelaren een overeenkomst had gesloten. 

Hevig zwetend leunde ik tegen de voorklep van de Peykan en keek toe hoe de taxichauffeur en zijn klant de lading verzamelde. Dertig-stuks eierdoos na dertig-stuks eierdoos werd op de achterbank gestapeld, evenals slordig geductapete kartonnen dozen waarop in hanenpoten ‘Kasjans rozenwater’ gekrabbeld stond, maar waar waarschijnlijk meer ‘Kasjans vuurwater’ in zat.

‘Befarmayin, chanoem gol,’ riep de taxichauffeur eindelijk. ‘Gaat u zitten, bloemenvrouw.’ 

(Hij maakte hier een ondeugende woordgrap met deze flirterige Perzische term, die tegelijkertijd verwees naar een lieftallige jongedame – ik – en het ‘rozenwater’ waarmee ik de achterbank zou delen.) 

De Peykan kwam hortend en stotend in beweging. Zodra we de stad hadden verlaten zette de chauffeur de radio aan. Met een sigaret tussen de lippen graaide hij in het dashboardkastje naar zijn mobiel. Druk telefonerend scheurde hij even later over de beboste heuvels van Noord-Iran.

Rond het middaguur zat ik in een restaurant aan het water. Ik prikte in een matig bord zure kebab met rijst en slurpte onwennig de zwartgeblakerde tomaat leeg (ik was destijds nog niet op de hoogte van het pellen-en-prakkenprincipe). Achter het raam dreven mistflarden van de Sjaytan Koeh, de Duivelsberg, over het Lahidjanmeer. Met een vertrokken gezicht spoelde ik de kebab weg met een slok doegh, een (om onduidelijke redenen soms koolzuurhoudende) yoghurtdrank met zout en kruiden die Iraniërs bij de maaltijd drinken. Net toen ik een hap saffraanrijst in mijn mond had gestoken, verscheen een breed lachend gezin aan tafel. 

‘Salam, welkom in Iran, waar kunnen we je mee helpen?’ vroegen ze.

‘Nergens mee, dast-e toen dard nakoneh,’ bedankte ik volgens de regels. ‘Moge uw hand geen pijn doen.’

‘Het zou ons een eer zijn als je vandaag onze gast wil zijn,’ zei de vader van het gezin.

Voordat ik mijn mond kon openen om te antwoorden, had de familie mijn rekening al betaald. Druk pratend sleurden ze me mee naar de glimmende banketbakkerij Nooshin, een paar panden verderop. De moeder schoof een royaal gevuld dienblad met thee en zoetigheid in mijn richting en vertelde dat zij eigenlijk in Esjfahan woonden, waarbij ze ‘Isfahan’ uitsprak op z’n Isfahaans. ‘We zijn hier op vakantie om te vieren dat onze zoon,’ en ze wees naar de glimlachende dertiger die naast haar zat, ‘weer terug is uit Italië.’

Ons gesprek werd vervolgd in de auto, bestuurd door de zoon, die ons door de mistige heuvels naar een uitkijkpunt met uitzicht over de theeplantages reed. Ik wist inmiddels dat Iraniërs dol waren op uitkijkpunten; iedere stad had er dan ook tenminste één, zoals later zou blijken. Het laatste stuk moest per cabinelift worden afgelegd. De precieze reden voor deze bezienswaardigheid en dit transportmiddel was me overigens niet geheel duidelijk, aangezien zowel vader, moeder als zoon aan ernstige hoogtevrees leden. Ze wisten hun paniek slechts te beteugelen door hun ogen stijf dicht te knijpen en de Barmhartige herhaaldelijk te beprevelen met schietgebedjes. 

Maar de tumultueuze rit was het waard. Stapelwolken hingen boven de vlakte, die afwisselend met lichtgroen gras en donkergroen loofbos begroeid was. Te midden van al dat groen lagen de huizen met grijze en rode daken van Lahidjan. De theevelden lagen hoger op de heuvelhellingen, vanaf waar ik dit alles sprakeloos overzag.

Vanaf het uitkijkpunt boven Lahidjan.
Vanaf het uitkijkpunt boven Lahidjan.

Na een gezellige middag bracht de inmiddels tot tranen geroerde familie me naar het taxistation. De vader liep voor ons uit en ging druk in discussie met een taxichauffeur en betaalde gauw de ritprijs toen hij dacht dat ik niet keek. De moeder stond naast me te wachten, haar arm beschermend om de mijne geslagen. 

‘Lara-djoen, lieverd, doe voorzichtig. En maak je maar geen zorgen over de ritprijs…’ 

‘Nee, nee, dat kan toch niet… ik sta erop dat…’ protesteerde ik voor de vorm.

Maar ze duwde me de taxi in en propte een volle boodschappentas door het halfopen raam naar binnen. De tas was tot de rand toe volgepropt met koek, verse èn gedroogde vruchten, een fles water en een blikje cola van het Iraanse merk Zam Zam, genoemd naar dé heilige waterbron bij Mekka.

‘Cheli mamnoen az hameh tsjiz,’ riep ik uit het raam terwijl enkel mijn kin boven de tas uitstak. ‘Bedankt voor alles.’

‘Je bent als familie voor ons, azizam, lieverd. Bel ons zodra je naar Isfahan komt. Je mag zo lang blijven als je wilt.’

De moeder leunde nogmaals naar voren en kuste me op beide wangen. Vader en zoon hielden hun hand plechtig op het hart en bogen vriendelijk. De taxi kwam eindelijk in beweging, en ik zwaaide mijn nieuwe familie uit door het raam. De oude dame naast me kneep plagerig in mijn arm en grinnikte: ‘Iranians.’

Tegen de schemering kwam ik aan op het taxistation van Rasjt, dat op een uur lopen van mijn hotel lag. Aangezien ik net als in Egypte een Iraanse simkaart had gekocht kon ik een Snapp bestellen, de Iraanse versie van de alom bekende online taxidienst Uber. Vanwege de internetcensuur in Iran had ik deze app enkel via een vage webpagina en met een VPN-verbinding weten te downloaden. Na een kwartier was de taxi echter nog steeds niet komen opdagen. Ik draaide het nummer van de chauffeur en bracht de telefoon naar mijn oor. 

‘Salam, kodjayin?’ zei een krakerige mannenstem. ‘Vrede, waar bent u?’

‘Nemidoenam kodjam daghighan,’ antwoordde ik op een bepaalde manier diep. ‘Ik weet niet precies waar ik ben.’

Er klonk wat gerommel aan de andere kan van de lijn.

‘Estation-e taxi? Mahatteh-ye taks?’ probeerde ik zangerig, niet op de hoogte van de correcte Perzische terminologie en daarom de Engelse term en toen de Arabische verperzend. 

De man zweeg.

‘Engelizi baladin?’ vroeg ik hoopvol.

De man aan de lijn klikte driemaal met zijn tong.

‘Aló?’ riep ik toen verdere woorden uitbleven.

‘Prrr… grrr… pfff… tsssggghhhk,’ klonk aan de andere kant van de lijn.

Vermoeid vatte ik een knappe voorbijganger in de kraag en wees wanhopig naar mijn telefoon. De man knikte en nam de telefoon met een kalmerend gebaar van me over, alsof hij dat allemaal wel eens voor mij ging regelen. Ik haalde opgelucht adem en wachtte terwijl hij verwoed handgebaren makend aan de lijn hing. Toen hing hij op en ging zwijgend naast me staan. 

Na wederom een kwartier pakte de man me bij de hand en leidde me naar een witte Peykan. Achter het stuur zat een glimlachende kerel, naast hem een meisje van een jaar of tien, waarschijnlijk zijn dochter. Ik stapte achterin, gevolgd door mijn helper. 

Achteraf besef ik uiteraard dat deze handelswijze indruist tegen alles wat ons als kind is geleerd over gezond verstand, maar ter mijner verdediging: zijn indrukwekkende lengte, strakke spieren en in het algemeen Adonis-achtige uiterlijk brachten mij ernstig van mijn à propos. Bovendien is het in Iran niet ongewoon om bij vreemden in de auto te stappen tegen een kleine vergoeding.

Adonis betaalde meteen de ritprijs, ook een gewoonte van Iraniërs die mij inmiddels niet meer verbaasde. Onderweg begon hij druk te telefoneren. Helaas was mijn kennis van het Perzisch beperkt tot algemene beleefdheden en simpele vraagconstructies, en kon ik niet verstaan waar hij het over had. Pas toen hij een vochtige klauw op mijn dij legde en deze langzaam richting Zuid-Lara streek, werden zijn ambities duidelijker. Als versteend maakte ik oogcontact met de chauffeur, juist toen die een bezorgde blik naar achteren wierp. 

Het meisje draaide zich om en zwaaide nietsvermoedend. Ik lachte ongemakkelijk terug en schudde mijn knie los. In paniek keek ik naar buiten. Het was inmiddels donker en de autoweg glansde van de hoosbui eerder die avond. De Peykan reed over een eenzaam stuk snelweg buiten de stad, met aan de ene kant een donker bos en aan de andere een verlaten industrieterrein. 

‘Bia indja piadeh sjim,’ zei de inmiddels steeds minder aantrekkelijke Adonis tegen de chauffeur, en hij gebaarde dat we hier uit zouden stappen.

‘Wat? Ik ga er hier niet uit!’ riep ik uit. ‘Ik ken je niet eens.’ 

‘Michahim esnapp begirim, azjans hamin djast,’ en hij omklemde mijn pols met zijn hand. 

‘Ik – versta – je – niet!’ riep ik in het Nederlands, en ik trok mijn arm los. (Aangezien niemand hier Engels sprak, maakte de taal niet meer uit…)

Ik haalde mijn telefoon tevoorschijn en opende een online vertaalmachine. ‘Help me. Deze man wil dat ik met hem meega, maar ik ken hem niet,’ tikte ik, en ik gaf mijn telefoon aan de chauffeur. Het meisje leunde naar haar vader toe en liet haar blik over het scherm glijden, om zich vervolgens met grote ogen om te draaien. De chauffeur haalde wanhopig zijn schouders op en reikte de telefoon naar achteren, waar Adonis’ grijpgrage tengels het apparaat wilden pakken om het bericht te lezen, godzijdank onderschept door mijn nog grijpgragere hand. Een stilte viel terwijl een vastberadenheid bezit van mij nam. 

Toen zei ik: ‘Vooruit dan maar,’ en zodra mijn voeten het zompige bermgras raakten, zette ik het op een rennen. 

Een doodgewoon gezin – Lara in Tabriz (1/2)

, , , , 0

Een doodgewoon gezin – Lara in Tabriz (1/2)

In de vroege morgen werd ik wakker onder een zacht dekbed met luipaardprint. De kamer, witgeschilderd en betegeld met lichtgrijze stenen, was ruim en tegen het steriele aan schoon. In de hoek stond een droogrek waaraan zwarte, grijze en donkerblauwe T-shirts hingen te drogen. Mijn blauwe rugzak leunde opengeritst tegen de klerenkast, mijn grasgroene sjaal eroverheen gedrapeerd. Het raam stond op een kier en de zon scheen tussen de gordijnen door naar binnen. Af en toe klonk het geluid van een langsrijdende auto op straat.

Ik sloeg een vestje om mijn schouders en sloop de gang op. Behoedzaam gluurde ik door de geopende deur van de slaapkamer ernaast, waar mijn gastheer nog op het dekbed lag te slapen. Zijn rechterbeen was gestrekt, en zijn linkervoet was onder zijn rechterdij gehaakt. Boven een houten bureau hing een abstract schilderij, dat vaag iets weg had van drie galopperende paarden. 

Ik stapte achteruit en wandelde verder naar de deur aan het einde van de gang. Ik klikte het licht aan en ging op de grond boven het brandschone hurktoilet zitten, weinig gemotiveerd om volgens de regels te plassen. 

Na mijn rodelavontuur in Teheran, de vorige avond, had ik een nachtbus naar Tabriz genomen. Deze stad ligt in Iraans-Azerbeidzjan, wat betekent dat 99% van de mensen er het Azerbeidzjaans, een Turks dialect, als moedertaal spreekt. Aangezien ik de fantastischste verhalen over de gastvrijheid van Iraniërs had gehoord, had ik via de Couchsurfingapp een slaapplek geregeld bij een twintigjarige man en zijn moeder. Ik was pas na middernacht aangekomen, maar desondanks had hij me met moeders wagen opgehaald van het busstation.

Zodra ik me daar beneden had afgespoten met de watersproeier die aan een spuit aan de muur hing, stapte ik, nu iets zekerder, door naar de zitkamer waar het nog steeds doodstil was. Het waren twee zitkamers ineen, had mijn gastheer die nacht verteld, hoewel de tweede, de luxere, bijna nooit werd gebruikt. 

In de keuken vulde ik een glas met water en klokte het naar binnen. En nog een. Toen mijn ochtenddorst gelest was, wilde ik teruglopen naar de slaapkamer om me aan te kleden. Maar net toen ik me omdraaide kwam mijn gastheer de hoek om lopen. Hij gaapte en wreef met zijn hand over zijn neus, waardoor zijn ronde bril een beetje scheef kwam te zitten.

‘Goedemorgen, Lâ-râ. Heb je honger?’

Even later zaten hij, zijn moeder en ik aan de ontbijttafel. Die was gestileerd in een Azerbeidzjaans stilleven met een rustieke stapel geperforeerd lavasjbrood van de lokale Armeniër, glazen kommetjes met huisgemaakte zure kersenjam en rozenjam, gemalen walnoten, een steelpan omelet met gebakken tomaat en een grote kan van het drankje met glibberige zwarte puntjes waarmee ik in Teheran reeds kennis had gemaakt (ik slobberde het glas met tranen in mijn ogen leeg). Op het fornuis borrelde een waterpot met erbovenop een kleiner potje geurige zwarte thee.

Zijn moeder was gekleed in een legging en een sportbeha. Een halfjaar geleden was ze begonnen met sporten, dus nu liep ze de hele dag in sportkleding rond. Als ze tenminste niet aan het werk was, want ze bestierde al jarenlang een goedlopende tandartspraktijk in het centrum.

‘Man burada oğlumonan galiram,’ begon ze, en ze gaf haar volwassen zoon een aai over zijn bolletje (Iraanse mannen zijn moederskindjes). 

‘Ze zegt dat ze hier samen met haar zoon, mij dus, woont,’ vertaalde hij, haar hand schaapachtig wegduwend.

We wisselden wat beleefdheden uit terwijl de moeder een lepel pakte en de tomaat, die gehalveerd en met de gladde kant naar boven uit de omelet stak, in tweeën hakte. Vervolgens wikkelde ze de ei met tomaat in een stuk lavasjbrood en stak het in haar mond. Ik nam een slok thee en belegde een stuk lavasj met rozenjam en een lepeltje gemalen walnoten. Ons gesprek had intussen het onderwerp ‘neuscorrecties’ bereikt. 

‘Iranlilarda çox burun amel elian olar, manda elamişam vali manimki zibayi dayirdı sinmişdi ona gora,’ ratelde ze in een rap mengsel van Azerbeidzjaans en Perzisch.

‘Mijn moeder zegt dat veel Iraniërs hun neus laten doen. En já, ze heeft er zelf ook een gehad, maar alleen omdat ze als tiener “haar neus brak”.’

We lachten smakelijk om zijn verbale aanhalingstekens. Enkele seconden later kwam hij overeind en begon de tafel af te ruimen. Vanuit de keuken zei hij dat ik me alvast moest gaan klaarmaken. ‘Ik ga je vandaag Tabriz laten zien,’ riep hij.

Mijn gastheer reed ons naar Elgoli, een stadspark gebouwd op verschillende grondniveau’s. Iedere laag was begroeid met bomen, bloemen en bosjes en verbonden aan de volgende met een stenen trap. Helemaal beneden, in het midden van het park, lag een vierkant meer, met daar weer middenin het zomerpaleis van de voormalige Sjah. Het meer werd omringd door sierlijke, ijzeren hekken, nu, ’s zomers, begroeid met struiken vol crèmekleurige en lila bloemen. Naast het water lag een lunapark, versierd in een regenboogkleurenpalet. 

Na een fotosessie op de rand van een blauwe fontein (‘iets naar links, nog een beetje, ja, ja, perfect!’) namen we plaats op een bankje aan het water, in de schaduw van een stel ruisende bomen. Voor ons maakten dagjesmensen – oma in het zwart, moeder in het net, dochter in het rebels en de mannen om onduidelijke redenen allen in zwarte overhemden – een vierkant rondje om het meer. Naast ons stond een bankje met daarop twee modieuze kerels, de armen losjes om elkaar heen geslagen. De ochtendzon scheen aangenaam op ons neer. 

Ik op dezelfde fontein als waar mijn gastheer jaren eerder gearresteerd was.
Ik op dezelfde fontein als waar mijn gastheer jaren eerder gearresteerd was.

‘Ik ben dol op dit park,’ vertelde mijn gastheer. ‘Toen ik nog op school zat spijbelden mijn vrienden en ik bijna iedere dag. Dan gingen we altijd naar Elgoli of dat pretpark verderop. Het is sowieso een populaire plek onder scholieren.’

‘Hoezo dan?’ vroeg ik, ademloos luisterend.

‘Je kunt je hier goed verstoppen. Onder de bomen bijvoorbeeld. Je weet wel, als je met een meisje bent.’

(Ik werd hoogrood.)

‘Maar we moeten wel uitkijken, want er loopt hier veel politie rond en die hebben altijd wel weer wat te zeuren. Ik had ooit eens ruzie met mijn moeder, dus ik ging naar Elgoli om wat af te koelen. Een beetje klieren op die fontein daar (hij wees naar de blauwe fontein verderop). Voor ik het wist stond er drie agenten om me heen. Ze dachten dat ik dronken was en namen me mee naar het politiebureau.’

‘Wat zei je moeder toen ze het hoorde?’

Hij begon te lachen. ‘Ze heeft zo staan schreeuwen op het bureau dat ze me meteen hebben vrijgelaten. Ze waren doodsbang voor haar. Ik moest alleen een verklaring tekende dat ik “het” nooit meer zou doen en toen mocht ik gaan.’

In een vloeiende, zorgvuldig geposeerde beweging stond ik op en rook aan een bloem bij het hek. Mijn gastheer merkte op dat ik behoorlijk werd aangestaard, waarop ik een instemmend geluid maakte. Vanaf het moment dat ik voeten aan de grond zette in Egypte èn Iran werd ik voortdurend aangestaard door vreemden. Het viel mij inmiddels niet eens meer op.

‘Hier beginnen de meeste ruzies als een onbedoelde staarwedstrijd,’ vertelde hij, cool grijnzend. ‘Je vraagt iemand waar hij naar kijkt en degene die het eerste wegkijkt heeft verloren.’ 

‘En als niemand wegkijkt?’ vroeg ik.

‘Dan ga je met elkaar op de vuist.’

Het voormalige zomerpaleis van de Sjah.
Het voormalige zomerpaleis van de Sjah.

Na een blik op zijn horloge constateerde hij plotseling dat hij er nu toch echt vandoor moest, wilde hij nog op tijd komen voor zijn boksles. Ik zou ‘op zich wel’ mee mogen, maar dan moest ik vanwege de seksesegregatiewetten helaas wel buiten wachten. Ik bleef dus alleen achter in het park. Ik nam weer plaats op het bankje en plaatste mijn rugzak naast me op de grond. Als een echte Iraanse herschikte ik mijn halfbakken hoofddoek en sloeg mijn benen over elkaar. Ik pakte er een boek bij – een Engelstalige verhalenbundel van de Gebroeders Grimm die ik in Teheran in een universitaire boekhandel had gekocht – en sloeg hem open op de eerste pagina. 

Vrijwel gelijk kwam een groepje tienermeiden, naar adem snakkend, aangerend. ‘Salam,’ gilden ze, ‘wat doe je hier alleen?’ Ze haalden hun telefoon tevoorschijn en vroegen of ik met hen op de foto wilde. Dat vond ik goed. 

De meiden gingen naast me op het bankje zitten, trokken hun gezicht in een zwoele plooi en tuitten hun lippen (Iraniërs lachen zelden op foto’s). Een van hen pakte mijn hand vast; een andere legde haar hoofd op mijn schouder. Een oogrollende achtjarige schoot de kiekjes en maande haar oudere vriendinnen toen verder te lopen, maar niet voordat we telefoonnummers hadden uitgewisseld.

Raad eens wie ik ben?
Raad eens wie ik ben?

Ik deed opnieuw een poging tot lezen. Het was inmiddels al na twaalven en het werd steeds warmer. Ik wapperde me koelte toe met het uiteinde van mijn sjaal en keek omhoog naar de strakblauwe hemel. Opeens schoten drie donkergrijze straaljagers zuidwaarts door de lucht, een paar seconden later gevolgd door een scheurend geluid. De voorbijgangers keken verbaasd omhoog en gingen vervolgens weer over tot de orde van de dag. 

Ik wendde me tot mijn boek, om enkele seconden later onderbroken te worden door een voorzichtige hand op mijn schouder. Ik keek op en zag een zwartharig jongetje staan met een voetbal onder zijn arm.

‘Salam, chanoem,’ fluisterde hij. ‘Vrede, mevrouw.’

‘Aló, salam,’ antwoordde ik, op mijn hoede.

‘Roesarivi garah taxasan,’ fluisterde hij in het Azerbeidzjaans, ernstig kijkend. 

Ik hoorde het woord ‘roesari’, Perzisch voor ‘sjaal’. Verschrikt schoten mijn handen omhoog: mijn hoofddoek hing inderdaad in mijn nek.

‘Gasjt ğördı bilavi,’ en hij gebaarde onopvallend naar de struikenmassa verderop, waar een paar moraalagenten doorheen gluurden.

‘What I do?’ vroeg ik panisch in zo simpel mogelijk Engels, hopend dat hij het dan zou begrijpen. Ik maakte een renbeweging en keek hem daarbij vragend aan.

‘Heysad, aram çix ğet,’ zei hij, en hij gebaarde dat ik gewoon moest weglopen. 

Ik zat verstopt in de bosjes toen mijn gastheer later die middag kwam aanlopen. Hij droeg twee pistache-saffraanijsjes en keek verbaasd op toen ik uit het groen tevoorschijn kwam. 

‘Wat deed je daar?’ vroeg hij.

‘Verstoppen voor de politie. Ik ben gespot volgens een of ander kind in het park.’

‘Ach, joh,’ begon hij lachend. ‘De politie arresteert ècht niet zomaar een buitenlander.’

Ik ontspande iets en pakte het ijsje aan, dat hij me voorhield. ‘Merci.’

Vrolijk kletsend liepen we het park uit. Helaas zag ons samenzijn er kennelijk erg gezellig uit, want zodra we het zebrapad waren overgestoken, kwam een groen-witte moraalpolitiewagen naast ons rijden. Het autoraam schoof naar beneden en een dikbehaarde hand wenkte mijn gastheer. Ik bleef zenuwachtig op de stoep staan en keek toe terwijl hij met de agent in gesprek ging. Ik probeerde hen te verstaan maar kwam niet verder dan enkele woorden. Ik vervloekte mezelf dat ik geen woord Turks geleerd had.

‘Salam,’ klonk vanuit het autoraam.

‘Salam, chasteh nabasjid,’ antwoordde mijn gastheer.

Deze Perzische uitdrukking, die ‘wees niet moe’ betekent, kende ik. Opgetogen verbaasde ik me over de lieflijkheid van de Perzische taal terwijl mijn gastheer en de moraalpolitieagent mijn lot verder beslechtten in het Azerbeidzjaans.

‘Yorolmiasiz dostomoz haralidi?’ vroeg de man.

‘Holandlidi,’ antwoordde mijn gastheer daarop. 

(Tot zover was het niet moeilijk te raden waar het gesprek over ging.)

‘Najab burada?’ wilde de agent toen weten.

‘Galip dolanmağa,’ reageerde mijn gastheer.

‘Sizinan galir?’ vroeg de agent verder.

‘Xeyr, man burada gördüm bilasin ela danışır dox.’

(Ik was het spoor nu al enkele zinnen bijster.) 

Opeens richtte mijn gastheer zich tot mij. ‘Lâ-râ, waar verblijf je?’

Ik schrok op uit mijn schuldbewuste blik grondwaarts. ‘Moet ik daar echt eerlijk op antwoorden?’ vroeg ik in zwaar binnensmonds Amerikaans, opdat de agent het in geen geval zou kunnen verstaan. Couchsurfing was immers bij de wet verboden. Hij schudde haast onzichtbaar zijn hoofd.

Ik richtte me tot de agent en poogde in het Perzisch: ‘Al-an… to yeh hotel eghamat daram.’

‘Een hotel’ was kennelijk het juiste antwoord, want oom agent en mijn gastheer richtten zich weer tot elkaar. Ik keek naar de achterbank van de politiewagen, waar twee dames in chador uit het raam keken. De moraalpolitie moet altijd vrouwelijke agenten bij zich hebben, natuurlijk voor het geval een hoofddoekcrimineel als ik opgepakt zou moeten worden.

‘Lâ-râ?’ onderbrak mijn gastheer mijn gedachtegang. ‘Hij,’ en hij wees naar de smalende agent, ‘vraagt of je je hoofddoek wat strakker kunt doen.’

Zenuwachtig rukte ik mijn sjaal tot mijn voorhoofd. 

Ik kwam er met een waarschuwing van af, werd vertaald. Toen de agent na een laatste strenge blik was weggereden, barstte mijn gastheer tot mijn verbazing in lachen uit. ‘Ze vonden je wel interessant, hè? Ze waren waarschijnlijk gewoon nieuwsgierig en hadden een excuus nodig om je aan te spreken. De politie zou toch nooit een buitenlander arresteren.’ Schaterend liep hij verder, mij met open mond achterlatend naast de weg.

Die avond dineerden we met cheeseburgers en stukken gele watermeloen op de bank. De televisie stond zachtjes aan op een Turks kanaal. Er speelde een komediefilm, en de hoofdrolspeler braakte net met veel theater over zijn tegenspeelster heen. Mijn gastheer wreef met zijn hand over zijn gezicht. ‘Ze zouden niet het recht moeten hebben ons zomaar aan te spreken. We deden niets verkeerds.’ Zijn moeder mompelde woedend voor zich uit over onze aanvaring met het recht. Met haar rechterhand kneep ze haar smeulende sigaret bijna fijn. 

‘This country!’ brieste ze. 

Na een dag nietsdoen stonden mijn gastheer en ik de volgende avond in de lift naar beneden. Met een ping kwam de cabine tot stilstand. Hij duwde de liftdeur open en liep voor me uit de garage in, waar hij achter het stuur van zijn moeders bolide ging zitten. Ik nam op de passagiersstoel plaats. Soepel stuurde hij de wagen door de garagedeur de avondlucht in.

Algauw stonden we vast in de avondspits. Zuchtend herschikte ik mijn sjaal in de binnenspiegel, want hij bleef maar van mijn achterhoofd glijden. Ik begon ernstig te overwegen mijn doek vast te pinnen met een speldje, zoals ik menig amateurtoeriste in Iran had zien doen. Ik liet de doek ten einde raad maar op mijn schouders hangen en keek op mijn gemak de drukke, moderne stad rond. 

‘We hebben fans, Lâ-râ,’ verzuchtte mijn gastheer, en hij wees naar de moraalpolitiewagen die naast ons was komen rijden. ‘Je kunt maar beter je hidjab weer omdoen.’

Wanneer het verkeer 's avonds vast staat...
Wanneer het verkeer ’s avonds vast staat…

‘Oeps,’ zei ik apathisch, inmiddels weinig meer onder de indruk. ‘Ik bedenk me trouwens dat ik helemaal niet weet wat jij eigenlijk doet.’

‘Ik ben vorige herfst begonnen aan een studie bouwkunde aan de UvT, maar ik ben er halverwege mee gestopt. Teheran was sowieso niets voor mij: veel te druk. Na de zomer ga ik biologie in Tabriz proberen, maar alleen omdat ik het concours niet opnieuw wil doen. Daar ging ik echt aan onderdoor. Hopelijk kan ik komend jaar in Turkije studeren. Ik zit te denken over natuurkunde.’

‘In welke taal krijgen jullie eigenlijk les hier?’ wilde ik weten.

‘Docenten mogen, natuurlijk, niet in onze eigen taal lesgeven, maar dat doen ze, natuurlijk, wèl. De lesboeken zijn wel in het Perzisch en we maken ook aantekeningen in het Perzisch.’

Hij had de auto inmiddels aan de kant van de weg geparkeerd en wachtte schijnbaar ergens op. Na een tijdje kwam zijn moeder tevoorschijn uit een onopvallend bedrijfspand aan de weg, vermoedelijk haar praktijk. Mijn gastheer stapte uit en ging achterin zitten. Zijn moeder nam plaats achter het stuur en startte de auto. Ik voelde me enigszins gedesoriënteerd doordat dit alles zo abrupt en zonder enige communicatie plaatsvond, en ik moest me inhouden om niet in lachen uit te barsten. Toen ik over mijn verwildering heen was, bewonderde ik haar enorme knot, die nèt niet echt bedekt werd door haar chique, beige hoofddoek. Moeder keek in de achteruitkijkspiegel en stuurde de auto behendig tussen twee auto’s in.

‘Hankimizin dasfarmani gaşahtardi?’ vroeg ze met een grijns.

‘Ze wil weten wie beter kan rijden: zij of ik?’ werd meteen vertaald.

‘Sjoma, albateh,’ antwoordde ik met eenzelfde soort grijns. ‘U, natuurlijk.’

‘Dat was haar praktijk, trouwens,’ bevestigde haar zoon inderdaad. ‘Daar werkt ze, meestal van negen tot twee. Dan komt ze naar huis om te koken en het huis schoon te maken. En ‘s avonds gaat ze weer aan het werk, maar dan van vier tot negen.’

‘Wat een icoon,’ overdreef ik, me stiekem afvragend waarom hij het schoonmaakwerk dan niet een beetje overnam.

‘Ze zou me nooit laten helpen,’ zei hij alsof hij mijn gedachten kon lezen. ‘Maar ik doe best vaak de afwas.’

Er viel een ontspannen stilte. De lichten van de gebouwen straalden in het donker.

‘Nog even over de taalsituatie hier,’ begon ik iets later, en ik draaide me naar de achterbank, ‘hebben jullie dan ook een accent als jullie Perzisch praten?’

‘Een beetje. Mijn vriendin maakte er eerst altijd grapjes over. Maar na een halfjaar in Teheran kon niemand horen waar ik vandaan kwam. Er is wel wat rivaliteit tussen ons. Laatst had een journalist alle Azerbeidzjanen “ezels” genoemd. Dus een van ons noemde alle Perzen “kakkerlakken”.’

‘Vriendin?!’ riep ik beschuldigend. ‘Ik bedoel: heb je een vriendin?’

‘Had. Het is sinds twee weken uit.’

‘Wat vervelend,’ en ik perste mijn lippen stijf op elkaar om me ervan te weerhouden de vraag die op mijn lippen brandde te stellen. ‘Wat is er gebeurd?’ ontsnapte hij helaas toch.

Hij gaf geen antwoord.

‘Waar gaan we eigenlijk heen?’ vroeg ik in een poging over het ongemakkelijke moment heen te stappen.

Hij tikte betekenisvol met zijn vingers op de plastic bak met restjes, die hij op telefonisch verzoek van zijn moeder had meegenomen. ‘We wilden je iets laten zien.’

De schaars begroeide rotsen rond Tabriz lagen er fris en vochtig bij in het donker. De moeder parkeerde haar auto naast een stil weggetje en klikte haar gordel los. Vervolgens stapte ze kordaat voor ons uit. Een poosje later kwamen we bij een verlaten weg, die leidde naar een mysterieus gebouw, beschermd door een hoge muur met prikkeldraad, afgesloten met een ijzeren hek. 

Plotseling sprongen drie reusachtige, zwarte Anatolische herdershonden uit de bosjes. Ik kermde van geluk en stortte me op de beesten, die zich gewillig lieten aaien. Terwijl mijn gastheer mijn voorbeeld volgde, bleef zijn moeder op een afstand staan. Het geluid van de plastic bak die werd opengetrokken klonk, en met een zachte plof belandde de etensresten op de grond. De uitgehongerde beesten sprongen onder mijn gastheer en mij vandaan, verleid door al die geuren, en vraten het in een oogwenk op. 

Tegen de tijd dat we naar de auto terugkeerden moest ik voor mijn gastheer en zijn moeder uitlopen, want de tranen liepen me over de wangen.

Onze Vrouw in Teheran – Lara in Teheran, Iran (2/2)

, , , , , , 0

Een uur later liepen we propvol naar buiten. In het donkere zijstraatje stond een enorme rij uitgelaten volk te wachten voor het fameuze eethuis. In de lucht zweefde de witte waas van waterdamp die door de winkeleigenaar gesproeid werd, ter verkoeling in de droge zomerhitte. Iets verderop begon de drukke bazaar.

Terwijl we ons door de mensenmassa persten, herinnerde ik me plotseling dat ik nog wat geld moest wisselen. Ik besloot dit bij een van de geldwisselaars op straat te doen, aangezien die volgens vage zegsmannen op het net een betere koers boden dan op het vliegveld. Ik stopte bij een net, oud mannetje op een stoel, die een geopende koffer vol buitenlandse valuta op zijn schoot hield. Ik gaf hem honderd euro en kreeg een vuistdikke stapel groene briefjes terug, allen verfraaid met de strenge blik van de voormalige Opperste Leider. Door het Amerikaanse sanctiebeleid was de Iraanse Rial ernstig in waarde gedeeld, wat uitstekend uitpakte voor toeristen – ik was nu multimiljonair – maar minder voor Iraniërs. Bovendien verbiedt het sanctiebeleid iedere vorm van economisch verkeer tussen Iran en Amerika (en daarom vrijwel de hele wereld), met als gevolg dat reizigers al hun geld in contanten moeten meenemen.

Ik borg de biljetten op in mijn geldenvelop en riep mijn vrienden, die allen aan het kijken waren naar een man met een schallende radio die pakkende volksliederen afspeelde. We liepen verder en stopten pas toen we bij een mooi parkje aankwamen: Park-e Ziba, Mooi Park. Loom uitgestrekt in het gras spraken we over ons plan voor de rest van de middag. 

‘Misschien de Amerikaanse ambassade?’ stelde de Indiër voor. 

Eerder waren we er bij toeval langsgelopen. De muren die het ambassadecomplex omringden waren bespoten met graffitischilderingen met als overkoepelend thema Amerika-kritiek. De ene toonde het Vrijheidsbeeld met een doodskop als hoofd, de ander een reeks met bloed besmeurde raketten, komende van de Amerikaanse vlag. Dit sentiment stamt al uit de vroege twintigste eeuw, toen de Perzische sjah besloot van Iran een modern, westers land te maken, met als grote voorbeeld: Amerika. Onder andere (!) zijn verbod op het dragen van religieuze kledij zorgde voor groeiende onvrede onder het Iraanse volk. Uiteindelijk leidde deze in 1979 tot de Islamitische Revolutie. Na een reeks ingewikkelde politieke ontwikkelingen – lang verhaal; ik raad je aan hier op Wikipedia over te lezen – gijzelde een groep studenten tientallen Amerikaanse diplomaten en ambassademedewerkers in het ambassadegebouw. Amerika verbrak de diplomatieke banden met Iran, wat het begin inluidde van het conflict dat tot op heden wordt doorgezet.

Niet de ambassade, maar een ander voorbeeld van anti-Amerikaans sentiment in Iran (gesponsord door de overheid).
Niet de ambassade, maar een ander voorbeeld van anti-Amerikaans sentiment in Iran (gesponsord door de overheid).

‘Wat dachten jullie van het Vrijheidsplein?’ opperde de Kirgiziër. 

Zijn suggestie werd nijdig afgekapt door de Wit-Russin: ‘Daar gaan we vanavond toch al heen?’ siste ze nijdig, waarmee ze mij hielp herinneren waarom ik ook alweer zo graag alleen reisde. Schril gefluit snoerde de Kirgiziër de mond, die op het punt stond haar met overslaande stem van repliek te dienen. We kwamen geschrokken overeind uit het gras en keken om ons heen. De Wit-Russin zette snel het liefdesliedje uit dat uit haar speaker galmde. 

De berisping was echter niet voor ons bedoeld, maar voor het stelletje dat iets verderop onder een loofboom zat te zoenen. De twee stonden geërgerd op en liepen weg over het gras. De parkwachter, aanvankelijk verstopt achter een struik, haastte zich naar de criminelen toe voor waarschijnlijk een donderpreek voor aantasting van het publieke moraal. Terwijl we het geheel schaterend aanschouwden en elkaar schertsend met aantijgingen van geschonden moraalwetten bestookten, rommelde de Indiër panisch in zijn rugzak. 

‘Ik ben bang dat we helemaal nergens heen gaan,’ begon hij. ‘Ik ben mijn telefoon kwijt.’

Hij had het apparaat vermoedelijk in Restaurant Moslem laten liggen, dacht hij. Ons gezelschap kwam in beweging en wandelde gezamenlijk terug naar de bazaar. Terwijl de Indiër het zijstraatje inliep, gingen wij in de schaduw van een boom staan. Iets verderop stonden twee kerels in donkergroene uniforms de mensenmassa in de gaten te houden. Toen ze mij in het oog kregen, siste een van hen iets onverstaanbaars. Hij bewoog zijn handen richting zijn kraag en wapperde die demonstratief omhoog, waarschijnlijk om mij te laten weten dat hij te veel van mijn hals zag. Mijn hart bonsde in mijn oren en de Emmer der Seksuele Intimidatie wankelde gevaarlijk. Er was onlangs een wet ingevoerd die mannen toestond vrouwen op straat aan te spreken op hun vermeende ontoereikende bedekking. 

Dat kon ik beslist niet over mijn kant laten gaan. 

Terwijl ik mij langzaam naar de man toedraaide, herinnerde ik me de zin die ik thuis wekenlang voor de spiegel had geoefend ten behoeve van dergelijke gelegenheden. Ik trok mijn gezicht in een frons, verhief mijn stem en bulderde de voorbereide zin in mijn overtuigendste Perzisch, ten overstaan van de omstanders: ‘Sjarm nemikoni?!’ (Schaam je je niet?)

Die avond werd mijn actie heldhaftig uiteengezet door de Wit-Russin, met als publiek twee hostelmedewerksters. ‘En opeens beginnen twee van die moraalpolitieagenten tegen haar te fluisteren,’ begon ze – o ja, die mannen bleken dus van de moraalpolitie te zijn – ‘en zij,’ en ze wees naar mij, ‘begint opeens tegen hen te schreeuwen. Dus ík had zoiets van: “NEEEEE!” en ik sleurde haar weg.’ Ons gezelschap lachte smakelijk en ik deed mijn best om niet te trots te kijken. Volkomen onterecht overigens, want toen het gebeurde tastte ik wat deze inzichten betreft nog volledig in het duister.

‘Wat heb je tegen hen gezegd?’ vroeg de ene hostelmedewerkster.

‘Ik riep: “Sjarm nemikoni?!”’

‘Afarin, bravo!’ riep de hostelmedewerkster klappend, en haar sjaal, die bedekt was met de wereldkaart, viel in haar nek en onthulde lange, donkere krullen. Ze plaatste de sjaal vlug weer op haar kruin en wierp een snelle blik op de beveiligingscamera in de hoek.

‘Hoe reageerden de agenten?’ vroeg de andere hostelmedewerkster bezorgd.

‘Ze keken me alleen maar geschrokken aan,’ vertelde ik. ‘De voorbijgangers moesten er ook best wel om lachen, volgens mij.’

We verplaatsten ons naar de nog warme hosteltuin met een enorme watermeloen. De ene medewerkster ging de vrucht met een hakmes te lijf terwijl de andere ontspannen achterover leunde en een sigaret rookte.

Toen vroeg ik voorzichtig: ‘Hoe is het eigenlijk mogelijk dat er zulke strenge regels zijn in dit land, maar dat wij, mannelijke èn vrouwelijke backpackers, gewoon samen op één slaapzaal mogen liggen?’

‘Jullie gaan toch al naar de hel,’ antwoordde de rookster lachend.

Later die middag op het Vrijheidsplein. Denk je dat het de mensen opviel dat we er waren?
Later die middag op het Vrijheidsplein. Denk je dat het de mensen opviel dat we er waren?

De volgende ochtend zat ik in mijn eentje in de volle metro. Ik was op weg naar een afspraak. Eerder dat jaar had ik contact opgenomen met een bekende Nederlandse journalist in Iran. Hij had mij zijn nummer gegeven voor als ik ooit in de buurt was. En zo gezegd zo gedaan: we hadden afgesproken om een koffie te doen in een hippe tent in West-Teheran. 

Terwijl de metro onder de grond raasde, keek ik naar het tienermeisje tegenover me. Ze droeg een donkerblauw schooluniform: een wijde broek, een tuniek tot iets boven haar knieën en een strakke hoofddoek waaruit ingevlochten, donkerbruin haar piekte. Ze beefde over haar hele lichaam en leek haast te hyperventileren. In haar trillende handen knisperde een stapel aantekeningen, waar haar ogen gestresst overheen gleden. Ik durfde haar niet te storen.

Volgens de medewerkers in het hostel werd vandaag het concours afgenomen, het Iraanse equivalent van een eindexamen. Nog meer dan in Nederland bepaalt het examen of een student in aanmerking komt voor een universitaire studie en bovendien voor welke universiteit hij zich mag aanmelden. En aangezien Iraniërs veel waarde hechten aan een goede opleiding worden studenten van jongs af aan gedrild met privéles, bijles en oefenexamens. Toen ik uit de metro stapte kruisten onze blikken. Ik glimlachte haar bemoedigend toe, waarna ze grote ogen opzette en zich geschokt tot haar papierwerk wendde. 

Even later stond ik buiten te wachten op de stenen trap voor het café. Dat was kennelijk ongewoon. Er kwamen namelijk voortdurend bezorgde Iraniërs naar buiten om te vragen of het wel goed met me ging, nadat ze mij eerst enkele minuten door de glazen deur hadden aangestaard. 

Duidelijk geïnspireerd door Midden-Oosters tijdsbesef kwam de journalist een halfuur later aangestoven op een motor. Hij sprintte de stenen trap haastig op.

‘Sorry dat ik zo laat ben, mijn kat was ziek,’ excuseerde hij zich.

‘Geen probleem,’ zei ik, en ik gaf hem een hand en stelde me voor.

‘Mijn vrouw en ik moesten naar de dierenarts,’ voegde hij er sip aan toe.

We stapten naar binnen en liepen naar achteren, naar zijn gebruikelijke tafeltje. Het was afgeladen met kletsende studenten van de universiteit om de hoek.

‘Ik wist überhaupt niet of onze afspraak nog doorging,’ begon hij nadat we besteld hadden. ‘In Iran bevestigen ze dit soort afspraken altijd nog meerdere keren.’

‘O, en u…’

Hij onderbrak me: ‘Dus vertel eens wat meer over jezelf.’

Ik vertelde hem eens wat meer over mijzelf. Toen vroeg ik hem toen of hij dit vaker deed. 

‘Ja, hartstikke vaak. Meestal bundel ik de afspraken een beetje. Sommigen, die ik bij elkaar heb gebracht, zijn ook echt samen verder gaan reizen.’

Ondertussen werden zijn cappuccino en broodje, en mijn fruitsalade op tafel neergezet. De journalist ratelde wat Perzische beleefdheden tegen de serveerster, die lichtelijk gedesoriënteerd leek door de aanwezigheid van al deze buitenlanders. 

‘Dus kan ik je nog ergens mee helpen?’ vroeg hij toen. ‘Reistips?’

‘Die zijn altijd welkom,’ antwoordde ik.

‘Bandar-e Torkaman is prachtig,’ raadde hij aan, en hij keek vluchtig om zich heen. Nerveus volgde ik zijn blik.

De Turkmanner haven, vertaalde ik grinnikend in mijn hoofd. ‘Bijna in Afghanistan ligt dat.’

In het overige halfuur dat hij mij in zijn drukke agenda had kunnen inplannen, gaf hij me wat carrièretips. ‘Waarom schrijf je geen boek over Iran? Dat lijkt me een uitstekende manier om jezelf op de kaart te zetten.’

‘Zou jij hem dan willen proeflezen?’ durfde ik zomaar te vragen. 

‘Natuurlijk,’ stemde hij tot mijn verrassing toe.

‘Geen slecht idee,’ vond ik. ‘Ik zal er eens over nadenken.’

En ik dacht erover na toen ik later die middag in de metro richting Teheran-Noord zat. Mijn hoofd leunde tegen het raam van wagon. Ik voelde me lichtelijk teleurgesteld om het gesprek met de journalist. Ergens had ik gehoopt dat hij mij ter plekke een baan zou aanbieden, of tenminste een sloot contacten uit zijn adressenboek tevoorschijn zou hebben gehaald. Om me heen zaten passagiers met dozen gebak, kannen thee en ander picknickgerei op schoot. Ik was op weg naar Bam-e Tehran, een park in de bergen aan de rand van Teheran, waar ik met dezelfde reizigers als gisteren had afgesproken. 

Het park leek net een kermis, met flitsende lichten en reclameborden, restaurants, attracties en tot mijn verrassing een rodelbaan. Er liepen gezinnen met kinderwagens, giechelende groepjes tieners en hand-in-hand-lopende koppels. Iets verderop rukte de Wit-Russin zich los uit een groep Iraanse kinderfans.

‘Lara! Hoe was het?’ riep ze. 

‘Geweldig,’ zei ik, en ik gaf haar een knuffel (de heren gaf ik wegens het lichamelijk contactverbod tussen mannen en vrouwen een platonisch klopje op de arm).

‘We wachtten nog op jou om te gaan eten,’ zei de Kirgiziër. ‘We dachten aan kebab bij dat restaurant daar,’ en hij wees naar een felverlichte, casino-achtige tent met een dakterras.

‘Ik kom zo. Ik moet nog even wat belangrijks doen,’ antwoordde ik geheimzinnig.

Gillend en tegelijkertijd lachend rodelde ik in een slede over het Totsjalgebergte. In de vallei flikkerden de lichtjes van Teheran in de donkere avondlucht. Het geheel baadde in het schijnsel van de maansikkel, die bovenaan de hemel was verschenen. Ik naderde een scherpe bocht, dus ik drukte de stuurknuppel naar achteren en boog achterover. En hoewel dit wellicht geen geschikt moment tot introspectie was, voelde ik me plotseling erg tevreden. Het feit dat ik nog zoveel tijd had voordat ik weer in de collegebanken zou zitten, deed me ongelofelijk vrij voelen. Bovendien was ik dusver erg van Iran gecharmeerd.

Daar was overigens niet iedereen het mee eens. Later die avond, na de maaltijd, met een saffraanijsje in de hand, zouden we vermakelijke gesprekken voeren met Iraanse leeftijdsgenoten. Verbaasd zouden ze vragen waarom we in godsnaam voor Iran als reisbestemming hadden gekozen. 

De wereldstad Teheran ligt in een vallei tussen de Totsjalbergen in. Dit is het nachtelijk uitzicht vanaf Bam-e Tehran in Noord-Teheran.
De wereldstad Teheran ligt in een vallei tussen de Totsjalbergen in. Dit is het nachtelijk uitzicht vanaf Bam-e Tehran in Noord-Teheran.

Onze Vrouw in Teheran – Lara in Teheran, Iran (1/2)

, , , , , 0

De 'Bordj-e Azadi' (Vrijheidstoren) staat in West-Teheran. Het monument is in opdracht van de laatste Sjah van Iran gebouwd als symbool voor een modern, Westers Iran.
De ‘Bordj-e Azadi’ (Vrijheidstoren) staat in West-Teheran. Het monument is in opdracht van de laatste Sjah van Iran gebouwd als symbool voor een modern, Westers Iran.

‘Wie heeft je over Iran verteld?’ vroeg de Iraanse douanier, en hij keek me doordringend aan.

Ongemakkelijk herschikte ik mijn hoofddoek. ’Ik ben bang dat ik u niet begrijp, meneer.’

‘WIE – heeft – JOU – over – IRAN – verteld?’ hamerde hij, ditmaal in verbaal staccato. 

Ik mompelde iets over blogs, vlogs en andere online bronnen. De man fronste, duidelijk niet overtuigd, en smeet een vragenlijstje voor me op tafel. Hij knikte naar een fronsende veertiger achter een glazen loket, waar ik zo zeventig piek zou moeten uittellen en liep terug naar zijn kantoortje. Gespannen ging ik aan een van de ronde tafels in de kamer zitten en tuurde met een pen tegen de lippen langs de vragen. Bij het kopje ‘beroep’ bleef ik hangen. Ik kreeg namelijk nogal eens te horen dat ik op een spion leek en een verdachte studie over het Midden-Oosten en Arabisch zou wellicht olie op het vuur gooien. In plaats daarvan vulde ik een minder dubieus-klinkend beroep in. 

‘Serveerster?’ vroeg de douanier toen hij even later kwam aanlopen. ‘Noteer je dan ook even het adres en telefoonnummer van je baas?’

De paniek raasde door mijn lichaam en mijn hart klopte in mijn keel. Ik prevelde een schietgebedje, opdat hij niet genoeg Engels zou spreken om mijn verhaal te controleren. Op het streepje krabbelde ik in de lelijkste hanenpoten de eerste de beste restaurantnaam die in me opkwam: 

[Restaurantnaam van een eetcafé in een zijstraatje achter de Dam.]

Als ‘telefoonnummer’ noteerde ik het nummer van mijn Egyptische simkaart met enkele wijzigingen. Toen liep ik naar de douanier en schoof mijn paperassen over de balie naar hem toe. De klok van mijn telefoon wees drie uur ’s ochtends aan. De ruimte was bijna leeg, afgezien van een stel Chinezen op zakenreis en een kalende Duitser die schichtig om zich heen keek. Ik rilde en schoof mijn sjaal, die voortdurend in mijn nek viel, tot mijn haarlijn. Tijdens de drie uur lange tussenstop op het tot pooltemperaturen gekoelde vliegveld van Dubai had ik op een afschuwelijke manier kougevat. Waarschijnlijk had mijn afweersysteem sowieso al een flinke klap gekregen in Egypte. Ik had immers weinig voedzame maaltijden gegeten, afgezien van een traumatische ervaring met een broccoli van een straatventer die vol zand bleek te zitten.

Nog geen kwartier eerder was het vliegtuig op Teheraanse bodem geland. Nu al had een douanier mij het vuur aan de schenen gelegd met wantrouwige strikvragen in het weliswaar niet ongezellige, moderne visumkantoor. Over mijn reisplan tot in detail (ter plekke bedacht door ondergetekende), mijn bedoelingen met (!) Iran (ik moest me inhouden niet ‘wierook smokkelen’ te zeggen) en natuurlijk wie mijn reis betaald had (ik kon kiezen uit ‘vader’ of ‘echtgenoot’). In mijn bevende handen hield ik een gebloemd mapje met mijn paspoort, pasfoto’s van mij mét hoofddoek en een brief van mijn zorgverzekeraar waarin Iran expliciet genoemd werd.

Uit tijdsgebrek (en een hier enigszins misplaatste drang naar uitdaging en avontuur) had ik van tevoren geen visum geregeld. Gelukkig kon ik op het vliegveld ‘gemakkelijk’ een visum-bij-aankomst regelen, althans, dat was mij verteld. Ik was uiteraard niet zo’n groentje dat ik met Israëlische of Saoedische stempels in mijn paspoort zou komen aanzetten, Ook was ik godzijdank geen journalist, advocaat en/of activist, laat staan dat ik me op enige manier bezighield met mensenrechten. Niet dat het einde zoek zou zijn als ik dat wel deed: een Nederlandse vriend met een gevoelig beroep had verteld dat hij bij ieder bezoek aan Iran met veel fantasie een ander beroep invulde op het formulier, van edelsmid tot sigarettenroller.

Op het moment dat het landingsgestel Iraanse bodem raakte, sloegen alle vrouwen in onthutsende synchronie hun hoofddoek en manteau om. Artikel 638 van het Strafrechtelijk Wetboek stelt immers dat iedere vrouw in Iran een islamitische ‘hidjab’ moet dragen. Hidjab is een concept uit de Koran, dat vrouwen oproept zich te bedekken voor mannen die geen naaste familie zijn. Zo trekt ze geen aandacht naar haar uiterlijk en valt ze niet op. Voor de meeste moslima’s is ‘hidjab’ synoniem met een hoofddoek, hoewel sommigen de borst en armen bedekken al voldoende vinden. Aan het andere uiterste van het hidjabspectrum staat de gezichtsbedekkende nikab of zelfs de boerka, maar die worden in Iran alleen door vrouwen in de Arabische stammen aan de Perzische Golf gedragen. Ook mannen moeten er overigens aan geloven. Zij moeten een lange broek en lange mouwen dragen, hoewel de arm der wet bij warm weer een T-shirt door de vingers ziet. De Koran stelt tevens dat mannen hun blik moeten afwenden van vrouwelijk schoon, maar daar neemt men het in het Midden-Oosten meestal minder nauw mee.

Deze wetten worden gehandhaafd door de moraalpolitie. Ze patrouilleren dag en nacht door de straten en spreken vrouwen aan op de overkoepelende tenlastelegging van ‘slechte hidjab’, ofwel ‘naaktheid’. Soms worden de criminelen in kwestie zelfs gearresteerd en afgevoerd naar het politiebureau. Buitenlanders worden over het algemeen minder streng beoordeeld, mits de buitenlander in kwestie er ook echt buitenlands uitziet natuurlijk (als in: niet etnisch ambigu). Hoewel reizigers bij aankomst vaak een strakke sluier dragen, gaan ze na het zien van de modecreaties van de doorsnee Iraanse vrouw toch maar over op een losse sjaal over hun achterhoofd.

Ik werd in de loop van de ochtend wakker met een uitstekend humeur. In de paar uur die ik geslapen had, was ik op miraculeuze wijze genezen van mijn verkoudheid. Ik schoof het gordijntje van mijn bed opzij en trok mijn mobieltje van de oplader. Met mijn benen bungelend over de bedrand besefte ik plotseling dat het woensdag was. Dit inzicht is niet zo vanzelfsprekend als men zou denken. Mijn biologische klok die dergelijke zaken gewoonlijk coördineerde was namelijk hevig van slag doordat het weekend in Egypte en Iran op vrijdag valt. Nu herinnerde ik het me omdat ik op het web gelezen had dat sommige Iraniërs op woensdag wit dragen, als geweldloos protest tegen de verplichte hoofddoek. 

Niet veel later stapte ik, mijn hoofd in het wit gehuld, de ongewoon mooie hosteltuin binnen. Het Perzisch lusthof stond vol bloemenstruiken, kabbelende fonteintjes en schilderachtig uitgespreide reizigers met hun voeten in het water, luierend in de ochtendzon. Ik liep over de warme stenen naar het ontbijtbuffet en schepte mijn bord vol brood, witte kaas, olijven en watermeloen. Vervolgens ging ik aan tafel bij de medewerkers zitten, trots op mijn witte uitdossing en samengaande bewustzijn van de plaatselijke ontwikkelingen, dat mij zo fijntjes onderscheidde van Gewone, Normale Toeristen. Daar werd mij echter onmiddellijk het gras voor de voeten weggemaaid.

Ik was dan wel erg geschrokken van dat gedoe op het vliegveld maar zag er de volgende dag gelukkig alsnog leuk uit.
Ik was dan wel erg geschrokken van dat gedoe op het vliegveld maar zag er de volgende dag gelukkig alsnog leuk uit.

‘Witte Woensdagen zijn niet echt een ding hier,’ meldde een medewerkster achteloos. 

‘We hebben wel ergere problemen dan die hoofddoek. Witte Woensdagen zijn meer iets voor buitenlanders,’ voegde haar vriendin toe, die volledig gekleed lag te zonnebaden. 

‘Ja, en als we geen hoofddoek willen dragen of een korte manteau aanhebben, vermijden we gewoon de plekken waar de politie altijd patrouilleert.’

Desondanks bleef ik de hoop koesteren dat iemand mijn bijdrage zou waarderen. Ik excuseerde me en liep naar een houten bank verderop, waarop wat reizigers zaten te kletsen. Algauw bevond ik me in een multiculturele waaier van wereldreizigers, die qua karakter op een interessante manier verschilden van de blowende figuren in backpackersuniform waarmee ik in Dahab werd doodgegooid. Door de spanningen tussen Iran en eerlijk gezegd vrijwel ieder ander land op deze aarde heeft Iran een hardnekkige nichefactor gekregen. Er komen dan ook relatief weinig toeristen. De toeristen die er wel kwamen, voelden zich daarom verlichte zielen die het allemaal begrepen hebben en dwars door de selectieve weergave van de media heenkijken. 

Ze komen elkaar bovendien overal tegen, een logisch gevolg van het feit dat ze allemaal exact dezelfde route volgen. Ze vliegen naar Teheran, nemen daar een bus naar Kashan, vervolgens naar Isfahan, waarop ze doorgaan naar Shiraz en Yazd en uiteindelijk weer met een slinger in Teheran terechtkomen. Ze proppen hun reis meestal in twee weken, waardoor ze het grootste gedeelte van hun reis in de bus doorbrengen. Het gesprek dat ik met deze toeristen had zou representatief zijn voor de verdere gesprekken met backpackers in Iran. Het ging ongeveer als volgt:

Ik: ‘Ha-…’

Toerist: “IK BEN DUS NET KOMEN WANDELEN/FIETSEN/SEGWAYYEN VANUIT [lastig te bereiken land] EN BEN ONDERWEG NAAR [specifieke plek, zoals Vaticaanstad of Sint-Helena].”
Ik:  ‘Ik wilde alleen vra-…’

Toerist: ‘BEN JE OOIT IN [moeilijk land, bij voorkeur een conflictgebied waar net een burgeroorlog gaande is] GEWEEST?’

Ik: ‘Nee, ma-…’

Toerist: ‘HEB JIJ OOK ZO’N HEKEL AAN TOERISTEN? IK ZIE MEZELF NIET ECHT ALS EEN TOERIST, MEER ALS EEN REIZIGER.’ 

Ik: ‘Wat is het versch-…?’
(∞)

Een groepje werd gevormd, naast mij bestaande uit een Indiër, een Wit-Russin en een Kirgiziër. We begonnen de dag met een verkenningstocht door Teheran. We liepen het hostel uit, sloegen rechtsaf en stuitten daar op een toonbank aan de weg, waarop een reeks blenders vol exotisch gekleurde vloeistoffen stond uitgestald. Aan het plafond bungelden kleurige netjes sinaasappels, meloenen en trossen blauwe druiven. Terwijl ik in de rij ging staan, analyseerde ik de kleding van de klanten om mij heen uitvoerig. Teleurgesteld bemerkte ik dat ik de enige was die had meegekregen dat het vandaag woensdag was. 

Op aanraden van de Indiër, die er al wat langer was, bestelde ik een wortelsap en een weeïg zoet drankje met glibberige zwarte puntjes. Dat laatste zou goed zijn voor het lichaam in warm weer, maar in mijn geval zette het enkel aan tot kokhalzen, iets waar ik beslist niet van afkoelde. 

‘Seh toman,’ zei de sapman vriendelijk.

Gepijnigd telden we op onze vingers totdat we bij ‘seh’, drie, uitkwamen. Hierop begonnen we druk te discussiëren over wat het uiteindelijke bedrag dan zou worden. Iraniërs rekenen Iraanse Rials namelijk om naar tomans, een duizenden jaren oud overblijfsel uit het vroegere Perzische rijk. Een toman is het bedrag in Rials minus een nul, hoewel in de praktijk naargelang eigen voorkeur links en rechts nullen worden weggehaald. Tijdens mijn tijd in Iran zou ik een bedrag van 100.000 Rial dan ook horen als 1, 10, 100 en zelfs 10.000 toman. Meestal gokte ik de prijs dan naar eigen perceptie van redelijkheid, wat in grofweg vijftig procent van de gevallen tot een passende uitkomst leidde. Hier schoot een aardige dame mij na enkele radeloze pogingen tot omrekenen te hulp door het geld verontschuldigend en glimlachend uit mijn portemonnee te graaien.

Volg de mensenmassa over de trap naar boven voor dit fantastische restaurant!
Volg de mensenmassa over de trap naar boven voor dit fantastische restaurant!

Nadat iedereen een drankje had besteld en apart had afgerekend besloten we te gaan middageten in Restaurant Moslem. Hier kon naar verluidt de beste tahtsjin van Teheran gegeten worden. Tahtsjin is een gerecht van rijst met een goudgele, boterachtige rijstkorst, in geurige bouillon getrokken kip en ter garnering wat zuurbessen en pistachenoten, hier geserveerd in een portie die grofweg drie hongerige wezen kon voeden. Het restaurant zelf was een overvolle broeikas waar ik kruis aan kont liep met mijn voorganger. Ik wurmde me uiteindelijk, een overvol dienblad op mijn onderarmen balancerend, op een stoel. De tafels waren gemeenschappelijk, wat betekende dat ik vroeg of laat bij een Iraniër op schoot zou komen te zitten. Dit vonden beide partijen overigens geen probleem, zij omdat ze dan een buitenlander op schoot hadden, en ik omdat ik dan mocht mee-eten, want zo zijn Iraniërs dan ook wel weer.

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Iran – augustus 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Lees ook deel 2!

De Brandende Bramenstruik – Lara in Sint-Catharina, Egypte

, , , , , 0

De bergen rond Sint-Catharina zijn zwartgestreept van het vulkanische gesteente.
De bergen rond Sint-Catharina zijn zwartgestreept van het vulkanische gesteente.

Na een week in Dahab liep ik in de vroege ochtend naar de rand van het dorp. Een auto zou me om acht uur komen ophalen en naar Sint-Catharina brengen, dé plek waar Mozes de Tien Geboden had ontvangen. Sint-Catharina ligt in het midden van de Sinaï en valt slechts te bereiken via één kronkelende weg die vanaf weerszijden van het driehoekige schiereiland naar binnen leidt. In Caïro vertrok dagelijks een logge bus op een onchristelijk uur naar het dorp, en vanuit Dahab sporadisch een minibus, doch alleen op groepsaanvraag. Gelukkig kenden mijn gastheren ‘nog wel iemand’ die me voor een zacht prijsje naar het dorp kon brengen. ‘Sjalom!’ riep de chauffeur toen hij me zag. ‘Jij bent zeker een jodin uit Israël?’

‘Ik heb helemaal geen problemen met joden, hoor,’ riep de chauffeur naar achteren terwijl we door het woestijngebergte raasden. De rotsachtige bergen en dalen waren bedekt met een bruinrood zand, mooi verlicht door de zon die halverwege de ochtendhemel stond. ‘Nee, die Zionisten zijn een heel ander verhaal, maar Israëliërs vind ik altijd aardig.’ Ik mompelde iets in de richting van ‘O echt?’ terwijl ik me voorbereidde op de woorden die onvermijdelijk zouden volgen. ‘De Koran zegt immers over joden dat…’ begon hij inderdaad. 

Ik was inmiddels Oost-Indisch doof voor debatten over religie met Egyptenaren. Het begon altijd hetzelfde: ‘Vertel eens iets wat je weet over ons geloof.’ Vervolgens vertelde ik iets dat ik wist over hun geloof, en als ik er zin in had iets controversieels, gewoon om de balans in mijn voordeel te draaien, bijvoorbeeld dat soera vier, vers vierendertig van de Koran de man toestaat zijn vrouw af te ranselen. Dan riep de Egyptenaar in kwestie meestal: ‘Ahá, maar alléén als zij zijn waarschuwingen herhaaldelijk negeert!’ Betrof het geen dogmaticus, dan begon hij aan een uitputtend monoloog over de metaforische betekenis van dergelijke verzen (tevens een bekend verschijnsel onder christenen die geconfronteerd worden met de lastigere geboden uit het Nieuwe Testament, bijvoorbeeld wanneer Mozes in Leviticus en Paulus in Efeziërs zich uitlaten over de fijne kneepjes van het slavenhoudersvak). De kern van het verhaal was in ieder geval altijd dat ik het allemaal volkomen verkeerd had geïnterpreteerd.

Ondanks mijn zwijgen gaf de beste man niet op. ‘Heb je er ooit over nagedacht om je te bekeren?’ was uiteraard zijn volgende vraag. ‘Ik ken namelijk wel een paar bekeerlingen…’ ging hij verder. Hij liet wat voor-en-na foto’s zien op zijn telefoon van een treurig christelijk meisje met golvende haren en een Koptisch kruisje om haar nek, op de na-foto getransformeerd in een stralend lachende gehoofddoekte. Ook dit had ik vaker gehoord, onder andere op het web, waar bekeringsvideo’s inmiddels een heel eigen genre (lees: fetisj) hebben gevormd. De titels zijn variaties op: ‘Christelijke vrouw huilt als ze de gebedsomroep hoort’, ‘Joodse bekeerling gaat op bedevaart naar Mekka’ of ‘Mijn atheïstische vriendin draagt een week lang een hoofddoek en bekeert zich uiteindelijk’.

Ik vroeg of hij de radio wilde aanzetten. ‘Tabʿan, natuurlijk, habibti,’ antwoordde hij, en hij pakte een cassettebandje uit het voorvak en schoof het in de stoffige cassettespeler. Vioolmuziek, oriëntaalse fluitklanken en een zuchtend weeklagende vrouwenstem vulden de auto. Ik leunde achterover en keek naar buiten terwijl Warda mij vertelde dat haar leven door mij zoveel mooier was geworden. 

Net toen gouwe ouwe-zanger Abd al-Halim Hafiz opbiechtte dat hij wilde dat hij me kon vergeten, reden we Sint-Catharina binnen. Ik had een kamer geboekt in het kampement van een plaatselijke sjeich. Zijn naam, Moesa (Arabisch voor Mozes), was om begrijpelijke redenen een populaire naam in het dorp. De chauffeur stopte voor het kamp en klikte de radio abrupt uit. Ik stopte hem het afgesproken bedrag toe en was al aan het uitzwaaien begonnen toen hij plotseling met mijn rugzak in zijn armen voor me uit naar binnen liep.

Sjeich Moesa en zijn vrienden, nu vergezeld door de taxichauffeur, lagen uitgespreid over deʿarisja. Deze overdekte zitplaats met lage houten tafels en kleurrijke zitkussens vormde het centrum van de binnenplaats. Iets lager stond een langwerpig, witgekalkt bouwsel met houten deuren, vermoedelijk de slaapvertrekken. In het midden van de binnenplaats stond een hoge plataan met èchte groene blaadjes, de eerste loofboom die ik sinds weken had gezien.

Het uitzicht vanaf het balkon (uiteraard later genomen door mijn vriendin die later arriveerde).
Het uitzicht vanaf het balkon (uiteraard later genomen door mijn vriendin die later arriveerde).

Na de introducties sleepte ik mijn rugzak over het grint naar het witte gebouwtje en duwde de kamerdeur open. Drie eenpersoonsbedden, elk bedekt met een donkerblauwe sprei, stonden tegen de muur. Aan het plafond hing een ventilator die gevaarlijk heen en weer schommelde, wat aan mijn kant de sluimerende angst opwekte dat de propeller zich ’s nachts met zijn vlijmscherpe klapwieken zou losrukken en op mijn hulpeloze lijf zou storten. Achterin, naast de badkamer, leidde een deur naar het terras. De rode rotsen strekten zich uit in een schilderachtig panorama, met hier en daar een stenen huisje met vierkanten ramen. Op het pad beneden liep een meisje, volledig in het zwart gehuld, met een jengelende peuter aan iedere hand. Ze boog voorover en suste het ene kind met een kus op het voorhoofd; de ander tilde ze op en legde ze over haar schouder. Het kind kraaide van pret.

Ik pakte mijn boek – met Plato’s vermoeiende Dialogen was ik tot mijn spijt nog steeds niet klaar – en schuifelde door het grint naar de ‘arisja. Daar in de schaduw ontmoette ik een stel Zwitserse natuurbiologen. De ene leunde tegen de kussens en was bezig met een tekening van het omliggende natuurschoon in een vergeeld schetsboek dat hij op een Bernse rommelmarkt had gekocht; de ander lag plat op zijn rug en was verdiept in een historisch boekwerk over woestijnflora. Ik ging naast hen op de kussens zitten en vroeg wat ze aan het doen waren. 
‘We doen onderzoek naar een bloem die enkel groeit op de Sinaï,’ vertelde de boeklezer, en hij schoof zijn bril recht. 
‘We zoeken er al dagen naar, maar tot nu toe hebben we niets gevonden,’ vulde de schetser fronsend aan.
‘Vanmiddag gaan we onze laatste poging wagen. En nu we het daar toch over hebben, onze wagen kan ieder moment arriveren, dus, eh…’ en hij tikte de schetser aan, ‘we moeten ons maar eens gaan klaarmaken.’
‘Hebben jullie toevallig hulp nodig?’ probeerde ik hoopvol.

Even later scheurden we met z’n drieën in de achterbak van een pick-up truck over de autoweg, tussen de bergen door. Mijn haren wapperden in de wind, dus ik bedekte mijn hoofd met mijn grasgroene sjaal. ‘Onthoud, Lara,’ schreeuwde de boeklezer, ‘dat we op zoek zijn naar tekenen van vocht. Als je ook maar iets groens ziet, geef dan een gil, oké?’ Ik knikte bevestigend, intern vastbesloten degene te worden die deze zeldzame bloem zou vinden, extern uiteraard een toonbeeld van sportieve volgzaamheid.

Enkele kilometers buiten het dorp sprongen we uit de open achterbak en renden de bergen in. Met indrukwekkende flexibiliteit sprong de boeklezer van rots tot rots; de schetser en ik klommen er steunend en kreunend achteraan, voortdurend uitglijdend over gladde rotsen en schuivende zandplaten. Halverwege de bergwand stopte ik om het uitzicht te fotograferen. Juist op dat moment vond de schetser een enorm rotsblok, de ene zijde droog en stoffig, de andere vochtig en beschaduwd. Hij stapte koortsachtig om het rotsblok heen en vond een bijna opgedroogd stroompje, dat wat mossige begroeiing in leven hield. 
‘Het kan niet ver zijn nu!’ krijsten de natuurbiologen. 

Het duurde inderdaad niet lang voordat geschreeuw klonk, en toen het geluid van opgeluchte tranen. Ik kwam aanhollen en bukte om de vondst te aanschouwen. Met samengeknepen ogen gluurde ik in de holte tussen twee manshoge keien, zwartgestreept van het vulkanische gesteente. Er rustte een minuscuul plantje met enkele witte bloempjes. Ik draaide me om en wilde de mannen feliciteren, maar vond hen, snikkend, in een innige omhelzing. Ik was zeer geraakt door hun passie voor de vondst. 

De Brandende Bramenstruik – Lara in Sint-Catharina, Egypte
De Brandende Bramenstruik – Lara in Sint-Catharina, Egypte

Maar het echte werk moest nog beginnen, begreep ik toen de boeklezer zijn rugzak openritste en zijn gereedschap tevoorschijn haalde. Hij zette een soort bloemenpers in elkaar, bijeengehouden door zijn leren broekriem. Vervolgens trok hij het bloempje met wortel en al tussen de stenen vandaan. Hij plaatste het niemendal in het haastig geïmproviseerde instrument en haalde de riem aan totdat het de bundel strak bijeen hield. 

De chauffeur van de pick-up truck zette ons af bij het Sint-Catharinaklooster. Ik wilde meteen doorlopen naar het kloostercafé om de vondst te vieren met een drankje, maar de boeklezer tikte me op de arm. ‘We hebben eerst nog een afspraak,’ fluisterde hij geheimzinnig, en hij keek over mijn schouder naar iets onbekends verderop. Ik volgde zijn blik naar een met ijzer beslagen, grofhouten deur. 

We mengden ons onopvallend in een groep kakelende, fotograferende Amerikanen en slopen door de deur. Binnen hing een bruin gordijn, waarachter een man in galabiyya en een jongen, misschien zijn zoon, zaten te wachten. Met grote ogen keek ik toe hoe die een zwarte doek openvouwde en de reden tot al deze geheimzinnigheid theatraal onthulde:
Een takje.
De natuurbiologen keken niet blij. ‘We mochten het zelf doen!’ riep de schetser verwijtend. De man keek schichtig om zich heen en probeerde de twee te sussen. ‘Kijk eens hoe groen de blaadjes nog zijn? Wallahi, vanochtend vèrs geplukt!’ Er werd wat gemurmeld en gemompeld, maar uiteindelijk kwamen de mannen tot een overeenkomst. Ik stond zwijgend in de hoek en aanschouwde het geheel met onverholen verbazing. 

Afrekenen werd tevens een uitdaging. De man begon: ‘Kijk, als christen mag ik in deze Heilige Plek eigenlijk niets aannemen, maar als jullie erop staan, wie ben ik dan?’ Hij liet hen zelf de prijs bepalen, maar vond uiteraard wel ieder aanbod te laag. Uiteindelijk werd een stapeltje biljetten in zijn handen gefrommeld en stapten de Zwitsers en ik naar buiten.

Op het terras, onder het genot van een blikje cola, wilde ik nu eindelijk weten wat dit allemaal te betekenen had. 
‘Je kent toch wel het verhaal van Mozes’ braamstruik?’ begon de schetser. ‘Die hij op de Horeb in de fik zag vliegen, maar toen ongedeerd bleek?’
Ik knikte en dacht met weemoed terug aan mijn protestantse basisschooltje.
‘Wel, diezelfde braamstruik groeit hier nog steeds,’ en hij wees naar het klooster. ‘We hebben via via geregeld dat we wat takken mochten meenemen, maar hij had ze zelf al geplukt, vandaar dat we even ruzie maakten.’
‘Geweldig dit! Mag ik dit gebruiken in mij brieven naar huis?’ vroeg ik.
‘Natuurlijk,’ zei de boeklezer. ‘Als je het maar niet met onze namen in een krant zet, of zo. Verander onze nationaliteit anders.’
‘Dat beloof ik,’ beloofde ik.
De volgende ochtend zouden de twee biologen op het vliegtuig naar Zwitserland stappen. Het bloempje en de braamtakken worden tegenwoordig tentoongesteld in een bekend Europees natuurmuseum.

De vriendin met wie ik ook in Siwa had gereisd, arriveerde een paar dagen later. In een nachtelijke expeditie zouden we de Horeb beklimmen, de berg waarop Mozes de stenen tafelen beschreven had. Om voor zonsopgang op de top te zijn, moesten we vroeg opstaan. De wekker ging dan ook om één uur ’s ochtends. Mijn rug deed pijn van de als bed vermomde houten brits. Ik trok een dikke trui aan over mijn wandelkleren (de bergnachten konden immers behoorlijk fris worden). ’s Winters kon het hier zelfs sneeuwen. 

Over de donkere weg liepen we naar het klooster. Bij de ingang bleek dat iedere klimmer verplicht een gids moest inhuren. Deze gidsen zijn lokale jongens die volgens een rooster iedere maand een paar keer als gids moeten werken. De wandeling zelf bleek een commercieel bolwerk waarbij links en rechts kamelentochten werden aangeboden en we om het halfuur een pitstop maakten bij een inwisselbare kiosk die exact hetzelfde verkocht als zijn voorganger. Maar het uitzicht stelde niet teleur. Het enige licht kwam van de maan. Het maanlicht bescheen de puntige rotsformaties in het dal. Onderweg werd het steeds drukker met nachtelijke wandelaars. Af en toe werd ik opgeschrikt door een vuistgrote spin, waarna ik tijdelijk in een catatonische toestand verkeerde. Toch bereikten we uiteindelijk zonder kleerscheuren de bergtop. Zonder onze jonge gids, want die had inmiddels de benen genomen.

Terwijl we wachtten op de zonsopgang, werd de rust en stilte regelmatig onderbroken door zingende Zuid-Amerikaanse, Indiase en Chinese kerkgezelschappen. Maar toen het randje rood van de zon eenmaal boven de horizon steeg, viel iedereen stil. De mistflarden zouden zelfs spijkerharde atheïsten het gevoel geven van een spirituele ervaring. De zon scheen op de bruine bergen en schoof steeds verder naar boven, totdat alle mist verdwenen was. 

Wat Mozes zag toen hij de Tien Geboden neerpende...
Wat Mozes zag toen hij de Tien Geboden neerpende…

Na zonsopgang was de magie weer weg. De toeristen begonnen elkaar enthousiast te fotograferen, uiteraard allemaal op dezelfde plek. Alhoewel, sommigen gaven de voorkeur aan griezelig overhangende rotsen of krakkemikkige balken die boven het ravijn hingen. Uitgeput maar voldaan stapten we naar beneden. Onze gids verscheen uiteraard vlak voor het eindpunt om de betaling in ontvangst te nemen. We hadden hem een flinke fooi gegeven, niet zozeer uit tevredenheid maar uit schuldgevoel. Eerder had ik namelijk gezien dat gidsen driekwart van hun verdiende geld moesten afstaan aan de toeristenpolitie. We keerden terug naar het kamp om nog wat slaap in te halen. We werden pas aan het einde van de middag weer wakker.

De vier dagen daarna brachten we luierend door. Ik was doodop van Egypte en de hitte en de moeite die het kostte om er iets gedaan te krijgen. Desondanks was ik dol op het land en zou ik het zeker gaan missen. Het kampement was een oase van rust, met wijds uitzicht op de bergen. Er was weinig anders te doen dan wandelen, eten en lezen. 

Sommige middagen probeerden we het klooster te bezoeken. Dat bleek echter nog een uitdaging, want het klooster hield onregelmatige openingstijden aan die nergens te vinden zijn. Daarbij had het de aparte gewoonte om op willekeurige momenten in de week onaangekondigd te sluiten of juist te openen. Maar dat maakte de toeristen niet uit. Die stonden de hele dag voor de poort te trappelen tot een chagrijnige monnik de deur open deed. Op onze laatste dag wisten we ons door de mensenmassa te wurmen.

Het klooster ligt midden in de bergen en werd omringd door hoge stenen muren. De Sint-Catharinakerk in het kloostercomplex stond bekend om een eeuwenoud icoon van Jezus. Niet dat die te zien was, want toeristentrekpleisters worden altijd net verbouwd als ik er ben. De fameuze icoon werd bedekt door bouwsteigers en witte doeken. De kerk was versierd met groen en gouden schilderingen, en aan het plafond hingen talloze gouden kroonluchters. Links en rechts vielen door emotie overvallen gelovigen in extase op hun knieën.

Als we naar buiten liepen, kwamen we bij de idyllische kloostertuin, waar gewassen in nette rijen in de gele aarde gepland lagen. Iets verder lag een souvenirwinkeltje, waar ik lange dunne miskaarsen kocht, die naar kerk en geschiedenis geurden. Vanwege de vele Amerikaanse toeristen, noemde de monnik in habijt de prijzen bij voorbaat al in dollars. Toen ik echter de prijs in Egyptische ponden wilde weten, keek de monnik in kwestie zo verward dat ik hem nog net niet met vlugzout en een klap in het gezicht bij bewustzijn moest brengen. Hij zette hoofdschuddend zijn leesbril op en pakte er een rekenmachine bij.

De befaamde braamstruik.
De befaamde braamstruik.

Diezelfde dag keerde ik terug naar hetzelfde hotel waar ik in het begin van mijn reis had verbleven. Ik nam een lange douche in mijn hotelkamer en kleedde me om in een lange spijkerbroek en een lang wit overhemd. De grasgroene, linnen sjaal drapeerde ik om mijn nek. 

Ik liep naar het dakterras en nam het uitzicht nog één laatste keer in me op. Het gonsde van het getoeter, gebalk en geschreeuw van Caïro. Verderop liet een duivenhouder zijn vogels los, en de vogels vlogen in zwermen rond de dakterrassen. De zon zakte ondertussen langzaam weg achter de piramides. Plotseling klonk vanuit alle richtingen de gebedsomroep. 

Beneden toeterde een auto; het was de taxi die me naar het vliegveld zou brengen.

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 
Teheran is de volgende bestemming!

Backpackersresistentie – Lara in Dahab, Egypte

0

Het Sinaï-gebergte met Dahab in de verte.
Het Sinaï-gebergte met Dahab in de verte.

In Siwa namen we een minibus terug naar Marsa Matruh, waar we een overstap maakten op weer een andere minibus naar Alexandrië. Daar stapte mijn vriendin weer op de bus naar Caïro en nam ik de nachtbus naar Dahab. Binnen probeerde ik tevergeefs de slaap te vatten. De rijstijl van de chauffeur liet namelijk ernstig te wensen over. Aan een stuk door klonk er een scheurend geluid, waarop de bus bijna de berm in reed. Vervolgens stormden de inzittende mannen (èn een oma in nikab) naar voren om luidkeels te ruziën en net niet te gaan vechten.

Bovendien duurde de rit naar Dahab de hele nacht, door de constante controleposten op de Sinaï. Vakantiegangers werden uitgebreid gecontroleerd vanwege de terrorismedreiging op het schiereiland. Alle passagiers moesten dan uitstappen en met hun koffer en paspoort naast de bus in een rij gaan staan. Soldaten met aangelijnde Duitse Herders gingen vervolgens langs de bagage (waarbij ik me als hondenmens moest beheersen om niet op mijn knieën te vallen en het beest in mijn armen te nemen). Degenen die het meest op terroristen of smokkelaars leken – en ik, maar ik heb dan ook wel vaker gehoord dat ik een soort verdachte, spionachtige energie heb – moesten hun koffers openen voor een mogelijke inspectie bestaande uit het uit door elkaar smijten van de inhoud.

Terug op mijn stoel vielen mijn ogen gelijk dicht. Het was inmiddels bijna ochtend, maar steeds als ik wegdoezelde sprong de televisie aan en begon een Egyptische B-film op geluidsniveau tien. Ik gaf het slapen op en raakte aan de praat met een man op de stoel voor me. Het was een doorgewinterde wietroker uit Caïro en ging met zijn vriendin een midweekje naar zee. Uit de zool van zijn sportschoen peuterde hij een plastic zakje groen rookwaar tevoorschijn. Terwijl hij een kunstig jointje draaide vertelde hij dat soldaten regelmatig auto’s met de achterbak vol drugs aanhielden. De drugs werden vervolgens op een hoop gegooid en in de fik gestoken, maar uiteraard niet voordat de verantwoordelijken er een flinke marge uithaalden om op de zwarte markt te verkopen. Toen ik tegen het ochtendgloren eindelijk wegzakte, begon de oproep tot het ochtendgebed.

Even later draaide de bus de parkeerplaats op. Door het raam zag ik een groep Egyptische twintigers in korte broeken en flodderjurkjes richting het dorp wandelen. Iets voorbij het asfalt begon het rode Sinaï-gebergte; als ik met mijn ogen kneep zag ik hoe een bedoeïen in een wit gewaad en een rood-witgeblokte sjaal om zijn hoofd en zijn vrouw, volledig in het zwart, de bergen in liepen. Iets dichterbij verdrongen taxichauffeurs zich rond de busdeur om ons de honderd meter naar het stadscentrum te brengen. Met mijn rugzak als stormram baande ik een pad door de mensenmassa.

Ik strompelde naar de boulevard, kreunend onder het gewicht van mijn inmiddels bomvolle backpack en het slaapgebrek. Er woei een verkoelende bries die lichtjes naar zout rook. De Rode Zee deinde kalm in de ochtendzon. Ik had een hutje aan het water gehuurd, dat werd gerund door een stel kunstenaars. Toen ik aan kwam lopen, waren mijn gastheren buiten bezig met schilderen. Op de houten buitentrap stond een oude radio waaruit pruttelend mahraganatmuziek klonk, en wat Egyptische kinderen keken nieuwsgierig toe hoe het hutje in felle kleuren werd geschilderd. Van onder tot boven waren de muren bedekt met schilderingen van de piramides, de nationale legende: zangeres Umm Kulthum met haar zwarte zonnebril, en een politiek gekleurde dadel (‘il-bálaha’) die verwees naar de president. Ik wisselde de gebruikelijke beleefdheden uit met mijn gastheren, trad het kleurrijke hutje binnen met een roestige sleutel die een van hen me in de hand drukte en plofte uitgeput neer op bed.

Tegen het eind van de middag werd ik wakker van de zomerzon die in mijn ogen scheen. Ik trok mijn bikini aan met daaroverheen een korte broek en een T-shirt. Voor het eerst sinds ik in Egypte was, kon ik in het kort over straat. (Dat kan natuurlijk ook in andere steden, maar om de felle zon en voorgenoemde seksuele intimidatie zou ik dit ten zeerste afraden, want in Egypte vraag je er dan wèl om.) Op het bureau lagen een duikbril en snorkel voor gastgebruik. Ik greep het duikgerei en stopte het, samen met mijn sleutel en Plato’s Dialogen, in mijn tas.

Dahab Egypte

 

Ik was nog geen vijf minuten op de boulevard toen een verbaasde stem ‘Lara?’ riep. Het meisje met de dreadlocks uit de Caireense metro kwam aanrennen van een terras en vloog me om de hals. Ze droeg een outfit die ik heimelijk een backpackers-uniform noem, namelijk tatoeages, een Lelijke Wijde Broek met gebatikte olifanten en een penetrante wietgeur. Ze nodigde me uit om bij haar en haar vrienden te komen zitten, die hun handdoek iets verderop bij een restaurantje aan het water hadden uitgespreid.

Op deze uitnodiging ging ik in. Veel restaurants in Dahab zetten ligbedden neer die je in ruil voor een drankje mag gebruiken. Vanaf mijn ligbed had ik geweldig uitzicht op de roodkoperen bergen die de baai omringden. Links lag Israël en aan de overkant Saoedie-Arabië, beide met precies hetzelfde landschap als Dahab. Naast me lag een homostel op een handdoek te slapen. Eerder hadden we het gehad over hoe zij beiden in Egypte terecht waren gekomen. Hij, een Egyptenaar, woonde samen met zijn Franse vriend in een appartement in Caïro. Hoewel homoseksualiteit niet verboden was, heerste er een wettelijk verbod op openbare zedeloosheid en voor veel Egyptenaren zijn die twee synoniem. Hun flatportiers hielden hen altijd en eeuwig in de gaten, en als bemoeizuchtige tongen in het gebouw na een tijdje begonnen te roddelen, werden de jongens met verwijtende vingers de deur gewezen. Ze moesten vaak verhuizen.

Tegen de tijd dat het avond werd en de zon lager en lager zakte, pakte ik mijn snorkel en sprong ik van de rotsen in het water. Dahab is van oorsprong een bedoeïenennederzetting, maar door de spectaculaire onderwaterwereld is het plaatsje uitgegroeid tot een populaire bestemming onder backpackers. Onder het wateroppervlak zwommen scholen minuscule visjes, geel met blauw-gestippelde roggen, oranje clownvissen, zwarte zee-egels en zilverkleurige alen rond de roze anemonen en het kleurrijke koraal. Volgens mijn nieuwe vrienden moest ik wel uitkijken voor de koraalduivel. Deze was enkele jaren geleden verschenen en joeg snorkelaars sindsdien de stuipen op het lijf, vooral door de mythische beschrijving van de gruwelijke dood die iemand zou sterven als hij door zo’n vis gepakt werd, aldus de overlevering.

De volgende dag begon ik eveneens met een wandeling langs het water. De boulevard strekte langs het dorp en was aan alle kanten versierd met kleurrijke muurschilderingen en kunstprojecten. Talloze winkeltjes verkochten zeepjes, etherische oliën, traditionele handwerken en de broeken met gebatikte olifanten. Een uur later – mijn rugzak nu gevuld groene lotusolie, geurige amberblokjes en een Lelijke Wijde Broek – kwam ik op het einde van de boulevard aan. Ver in de zee zwom een eenzame snorkelaar, alleen te herkennen aan zijn witte snorkelpijp waar af en toe een sproei water uit geblazen werd. Verderop klonken gedempte kreten en plonzen van de bedoeïenkinderen die van de rotsen in het water sprongen. 

Ik trok mijn kleren uit voor een verfrissende ochtendduik. De snorkelaar, die een knappe bedoeïen bleek, zwom in mijn richting. Hij pakte me bij de hand en leidde me romantisch rond langs de sprookjesachtige onderwaterwereld. Hij doorbrak ons momentje helaas door met een onverwachte snoekduik naar de bodem te zwemmen, waar hij klaarblijkelijk besloot dat het leuk zou zijn om een inktvis uit een grot te rukken en deze wiebelend voor mijn gezicht te houden. Zowel het arme beest als ik, vluchtten in paniek, al inkt spuitend, weg. In mijn hysterie schampte ik mijn kuit langs een stuk vuurkoraal. Zodra ik uit het water stapte, begonnen de wondjes als een rund te bloeden.

Een logisch gevolg van een immer groeiende hippie-populatie!
Een logisch gevolg van een immer groeiende hippie-populatie!

Een rood spoor achterlatend, haastte ik terug naar het dorp. Voor de lunch had ik immers afgesproken met mijn nieuwe vrienden. Het duurde dan ook niet lang voor ik genoot van een matige smoothiebowl (grauwe fruitprut in een kom belegd met zaden en noten) en een pot lichtgevende blauwe thee in een raw-foodistisch café aan de zee. Mijn nieuwe vriendengroep lag in het water te wachten op de vrijduikinstructeur. Aangezien Dahab drijft op haar hippie-reputatie, zijn de meeste bezoekers zweverige types die iets bijzonders doen, zoals freediving. Dit is een extreme sport waarbij de duiker zonder hulp van zuurstofflessen probeert zo diep mogelijk te duiken. Het enige hulpmiddel is controle over de geest en ademhaling, en precies dat schijnt het zo aantrekkelijk te maken (ikzelf had weinig behoefde hun voorbeeld te volgen). Vrijduikers vanuit de hele wereld – maar vooral vanuit Brazilië en Duitsland, om een of andere reden – migreren naar Dahab, waar ze vervolgens een veganistische eettent, computercafé of yogastudio openen.

‘Ik heb vandaag de zeventig meter gehaald!’ klonk enthousiast uit de richting van mijn vrienden die druipend binnenliepen en op de bank neerploften. Ik feliciteerde hem opgetogen maar gruwde inwendig van angst. In het uur daarna vlogen uitspraken zoals ‘Ik voel het wel maar niet écht’, ‘Mijn natuurlijke cyclus draait op achtentwintig uur in plaats van de gebruikelijke vierentwintig’ en ‘Een jeugdtrauma blokkeert mijn energiestroom’ in de rondte, en semi-overtuigende interesse werd geveinsd in elkaars levensmantra, hoewel de luisteraar het gesprek linea recta weer op zichzelf betrok als de spreker zijn zin net had afgemaakt (‘Hmm, interessant, ja, ik ben dus zo’n persoon die…’). De volgende dag zou het gezelschap een bezoek brengen aan de Blue Hole, een zeetrog die honderd meter in de diepte afloopt, om begrijpelijke redenen een populaire plek onder vrijduikers. Als ik wilde kon ik meerijden.

We vertrokken vroeg om de hitte voor te zijn. De groep had een pick-up truck met chauffeur gehuurd. Onder luid gebrom en een verstikkende rookwolk uit de uitlaat stoven we de weg op. ‘Ik ben dol op Dahab!’ schreeuwde de bedoeïen achter het stuur, moeilijk te verstaan door de frisse zeebries die gierend door het open raam naar binnen woei. ‘Vooral op al die Russinnen en Oekraïners, in die kleine bikini’s van ze,’ gilde hij verder tot groot dedain van de dames in de wagen.

Met piepende remmen stopte hij al snel voor een apotheek. Een Braziliaanse vrijduikster had last van een licht verkoudheidje, dus de dokter had haar uiteraard onmiddellijk een volledige antibioticumkuur voorgeschreven. ‘Weet je zeker dat een antibioticum nut heeft bij een virus?’ probeerde ik voorzichtig toen ze weer op de achterbank had plaatsgenomen. ‘Dankjewel voor je “mening”,’ bitste ze terug, ‘maar volgens mij weet een dokter dat beter dan jij.’ Ik hield me verder gedeisd; men was in Egyptische apotheken toch niet al te streng. Hoewel vadertje staat vrijwel alle verdovende medicijnen verbiedt, kan desondanks alles ingekocht worden voor een fooi en een knipoog, van familieverpakkingen ritalin tot experimentele narcotica.

Een kwartier later reden we het natuurgebied binnen. Bij de ingang stonden dromedarissen opgesteld, de zadels versierd met felgekleurde kralen en touwen. Ernaast stond een groepje lokale meisjes met klitterig zwart haar. In hun handen droegen ze bosjes kleurige vlechten die ze zouden proberen te slijten aan toeristen. Zodra onze truck op het hobbelige pad draaide slingerden de meisjes zich met een zwaai op de bumper. Gierend hielden ze zich vast aan de achterbak terwijl de chauffeur vrolijk toeterde en door de achteruitkijkspiegel zwaaide.

Bij de Blue Hole, terwijl de vrijduikers hun wetsuit aantrokken in het restaurant, liep ik door naar een rots verderop. Er stonden herdenkingsborden opgesteld voor de duikers die in de loop der jaren in het gat gesneuveld waren. (Ongecensureerde filmpjes van hun tragische dood kunnen gevonden worden op het web.) Verderop kwamen de vrijduikers opgewonden uit het restaurant gelopen. Ik zette mijn duikbril op, trok mijn boerkini recht en klom over de rotsen in het water. Het water kleurde hoe dieper hoe blauwer, met in de verte een allesomvattende duisternis. Ik zwom langs de ondergrondse spelonken en grotten, waarin vissen van alle kleuren verstopt zaten.

In het midden van de trog hing een touw, verbonden aan een boei op het wateroppervlak. De contouren van een vrijduiker werden zichtbaar. Hij zonk naar beneden terwijl hij zijn handen langs het touw liet gaan. Na vijftien meter zou de vrije val intreden en zou hij moeiteloos richting de zeebodem zakken. Een andere vrijduiker zwom met hem mee, want als hij buiten westen zou raken was de kans groot dat ze zijn foto bij de arme zielen op de herdenkingsrots zouden kunnen plaatsen.

De dagen daarna bracht ik door met de vrijduikers, die opvallend genoeg allemaal in de veertig waren. Op sommige dagen kletsten we ons het zwembad van een duur hotel binnen; op andere maakten we wandelingen door de bergen en keken we naar de sterren. We maakten lange avondwandelingen, helemaal naar de rand van het dorp waar alleen nog wat zwerfhonden rondhingen. Voor de revolutie van 2011 investeerde de overheid flink in Dahab. Ze was duidelijk niet op de hoogte van Dahabs publiek, want ze achtte het dorpje ten onrechte een geschikte plek voor massale resorts. De bouwskeletten van luxehotels stonden er al jaren verlaten bij. Nog iets verder lag een bedoeïenendorp met zandkleurige huizen. ’Gegroet Egypte’ stond op afgebladderde posters naast de weg, vergezeld door een foto van de vaderlijk glimlachende president. In de smalle straatjes stonden overvolle vuilniscontainers en verwaarloosde turquoise oldtimers. Als we geluk hadden, werden we uitgenodigd voor een bloedrood hibiscus-theetje bij een lokale bedoeïen thuis.

Ik voor wat muurschilderingen buiten het centrum van Dahab, genomen door de Braziliaanse vrijduikster die aan de antibioticum zat.
Ik voor wat muurschilderingen buiten het centrum van Dahab, genomen door de Braziliaanse vrijduikster die aan de antibioticum zat.

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 
Tot in Sint-Catharina!

Zout – Lara in Siwa, Egypte

, , , , 0

Het uitzicht vanaf ons eilandje in het Siwameer...
Het uitzicht vanaf ons eilandje in het Siwameer…

‘In naam van God, de barmhartige Erbarmer, Ya Sin, bij de wijze Koran, jij bent een van de boodschappers op het rechte pad.’

Zo klonk de aanstekelijk melodieuze koranrecitatie die voortdurend op stond in de minibus naar Siwa. Koransoera Ya Sin sprak over Mohammed, die de mensen naar het figuurlijke rechte pad moest leiden. Letterlijk bleek dit zeer lastig: het busje zwalkte en hobbelde over de met kuilen bezaaide weg. 

Ik zat in een minibus naar Siwa met een studievriendin. Zij, extreem ontspannen en droog, en ik, extrovert en lichtelijk neurotisch, vulden elkaar op ideale wijze aan in de reispartnerdynamiek. Voor ons zat een stel kinderen omgedraaid en met grote ogen te staren. Hun ouders spoorden hen met weinig subtiel gepor aan ons met flits te fotograferen. De andere passagiers schreeuwden aan een stuk door in het Siwi, de lokale Berbertaal, zowel tegen elkaar als in hun telefoon. Voorin spoot iemand zo nu en dan onaangekondigd een bus deodorant leeg, wat weinig deed voor de luchtkwaliteit in het al hermetisch afgesloten voertuig. Ik zocht inmiddels niet eens meer naar een veiligheidsgordel; het gros van de Egyptenaren vindt dat toch lachwekkende onzin.

Buiten verschenen donkergroene, stoffige palmbomen in de uitgestrekte woestijn, een teken dat we de Siwa-oase naderden. We zouden aankomen rond lunchtijd, als de zon op zijn hoogst zou staan. Toen dat moment was gekomen, besloten we de dag te beginnen in een van de restaurants op het dorpsplein. Een bij voorbaat al verwarde ober schuifelde ongemakkelijk op ons af. 
‘Wat is er, wat willen jullie?’ vroeg hij, moeilijk kijkend. 
‘We willen hier eten,’ antwoordden we, inmiddels enigszins in de war. 
‘Wat dan?’ kaatste hij ontdaan terug. 
‘Dan moeten we toch eerst de kaart zien?’ smeekten we. 
Na enkele minuten wanhopig soebatten, mochten we eindelijk gaan zitten. De ober verscheen met de menu’s en maakte zich direct uit de voeten, om pas een kwartier later weer terug te komen.

We hadden een hutje geboekt in een palmentuin die werd gerund door een man uit Alexandrië. Hij woonde al tien jaar in Siwa. Hij begon enthousiast te vertellen over zijn geliefde oase. In de jaren tachtig werd voor het eerst een verharde weg aangelegd vanaf Marsa Matroeh. Helaas was de jaren tachtig ook de laatste keer dat deze weg een onderhoudsbeurt had gekregen (zoals ik uitgebreid ervaren had in de minibus). Wel bood deze weg, evenals als de nabije ligging tot Libië – Siwa ligt tegen de Libische grens – veel arbeidsmogelijkheden voor duistere figuren actief in de smokkelbranche.

Vóór de komst van de weg was het stadje volledig afgesloten van de buitenwereld. Toch maakte deze isolatie dat de lokale Berberse taal en cultuur goed bewaard konden blijven. We hadden vast al kennis gemaakt met de opvallende verschijning van de Siwaanse vrouw, wilde hij weten. Dat hadden we, achterop bij een tuktuk die onder de brandende middagzon het dorpsplein over stoof. In de achterbak zatten vier voorovergebogen passagiers, volledig in het zwart, en daarmee bedoel ik voor de volle honderd procent bedekt. De klederdracht voor een getrouwde vrouw bestond hier uit een lang zwart kleed dat over het hoofd (het gezicht incluis) werd geslagen en tot de grond reikte. Hierover heen droeg ze een wit met blauwe mantel, een combinatie die in het donker voor een spookachtige associatie zorgde. (Volgens mijn broertjes deed het denken aan nazguls en dementors.) Jonge, ongetrouwde vrouwen mogen, behalve in de aanwezigheid van een bloedverwante man, niet zomaar alleen de hort op; gesprekken aanknopen met lokale vrouwen zou dus lastig worden. De opzichter had zelfs nog nooit met een Siwaanse vrouw gepraat.

Zijn monoloog werd bruut verstoord door de moderne jazzinterpretaties van een groepje Franse meiden dat eerder die dag was aangekomen. Ze lagen uitgestrekt in hangmatten in de schaduw, filosofische meesterwerken in de ene hand en een brandende sigaret in de andere, luidkeels converserend over hun onmisbare banen bij NGO’s in de hoofdstad. Mijn vriendin en ik ontsnapten met als excuus de naderende zonsondergang.

We liepen over het zandpad naar het dorpsplein. Af en toe scheurden Siwaanse forenzen langs in een tuktuk, op weg naar huis na een lange dag werken. We doorkruisten het dorpsplein. In het midden lag een klein plantsoentje met wat palmbomen. De verwarde ober van het restaurant waar we eerder hadden geluncht kwam al haastig aanlopen, dus we stapten vlug verder. Naar de oude stad, die met een wirwar van straatjes op de heuvel naast het dorpsplein gebouwd was. Het dorp strekte zich onder ons uit. In de verte lagen palmbossen en glinsterende meren, en daar weer achter de woestijn. De zon zakte langzaam door de wolken en achter de horizon. Het was het begin van een paar dagen die ik niet snel zou vergeten.

Het uitzicht over het oude deel van Siwa, nu onbewoond door hevige regenval decennia geleden die grootschalige verwoestingen aanrichtte.
Het uitzicht over het oude deel van Siwa, nu onbewoond door hevige regenval decennia geleden die grootschalige verwoestingen aanrichtte.

De volgende ochtend stonden we vroeg op om te gaan wandelen in de Siwaanse palmbossen (o ja, Siwa is dus zo’n oase met grote, weelderige bossen vol woestijnflora). Ik liep het hutje uit, de vochtige ochtendlucht in, langs de dadelpalmen naar de badkamer. Daar waste ik mijn gezicht maar smeerde me niet eens meer in; ik ging inmiddels volledig bedekt over straat, afgezien van mijn hoofd en handen. Ik trok lange luchtige kleding aan en strikte mijn wandelschoenen stevig vast. Terug bij de hut, zat mijn vriendin al gereed op een rieten stoel. 

Druk roddelend over onze studiegenoten liepen we over de markt, de stad uit. Het was nog vroeg, en alleen het geratel van een houten kar en de hoeven van een ezeltje klonken verderop. Langs de weg verschenen boerderijen en dichte palmbossen met hoge grassen. Af en toe lag er een vierkant meertje of een troebel slootje verstopt tussen het hoge gras. We waren op weg naar de Bron van Cleopatra, die net als in Marsa Matruh ooit als badkuip voor de vrouwelijke Farao had gediend. Onderweg kwamen we langs een tempel gewijd aan de god Amon Ra. Beroepsplunderaar Alexander de Grote kreeg hier ooit te horen dat hij van Jupiter afstamde, had ik op wikipedia gelezen. Een verraderlijk hokje dat zich voordeed als kaartjesverkoop haalde ons echter uit onze concentratie. Kaartjes konden namelijk alleen in het dorp gekocht worden, vertelde de aanwezige agent. Hij was hier verrassend principieel in. Dat verbaasde me niet alleen omdat hij een Egyptenaar was en, gebaseerd op eerdere observaties, dus niet al te nauw met dergelijke regulaties zou moeten nemen, maar ook omdat er verder geen enkele klant was en er ook weinig zouden komen aangezien niemand wist dat je hier geen kaartjes kon kopen. 

Desondanks gelouterd door de bevinding dat je als toerist dus tòch niet overal mee weg komt, stapten we verder. In de loop van de ochtend zagen we Cleopatra’s poel als een donkerblauwe ronde badkuip in het woestijnzand liggen. Het water was groen en blauw, en er dreven kleine bubbeltjes uit omhoog. Op het oppervlak dreven schuimachtige stukken wier. Achter de bar van een verlaten terras stond de ober likkebaardend te kijken tot we ons zouden ontdoen van alle lichaamsbedekking en in bikini, al kirrende kreetjes slakend, in het water zouden springen. Hierin zou hij echter flink worden teleurgesteld: in Marsa Matruh had ik herhaaldelijk de fout gemaakt afwisselend een bepaald lichaamsdeel nèt onvoldoende in te smeren. Vervolgens verbrandde ik gruwelijk op die ene specifieke plek (denk hierbij aan linkerbil of rechtervoetzool). De oplossing hiervoor was op me neergedaald toen ik in Soeq Libya een donkerblauwe boerkini aan een haak zag bungelen. Volledig gekleed sprongen we van de stenen rand in de bron. Ik probeerde op mijn rug op het water te drijven, maar drijven bleek moeilijk. Aangezien het hier zoetwater betrof, was de dichtheid van het water veel lager dan zeewater. Interessant. Terwijl ik rondzwom, was het enige geluid het getsjirp van krekels uit de bossen om de bron.

'Het water was groen en blauw, en er dreven kleine bubbeltjes uit omhoog. Op het oppervlak dreven schuimachtige stukken wier.'
‘Het water was groen en blauw, en er dreven kleine bubbeltjes uit omhoog. Op het oppervlak dreven schuimachtige stukken wier.’
'De oplossing hiervoor was op me neergedaald toen ik in Soeq Libya een donkerblauwe boerkini aan een haak zag bungelen.'
‘De oplossing hiervoor was op me neergedaald toen ik in Soeq Libya een donkerblauwe boerkini aan een haak zag bungelen.’

Een halfuur later klommen we gerimpeld uit het bad. We namen plaats op het terras en bestelden een munt-limoensap. De ober grapte over mijn conservatieve zwempak en betichtte mij gekscherend van het aanhangen van de van oudsher conservatiefste islamitische school die in de Golfstaten en Saoedi-Arabië welig tiert: het hanbalisme. Na hem verzekerd te hebben dat dit niet zo was, gingen we weer op pad, dieper en dieper de bossen in. Tegen de middag, toen de zon op z’n hoogst aan de hemel stond, stuitten we op een Berberdorp aan de rand van Siwa. Het lag midden in de rotsachtige woestijn. Het was er bloedheet. Onze watervoorraad was inmiddels behoorlijk geslonken, en het enige winkeltje dat nog open was sloeg de deur voor onze neus dicht. Omcirkeld door een drietal aasgieren kropen we hijgend en puffend over het woestijnpad. Pas aan het einde van de middag vonden we onze weg terug. En wie weet hoe onze tocht was afgelopen, ware het niet dat een behulpzame medewerker van een schijnbaar verlaten hotel ons een paar flessen water had aangeboden.*

'Tegen de middag, toen de zon op z’n hoogst aan de hemel stond, stuitten we op een Berberdorp aan de rand van Siwa.'
‘Tegen de middag, toen de zon op z’n hoogst aan de hemel stond, stuitten we op een Berberdorp aan de rand van Siwa.’

Op aanraden van de Franse meiden namen we de volgende ochtend een tuktuk naar Taghaghien. Dit eilandje, waarop alleen een hotel stond, lag in het Siwa-meer. Oases zijn eigenlijk laaggelegen stukken woestijn, dus de weinige regen die in de omgeving valt stroomt naar lagergelegen terrein, waardoor meren ontstaan en bossen kunnen groeien. De meren in Siwa, zogenaamde endoreïsche bekkens, waren om een ingewikkelde geologische reden zout.

De tuktuk rammelde over de lange, eenzame weg langs het Siwameer naar het schiereilandje, dat met een eenbaansweg verbonden werd met de omliggende woestijnweg. Het uitgestrekte meer was bezaaid met eilandjes met minuscule palmoases en kleien huisjes van Siwanen uit vervlogen tijden. De achterliggende tafelbergen staken rood af tegen het blauwe water. De chauffeur kende binnen nog wel iemand, dus we hoefden geen toegang te betalen. 

Na een snelle inspectie, bleek dat het water nergens dieper dan anderhalve meter was. Met onze rugzak op de rug en doorwrochte literaire werken van Virginia Woolf onder de arm, waadden we naar een eilandje in het midden van het meer (en ja, het zoute water zette mijn benedenverdieping inderdaad in vuur en vlam). De bodem was uitgedroogd door het hoge zoutgehalte en was getransformeerd in een soort harde korst waar we af en toe met een griezelige plof doorheen zakten, waarna luchtbellen bubbelend langs onze benen omhoog kropen. Onder het wateroppervlak groeide niets. Het enige teken van leven waren de gehavende lijken van verdwaalde palmtakken die over de bodem van het meer verspreid lagen. 

Toen we aankwamen op het idyllische eilandje, zetelden we ons onder een palmboom. Voor het eerst sinds het begin van mijn reis in Egypte, was de lucht bedekt met een wolkendek waar zelfs de woestijnzon niet doorheen wist te breken. We bleven de hele dag op het eiland en waanden ons ontdekkingsreizigers. Terwijl mijn vriendin een boek las, klom ik over het eiland. Na de lunch (een kilo perziken en een tros minibanaantjes) klommen we het water in en gingen we op onze rug liggen. Als omgekeerde schildpadden, maakten we urenlang rondjes om het eiland en de omliggende eilanden. Af en toe, als ik mijn benen iets te ver uit elkaar deed, sloeg het zoute water toe. Aan het gekerm achter me, merkte ik dat ik niet de enige was. 

Tegen de avond, ging de zon onder zonder dat we hem die dag hadden gezien. We waadden terug naar vasteland in de schemering. De tuktukchauffeur stond al te wachten, druk schreeuwend in zijn telefoon en wild zwaaiend met een glaasje thee. Doodmoe klommen we achterin de tuktuk. Het was inmiddels donker geworden en we konden de weg nauwelijks zien. De tuktuk scheurde over de nachtelijke weg, terug naar het dorp. Halverwege reden door een volkswijk aan de rand van Siwa. De met afval bezaaide straatjes waren vol met voetballende kinderen en groepjes kletsende vrouwen; het enige licht kwam vanuit ramen (gaten in huizen). Ik probeerde krampachtig naar binnen te gluren maar zag enkel hier en daar een in het zwart gehulde dame voor het fornuis staan of tegen haar kinderen schreeuwen. Gezien de zomerhitte was er overdag bijna niemand op straat maar na de zonsondergang begon de avonddrukte. Door de straten in het centrum waren gekleurde lampjes en glimmende vlaggetjes gespannen. We stapten uit op het dorpsplein en liepen naar een sapwinkel. Met een karaf verse sinaasappelsap ten grootte van een eersterangs gouden bokaal, proostten we op een geslaagde dag.

Zoals je ziet, is zonnebrandcrème niet noodzakelijk met een boerkini; erg handig, hoewel het zo bewolkt was dat het uiteindelijk toch niet uitmaakte...
Zoals je ziet, is zonnebrandcrème niet noodzakelijk met een boerkini; erg handig, hoewel het zo bewolkt was dat het uiteindelijk toch niet uitmaakte…

Halverwege de ochtend werd ik met een ruk wakker. Ik rook een brandlucht! Terwijl ik in paniek uit het hutje rende dreven grijze rookwolken over de schutting. De opzichter kwam de tuin inlopen met een vers guavesapje: ‘Goedemorgen zonder zorgen. Dat zijn de buren maar. Ze verbranden hun tuinafval.’ (Dit gebruik komt vaker voor in Egypte en is een van de oorzaken van de luchtvervuiling in het land.) Gerustgesteld besloten mijn vriendin en ik die dag in de tuin te blijven en ’s avonds te gaan zwemmen in de zoutbaden.

Rond vijf uur ’s middags klonk getoeter bij de poort. Dezelfde chauffeur als de dag ervoor was gekomen om ons op te halen. De zoutbaden lagen op een uur buiten het dorp. Om er te komen volgden we de weg langs weer een ander moeras. De poelen lagen als turkooizen zwembaden tussen de zoutheuvels naast de verlaten weg. 

Ik klom in het water en kermde toen de scherpe zoutkorsten op de wanden en de bodem mijn huid raakten. Mijn benen schoten meteen naar het wateroppervlak. De muggenbultjes – een gevolg van de hoge luchtvochtigheid, palmbossen en moerrassen die van Siwa een insectenparadijs maken – en eventuele andere lichamelijke openingen begonnen onmiddellijk te schrijnen. Maar terwijl ik op mijn rug over het wateroppervlak dobberde, voelde ik hoe alle stress van me afgleed. De zon stond laag aan de hemel en kleurde de bewolkte lucht roodoranje. 

Plotseling werd de stilte doorbroken door het gebrom van een vrachtwagen. Het voertuig stopte aan de overkant van het zoutbad, uiteraard vlak naast onze spullen. Ik keek gespannen toe hoe de deuren openzwaaiden en een groep zoutwinners uitstapte. Moe van een lange dag werken trokken ze hun kleren uit en doken met een plons in het water. Ik rilde plaatsvervangend vanuit de verte om de branderige zoutkorst die zich op hun gezicht zou vormen als ze weer boven water kwamen.

Tegen het zonsondergangsgebed liepen we terug naar de autoweg, waar de chauffeur ons (‘insjallah’) zou komen halen. In de verte verschenen de contouren van een figuur met een geweer om zijn schouder. Naarmate hij dichterbij kwam, zag ik dat hij een soldaat was, niet ouder dan twintig. Ik wist dat ‘alle’ Egyptische mannen verplicht tot wel drie jaar in dienst moesten. (Welgestelden weten hier met strategische giften uiteraard wel onderuit te komen.) In het ambassadegebied op al-Zamalik stootte ik regelmatig tegen de loop van een geweer dat zich uitstrekte over de stoep. Dan zaten er meestal twee soldaten achter, spelletjes spelend op hun telefoon.

De jonge soldaat, de kaaklijn scherp, het kapsel kortgeschoren, kwam beschermend naast ons staan. De ondergaande zon scheen op zijn zongebruinde huid en hij keek met een autoritaire blik om zich heen. Zijn stem klonk onverwacht diep toen hij in het Arabisch zei:
‘Het spijt me van die mannen net. Ik hoop niet dat ze jullie bang hebben gemaakt?’ 
Ik glimlachte en schudde mijn hoofd. Het was een lieve jongen.

Zie hier de zoutkorst.
Zie hier de zoutkorst.

*Misschien interessant om te weten dat men in een woestijnland als Egypte water als gemeenschappelijk goed beschouwd. De fles water die je bij je hebt is dan ook niet jouw ‘eigendom’, en het is dan ook niet ongewoon dat een vreemde je om een slok vraagt (bij toeristen wordt dit over het algemeen niet gedaan, natuurlijk).

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn buitenlandsemester in Egypte – mei 2019 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Tot in het gouden Dahab!

Verbrand – Lara in Marsa Matroeh, Egypte

, , , , , , 0

Marsa Matruh Egypte

 

In de vroege ochtend liep ik het station van Alexandrië binnen. Het uitgestrekte terrein zag rood en wit van de microbussen die klaarstonden om de vele reizigers die een land van honderd miljoen inwoners met zich meebrengt te vervoeren. Microbussen, overigens niet te verwarren met minibussen, zijn rechthoekige koekblikken bestaande uit een stel sobere zitbanken, gewikkeld in felrood of gebroken wit aluminiumfolie. Onder het voertuig piekt een puffende uitlaat die wolken verstikkend, zwart gas uitbraakt. Beenruimte is er een verre droom als een passagier de lengte van één meter overstijgt. Het enige voordeel is dat àls je de rit overleeft, waar je grofweg vijftig procent kans toe hebt, je sneller op je bestemming aankomt: microbussen wurmen zich steevast door files en stoppen voor niets of niemand.

Ik liep tussen de stationair ronkende voertuigen door, het stationsgebouw in. Daar leidden strategisch geplaatste tafels en schappen frisdrank en chips me naar het loket. Achter het glas zat een stuurse bejaarde met een brandende sigaret tussen zijn lippen. 
‘Waar gaat hadritik yafandim heen?’ vroeg hij, me aansprekend met een reeks eretitels, waaronder een Turkse, een herinnering aan de Ottomanen die ook ooit in Egypte hadden huisgehouden.
‘Marsa Matroeh,’ antwoordde ik.
‘Elite, new deluxe of deluxe plus?’ wilde hij weten.
‘De eerstvolgende die nog plek heeft.’

Knabbelend uit een zakje chili-limoenchips zat ik even later naast een Nederlandse leeftijdgenote in een halflege toerbus. Ze vertelde dat haar ouders uit Egypte kwamen maar dat zij en haar broer gewoon in Nederland geboren waren. Iedere zomer bezochten ze hun familie in Alexandrië. Ons gesprek viel stil toen het landschap van drukke stad naar uitgestrekte woestijn veranderde. Aan de andere kant van de weg straalde de felblauwe Middellandse Zee. 
‘Ben je al eens eerder in Marsa Matroeh geweest?’ vroeg ik na een tijdje.
‘We gaan ieder jaar, de stranden zijn echt geweldig. Als je wilt, kun je wel met ons optrekken daar. We gaan iedere ochtend op pad.’ 

Voor de leuk een foto van het interieur van een zogenaamde microbus.
Voor de leuk een foto van het interieur van een zogenaamde microbus.

Ik nam haar uitnodiging dankbaar aan, en we wisselden telefoonnummers uit. Ze bood me trouwens ook een bank aan in het appartement van haar familie, maar ik besloot mezelf de luxe van een hotel te gunnen. Dergelijke gastvrijheid vereist immers constante beleefdheid aan beide kanten, en na Alexandrië snakte ik naar wat tijd voor mezelf.

Zodra we op het station van Marsa Matroeh aankwamen, ging ik op zoek naar een hotel. In tegenstelling tot Opper-Egypte was het aan de noordkust hoogseizoen. De prijzen waren naar Egyptische maatstaven dan ook torenhoog. De goedkoopste optie was een bruin hotelletje in de binnenstad. Voor een paar tientjes per nacht kon ik er een kamer krijgen, maar alleen als ik vandaag nog in contanten betaalde, benadrukte de baliemedewerker. Er zouden nog wel wat geldautomaten in de hoofdstraat zijn, hoopte hij geruststellend.

Zodra ik naar buiten liep, blies de hete vochtigheid mij als een oven in het gezicht. Ik deed mijn zonnebril op om mijn ogen te beschermen tegen de zonnestralen en hield een tweeliterfles water bij de hand. Ik wandelde door een stoffig steegje, waar wat opaatjes in galabiyya thee zaten te drinken op een stel omgekeerde frisdrankkratten. Een paar tienjarigen kriskrasten al voetballend door de straat. 
‘ʿayza sikz?’ siste een van hen toen ik langsliep.
‘Dat is haram, jongens,’ pareerde ik vermoeid.
De jonge viezerik in de maak zette grote ogen op. ’Hij… hij… HIJ ZEI HET, NIET IK!’ en hij wees beschuldigend naar zijn vriend.
‘Is ze moslim?’ hoorde ik de jongens druk overleggen.

Ik reflecteerde op de zaak terwijl mijn onderbewuste de omgeving bleef afspeuren naar geldautomaten. Egypte heeft een groot probleem met seksuele intimidatie. Het lastigvallen beperkt zich meestal tot smerige leuzen roepen naar voorbijgangers, en hier en daar een seksueel innuendo van een taxichauffeur. Maar op straat werd mij regelmatig je reinste smeerpijperij naar het hoofd geslingerd, van ‘kom hier, schatje’, vanwege de in het Midden-Oosten vaak veronderstelde hoerigheid inherent aan de vrouw, tot ‘fattoesj’, naar de Libanese salade, een schunnige bijnaam voor blonde Arabieren. Als ik pech had werd me zelfs een specifiek bedrag geboden (‘tweehonderd giné!’) of kreeg ik zoals hier een verzoek om geslachtsgemeenschap.

Er zijn twee denkstromingen betreffende de respons op dergelijk gedrag: negeren of reageren. Als opgefokte studente behoorde ik destijds tot de tweede school, hoewel ik niet overal op inging. Meestal liet ik de figuurlijke emmer vollopen tot hij overstroomde, waarna ik de eerste de beste die iets bij me probeerde bedolf onder een waterval van vloeken (buitengewoon schrikbarend, want vrouwen vloeken niet), morele beschuldigingen over zijn gebrek aan navolging van Het Geloof (buitengewoon effectief, zeker als het van een buitenlandse komt) of sarcastische implicaties dat de familie bij de opvoeding haar werk niet goed had gedaan (buitengewoon beledigend). Zo werd de boosdoener publiekelijk aan de schandpaal genageld en oogstte ik bewonderende blikken en zelfs eens een daverend applaus van een balkon verderop. Helaas bleek het slachtoffer vaker een winkelbediende die vroeg of ik daar een tasje bij wilde.

Mijn voeten hadden mij inmiddels naar de brede hoofdstraat geleid. Ik liep naar de Egyptebank toe en ging achteraan in de rij staan, die zich als een knoestige slang op de stoep gevormd had. De hete middagzon scheen op mijn hoofd, dus ik nam nog een slok water. Plotseling ging een zijdeur open en stapte een bankmedewerker naar buiten.
‘Vrede zij met u,’ riep hij om de aandacht te trekken.
Ik murmelde met de rest van de mensen het gebruikelijke antwoord mee. 
‘De geldtruck heeft pech,’ ging hij verder. ‘De automaat wordt morgen bijgevuld, insjallah.’ 
Uit de rij klonk gezucht. Een dametje, overdekt met zwarte doeken, trok uit frustratie haar slipper uit en stevende krijsend op hem af. Voorbijgangers liepen onverstoord door, duidelijk gewend aan dergelijke scenes op straat. 

Nadat ik dit tafereel even had gadegeslagen, beende ik terug naar het hotel, waar ik paniekerig verhaal deed bij de baliemedewerker. Die glimlachte sereen – zo sereen dat hij onder invloed dan wel verliefd moest zijn – en zei toen geruststellend dat dat helemaal geen probleem was omdat dat zo vaak gebeurde. Hij gaf me respijt tot de automaten zouden worden bijgevuld en wees me in de tussentijd alvast een kamer toe. Die bestond uit twee aparte ruimtes: een slaapkamer en een kleine zitkamer. Het zonlicht scheen in dunne stralen door de witgeschilderde jaloezieën door. Aan het plafond draaide een ventilator zacht zoemend rond. Ik legde mijn rugtas op bed en besloot vroeg naar bed te gaan.

De volgende ochtend ontbeet ik op de bovenverdieping van het hotel. Het raam bood uitzicht op het stadje, en in de verte straalde de zwembadblauwe zee waar Marsa Matroeh bekend om staat. Ik belegde een stuk plattelandsbrood met een reep omelet, een paar plakjes tomaat en komkommer en ten slotte wat feta. Net toen ik het geïmproviseerde boterhamwerk in mijn mond wilde steken, klonk gezoem aan de kant van mijn telefoon. Het bleek een belletje van de dochter van mijn nieuwe gastfamilie. 
‘Hoi Laar, we gaan zo naar het Rommelstrand. Zin om mee te gaan?’
‘Absoluut, hoe kom ik daar?’ antwoordde ik.
‘We zullen onze chauffeur naar jouw hotel sturen. Mijn vader zegt dat het veiliger is om met hem te reizen. Hij kent ons namelijk en zal je dus ook niet – financieel, ha! – afzetten,’ antwoordde ze giechelend.
‘Oké, prima, hoe laat precies?’ antwoordde ik. 
‘Rond negenen,’ beloofde ze.

'Het raam bood uitzicht op het stadje, en in de verte straalde de zwembadblauwe zee waar Marsa Matroeh bekend om staat.'
‘Het raam bood uitzicht op het stadje, en in de verte straalde de zwembadblauwe zee waar Marsa Matroeh bekend om staat.’

Om half elf kwam de chauffeur rustig aanrijden. Ik stapte met mijn tas met strandspullen op de achterbank en groette hem vrolijk. Met onverwacht verantwoordelijk rijgedrag zette hij me af bij het Rommelstrand. Dat maakte gelukkig zijn naam niet waar. Het strand is namelijk niet naar vuilnis vernoemd maar naar de Duitse nazi. Zijn uniform en gereedschap staan tot op heden uitgestald in een nabijgelegen bunker. Het strand zelf was paradijselijk mooi, het water kristalhelder, het zand spierwit. Grijze bunkers uit de Tweede Wereldoorlog stonden verspreid door het zand aan de overkant van de baai en gaven het geheel een militair tintje. Het Volksstrand was bezaaid met gezinnen met ontelbaar veel kinderen onder ontelbaar veel parasols of dobberend in het zeewater op opblaasgedierte.

Iets verderop, in het afgebakende gedeelte voor Rijke Mensen, lag het gezin onder een overdekking van palmtakken te luieren. De moeder was juist haar gezicht aan het insmeren met zonnebrand (het enige lichaamsdeel dat haar boerkini niet bedekte) en naast haar keek de vader tevreden over het water uit vanaf een tuinstoel. De zoon las een tijdschrift en neuriede fronsend mee met een van zangeres Dalida’s patriottische liederen over Egypte (‘Eén mooi woordje en dan nog twee, o mijn prachtige land’). De dochter zwaaide vanaf een waterscooter in de golven.

Ik trok een wijd jurkje aan over mijn bikini en waadde het water in, een daad die ik de komende dagen met mijn anonimiteit zou moeten bekopen. Terwijl ik in het midden van de baai mijn huid scrubde met wat wit zand, plonsde een stel kinderen enthousiast gillend achter me aan. ‘Lara, istanni, wacht!’ riepen ze, mijn naam listig gevraagd hebbende aan mijn gastfamilie. Geschokt keek ik toe hoe de kinderen haast verdronken in hun poging bij mij in de buurt te komen, maar desondanks stug doorspartelden. Als Egyptenaren niet kunnen zwemmen, proberen ze het namelijk alsnog, zwemdiploma of niet. Hierbij gaan ze meestal zo diep als ze lang zijn, en nu ben ikzelf wel lang, maar Egyptenaren meestal niet, wat mijn actieradius in het water veel groter maakte. De kinderen wisten hun lippen maar net boven water te houden. 

De hele dag bracht ik door in het water. Het was de enige plek waar ik me kon verschuilen voor mijn bewonderaars. In de dagen daarna zou het aantal amateurfotografen dat door de vader op heterdaad betrapt werd terwijl ze mij stiekem in het familieportret probeerden te vangen, uitgroeien tot krankzinnige proporties. Ook de volgende ochtend toen ik de parkeerplaats opreed vroegen de strandwachten aan de taxichauffeur of ‘dat ene Nederlandse meisje dat Arabisch spreekt’ ook weer was meegekomen terwijl ze door het chauffeursraam op de achterbank gluurden. Om fans uit de buurt te houden vroeg de vader de strandpolitie daarom in de buurt te gaan staan. Dit bleek weinig effectief… de agenten waren zelf ook fans. 

'Het strand zelf was paradijselijk mooi, het water kristalhelder, het zand spierwit. Grijze bunkers uit de Tweede Wereldoorlog stonden verspreid door het zand aan de overkant van de baai en gaven het geheel een militair tintje.'
‘Het strand zelf was paradijselijk mooi, het water kristalhelder, het zand spierwit. Grijze bunkers uit de Tweede Wereldoorlog stonden verspreid door het zand aan de overkant van de baai en gaven het geheel een militair tintje.’

Aan het eind van die eerste dag maakte ik een wandeling door het centrum. Mijn gezicht was vuurrood verbrand, iets waar de baliemedewerker van mijn hotel mij vertederd op had gewezen (‘O mijn god, je gezicht is zó rood!’). Toch had dit zijn hartstocht voor mij niet doen bekoelen. Ik had hem afgewimpeld met een smoesje over een gepland diner met het gastgezin, waarbij ik insinueerde dat zoon Ahmed wel eens een potentiële huwelijkskandidaat zou kunnen zijn.

Ik was inmiddels in een zijstraat beland en bewonderde de garnalenvangst in een schel verlichte viswinkel. (Men heeft in het Midden-Oosten een onverklaarbare voorliefde voor flikkerende tl-buizen.) De straat was vol met langslopende Egyptische gezinnen en hun rondrennende kinderen. Opeens kwam, zoals wel vaker gebeurde, een auto naast me rijden. 
‘Hello lady, taks?’
‘La’a, sjoekran,’ zei ik kortaf, en ik maakte een afwerend gebaar.
‘Lady, come back!’
‘Sibni fi hali, wallahi!’ riep ik boos. ‘Laat me met rust, bij God!’
‘Lady! miss Lâ-râ! No angry!’ smeekte de man, en hij volgde me in een zijstraat.
‘Rabbina samiʿ wi sjayif koell haga!’ gilde ik, waarna hij teleurgesteld afdroop (‘onze Heer hoort en ziet alles!’).

Nou, uiteraard bleek dit dus de chauffeur die mij de dagen ervoor naar het Rommelstrand had gebracht en me helaas ook de volgende dag naar het Cleopatrastrand zou vervoeren. Hij was erg beledigd en vroeg me op verwijtende toon waarom ik zo tegen hem geschreeuwd had. ‘Asfa, het spijt me,’ probeerde ik, maar de rest van de rit bleef het ijzig stil.

Een ongemakkelijke dertig minuten later arriveerden we op de parkeerplaats van het strand. De chauffeur nam de betaling mokkend in ontvangst en scheurde meteen weer weg. Het gastgezin stond te wachten bij de ingang. De groep strandgangers was gegroeid want familie uit Alexandrië was op bezoek gekomen. Ik begroette de gasten en snelde vervolgens op de moeder en dochter af, die over de rotsen naar een uitgehold stuk steen ter grootte van een halve stacaravan aan het wandelen waren. Volgens de overlevering was die ooit door Cleopatra als badkuip gebruikt. Aan de binnenkant waren gaten uitgehakt waardoor vers zeewater kon binnenstromen (Mallory Towers, iemand?).

Moeder klakte driemaal haar tong en schudde meewarig het hoofd bij de aanblik van het strand, waar een baardmans de zwarte jurk van zijn genikabte wederhelft woest omlaag trok. ‘Kijk ze nou toch, wat zien ze eruit. “Aktar min il-lazim,” meer dan noodzakelijk, zo noemen wij dat. Er zijn stemmen in de Egyptische overheid die nikabs willen verbieden om terrorisme tegen te gaan.’
‘Symboolpolitiek,’ schamperde haar dochter.

Het exclusieve imago van het Cleopatrastrand maakte dat het een welgestelder publiek trok. De sterrenstatus die ik op het Rommelstrand had genoten was dan ook meteen weer voorbij. De gastfamilie en hun gasten hadden een terrasje gehuurd, net als op het Rommelstrand overdekt met palmbladeren. Op de witte campingtafel eronder stonden thermoskannen thee, broodjes foel (bruine bonenpasta), taʿmiyya en verse komkommer en tomaat uitgestald. De kinderen maakten kastelen in het zand, de vrouwen stonden in hun boerkini te pootjebaden en de mannen onderhandelden over de uurprijs van een motorboot. Ik bleef achter met de vader, die genietend door een Egyptische krant bladerde en naar Arabische jaren tachtig-nummers luisterde.

De rest van de dag werd gevuld met gebruikelijke strandactiviteiten. We luisterden naar Egyptische klassiekers en aten plastic zakjes suikerspin en bakjes gefrituurde deegballetjes met honing, nostalgische strandsnacks voor Egyptenaren. Het eten werd verkocht door jonge jongens die hun handelswaar aan een lange stok op hun schouders droegen en tussen de mensen door stapten. De verpakkingen, die achteloos in het water werden geworpen, raapte ik op onder hoongelach op. ‘Dat ruimen we vanavond toch wel op, insjallah,’ werd schaterend geroepen. 

De befaamde Rots van Cleopatra die die dag de hele dag op de achtergrond prijkte.
De befaamde Rots van Cleopatra die die dag de hele dag op de achtergrond prijkte.

Later die middag werd ons hele gezelschap op een opblaasbanaan over het water getrokken. Ik sloeg mijn been over het warme plastic en hield me stevig vast terwijl de motorboot in beweging kwam. We gilden van plezier terwijl de gele rakker over de golven beukte en stralen zeewater in onze ogen spoten. Zo’n honderd meter van de kust maakt de boot een scherpe bocht en werd iedereen met een boog in het water geslingerd.

Die avond struinde ik op aanraden van de dochter van het gastgezin door de Soeq Libya. De overdekte markt was druk en hectisch en volgepropt met talloze kraampjes, onderling verbonden door een ingewikkeld padenstelsel. Ik liet mijn handen peinzend over galabiyya’s in allerlei kleuren gaan toen ik werd opgeschrikt door een schorre ‘allahoe akbar’: de zon was ondergegaan en de plaatselijke imam speelde het zonsondergangsgebed af over de luidsprekers. 

Een galabiyya is de traditionele klederdracht van Opper-Egyptenaren (en vrijwel àlle Egyptenaren op vrijdag); het was een jurk overhemd die tot de grond reikte met soms korte en soms lange mouwen. Ik koos een beige, vosbruin en donkerblauw gewaad voor mijn broertjes (en mezelf, maar dan als comfortabel huispak). De verkoper kwam naast me staan en al snel waren we verwikkeld in een felle afdingsessie.

Ik had vijf uitgehongerde kinderen thuis, smeekte ik in naam van de profeet. De verkoper schudde zich meewarig het hoofd. Hij kon de prijs beslist niet verlagen, hij had immers tien uitgehongerde kinderen thuis en vergevorderde suikerziekte waardoor hij spoedig beide benen zou verliezen. Maar mijn vader was Egyptenaar, probeerde ik nog met een tragische blik. Er verscheen een brede lach op het gezicht van de verkoper. Waarom had ik dat dan niet gezegd, riep hij joviaal. Hij deelde de prijs door drieën.

Met mijn aankopen in een plastic tas liep ik terug over de boulevard, waar vakantiegangers idyllisch op de stenen rand en achterliggende rotsen naar de langslopende mensen zaten te kijken. Terwijl ik over het water uitkeek beluisterde ik het spraakbericht van een goede vriendin van me. Zoals ik een jaar later ook zou doen, had zij net haar buitenlandsemester in Caïro afgerond. ‘Hey, ja, eh, jij bent nu in Marsa, toch? Nou, ik ben dus toevallig in de buurt. Ik ben wellicht erg gecharmeerd geraakt van een oasetje in het westen, dus ik kom je morgen ophalen. Dus ja, eh, weigeren is dus niet echt een optie. Nee grapje, uh, ja, laat me weten of je kan. Byeee!’

Mallory Towers iemand?
Mallory Towers iemand?

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Zie ik je in Siwa?

Een Huishouden van Jan Steen – Lara in Alexandrië, Egypte

, , , 0

Uitzicht Citadel Qaitbey Alexandrië Egypte

 

‘Mijn familie zet me onder druk om nog meer kinderen te nemen,’ klaagde mijn gastvrouw terwijl ze een slok sinaasappelsap nam. Ze plaatste het glas op de rand van haar balkon. Het spierwitte appartement bood spectaculair uitzicht op de Qaitbeybaai. Beneden stormde het, en golven klapten met donderend geraas op de rotsen. In de hemel doemden grijze stapelwolken op.

Terwijl we verder praatten, besefte ik dat in de paar uur dat ik haar kende al als een vriendin aanvoelde. Mijn gastvrouw was een jonge moeder en tevens keiharde zakenvrouw bij een internationaal bedrijf. In haar vrije tijd werkte ze als instructeur parachutespringen, ter ontsnapping aan de sleur van het gezinsleven. Ik had haar ontmoet via Couchsurfing, een website waar plaatselijke bewoners een gratis slaapplek kunnen aanbieden aan reizigers. Hier waren de gastvrouw en haar gezin begonnen met couchsurfen omdat de Egyptische Pond inmiddels dusdanig ontwaard was dat reizen onbetaalbaar was geworden. Buitenlanders thuis uitnodigen vonden ze een geschikte manier om hun dochtertje kennis te laten maken met, en ik citeer, ‘inspirerende vrouwen uit het buitenland’.

Eerder die middag had een taxi me voor haar appartement afgezet. Toen de deurbelvogeltjes mijn aankomst aankondigden, leek mijn komst haar echter ontschoten te zijn. Uiteindelijk sleurde ze me met een vrolijk ‘geen probleem’ naar binnen. Met het licht onbestemde schuldgevoel van een nieuwe gast legde ik mijn Birkenstocks voorzichtig naast de deur en zette mijn rugzak tegen de bank in de zitkamer. De met vuil overdekte huisraad deed denken aan een huishouden van Jan Steen: buren (iedereen bleek familie) liepen af en aan door het huis en struikelden continu over de rafelige hoeken van het Perzisch tapijt, een felroze speelgoedauto in het gangpad en clusters vers gesnoten zakdoeken die verspreid lagen door het huis (iedereen bleek verkouden).

Bij wijze van couch wees mijn gastvrouw me een met bloemen versierd kinderbedje toe. Het feit dat ik me in een felroze prinsessenkamer bevond, deed vermoeden dat haar dochtertje haar slaapkamer voor mij had opgegeven. Het meisje zou de daaropvolgende nachten inderdaad bij haar ouders slapen. Op hun beurt zouden die de daaropvolgende ochtenden met donkere wallen aan de ontbijttafel verschijnen.

De volgende morgen werd ik opgewonden wakker. De frisse zeebries, koelere temperaturen en uitlaatgassen van de kustweg riepen me door het open raam. Ik besloot mijn eerste dag in Alexandrië te beginnen met een wandeling over de boulevard. Vervuld van dat enthousiasme kwam ik uit bed, om meteen over de felroze speelgoedauto van het meisje te struikelen. Ik stommelde opzij en kwam met mijn rechtervoet op een venijnig legoblokje terecht. Kermend vlocht ik mijn haren in en waste mijn gezicht. De harde wind die woei zou zelfs het gladste haar in een bos pluizige pieken transformeren, had mijn gastvrouw vanuit de gang geroepen terwijl ze zelf een extra stevige hoofddoek. ‘Je hebt geluk met het weer,’ concludeerde ze vervolgens opgetogen. 

Een uur later zat ik op de stenen rand die de Middellandse Zee scheidde van de boulevard. Grijze stapelwolken vlogen met een noodvaart door de verder helderblauwe hemel. De golven braken schuimend op de boulevard en landden af en toe op argeloze voorbijgangers, die vervolgens gillend wegsprongen. Toch hield de storm watersporters niet tegen: jongens in zwembroek en buitenproportioneel veel vrouwen in nikab zwommen in het deinende zeewater. 

Ik nam een slok van mijn cappuccino en lepelde de kaascroissant naar binnen. Die had ik bij een Franse bakkerij gehaald in de veronderstelling dat een ‘kaasbroodje’ daar hetzelfde zou betekenen als in Nederland, namelijk een droog croissantje met een verwaarloosbaar staafje nepkaas. In plaats daarvan kreeg ik een bladerdegen kom gevuld met kokende kaas in mijn handen gedrukt. Ik probeerde nog een hap te nemen en zat vervolgens volledig onder. Terwijl ik me schoonpoetste met een van de zeshonderd servetjes die de bakker mij had meegegeven, richtte ik mijn blik op de bontgekleurde panden in Europese architectuurstijlen die de boulevard sierden. Mijn ogen gleden langs de gietijzeren balkonnetjes, Franse luiken en rococo versieringen op de gevels. Ik snoof de zeelucht diep in en genoot van de ochtendrust. 

‘Inti amar, je bent een maan, masjallah!’ onderbrak een tandeloze visser mijn rustmoment. Dit is een groot compliment voor een mooi iemand in het Arabisch, maar op het randje in het Nederlands vanwege de associatie met bleek en rond. Ik keek in de plastic emmer naast hem op de grond. ’Wat bent u aan het vangen?’ vroeg ik nieuwsgierig. ‘Ik ben niet kieskeurig, alles wat God aan mijn hengel hangt,’ antwoordde hij – (dit is een samenvatting van een reeks handgebaren aan zijn kant: hij wees naar de hemel, toen naar de zee en vervolgens naar zijn hengel) – terwijl hij de hengel met een ferme zwiep in zee uitgooide. Hij beschermde zijn ogen tegen de zon met zijn hand en keek uit over het water. Intussen vroeg hij of ik had gehoord van de kwallenplaag die de Middellandse Zee teisterde. 
Daar had ik iets over gelezen, antwoordde ik. Kwam dat niet door opwarming van het zeewater en grootschalige sterfte van kwallen-etende zeeschildpadden door watervervuiling? 
Hij lachte me vierkant uit: Israël had natuurlijk kwallen gestuurd, wist hij zeker. 

'Toen ze klaar waren met eten, smeten ze hun plastic zakken, blikjes en papieren verpakkingen lachend over de rotsen en in de zee.'
‘Toen ze klaar waren met eten, smeten ze hun plastic zakken, blikjes en papieren verpakkingen lachend over de rotsen en in de zee.’

Ik ging naast hem staan en keek uit over de rotsen, waar een koddig gezinnetje juist bezig was met het ontbijt. Toen ze klaar waren met eten, smeten ze hun plastic zakken, blikjes en papieren verpakkingen lachend over de rotsen en in de zee. Ik zag het tafereel met lede ogen aan. Verontschuldigend vertelde de visser dat zulke mensen van het platteland kwamen. ‘Verdomde boeren,’ mompelde hij erachter aan.

Ik vervolgde mijn wandeling en liep dieper en dieper de volkswijk in. De wijk grensde aan de boulevard en bestond uit grauwe, vuile appartementenflats. De straten waren versierd met glimmende vlaggetjes, een herinnering aan de Ramadan, de feestelijke vastenmaand voor moslims, die toevallig net afgelopen was. Ik kwam langs een cafeetje, waar de mannen hun kranten opzij schoven en verbaasd opkeken van hun thee en waterpijp. 
‘Ben je verdwaald?’ riepen ze. 
‘Nee hoor!’ zwaaide ik vrolijk terwijl ik zelfverzekerd doorstapte. 

'Even later bleek ik verdwaald.'
‘Even later bleek ik verdwaald.’

Even later bleek ik verdwaald. De batterij van mijn telefoon was leeg en ik had geen kaart meegenomen. Niet dat ik met een kaart wel had geweten waar ik was. Aangezien ik ben opgegroeid in de tijd van technologische vooruitgang, is de kunst van het kaartlezen aan mij voorbij gegaan. Bovendien lijd ik aan een legendarisch slecht gevoel voor richting, wat maakt dat ik zelfs op de minimaalste afstanden de weg kwijtraak. Dit, in combinatie met mijn voorliefde voor lange wandelingen, maakte dat vrienden mijn verzoek om wandelgezelschap meestal medelevend op blauw lieten staan.

Na een tijdje doelloos ronddwalen en naar mensen zwaaien stuitte ik op een spookkermis. De krakkemikkige attracties en enkele gezellige palmbomen stonden er verlaten bij. Plotseling kwam een stel kinderen en zwerfhonden aangestoven. De nieuwste mahraganat-hit klonk krakend uit een luidspreker. Erop vertrouwende dat aan alle veiligheidsvoorschriften was voldaan, waagde ik mijn leven in de zweefmolen. Aan het eind van de middag vond ik mijn weg terug naar de kust.

‘La’a, wallahi al-‘azim…!’ krijste mijn gastvrouw de volgende morgen in haar mobieltje (‘Nee, bij de Almachtige God…!’). Ze wist haar auto rakelings te stoppen voor een onverwachte oversteker, toeterde luid en scheurde toen met een boog om de voetganger heen. Ik zat bevend op de achterbank met haar dochtertje, dat totaal geen last leek te hebben van haar moeders rijstijl. De auto kwam tot stilstand voor een kinderdagverblijf, de ramen beplakt met vrolijk gekleurde kindertekeningen. Mijn gastvrouw opende de zijdeur, hees het meisje in haar armen en snelde naar binnen. De auto liet ze stationair draaien en de rij auto’s achter ons groeide gestaag. 

Enkele minuten later sprong ze de auto weer in en reed verder naar de Bibliotheca Alexandrina. Ik wuifde haar uit maar zag dat ze alweer met woeste handgebaren aan het telefoneren geslagen was. Ik liep door de ingang, langs gonzende schoolklassen, het gebouw binnen. De oorspronkelijke bibliotheek werd in de derde eeuw voor Christus in opdracht van een toenmalige Grieks-Egyptische koning gebouwd. Op haar hoogtepunt telde ze vele duizenden boekrollen, die in alle uithoeken van de wereld waren verzameld en naar Alexandrië verscheept. Enkele eeuwen daarna liet de bekende naam Julius Caesar de bibliotheek tot op de grond toe afbranden. Het moderne gebouw dient als studiecentrum voor de Universiteit van Alexandrië. De bibliotheek bezit ook kunsttentoonstellingen en een planetarium, waar onderwijsfilms voor kinderen worden gedraaid. 

Daar zat ik even later tussen de gezinnen en schoolklassen onder het koepelvormige scherm. De ruimte werd verduisterd en het geroezemoes zwakte af. Er verscheen een animatie van een lemen hutje in de woestijn. De camera gleed door het zijraam en toonde een getulbande wetenschapper die zich over stapels perkamenten boog. De film ging over een middeleeuwse Arabische wiskundige die allerlei optische wetten had ontdekt. Terwijl een vertelstem in dramatisch Koran-Arabisch – anders dan het Modern Standaardarabisch van het nieuws; ook weer anders dan het dialect van Egyptenaren – zijn verhaal deed, begonnen de bezoekers te lachen, klappen en joelen, een onverwacht sentiment bij een onderwijsfilm voor kinderen.

Later die middag liep ik over de kustweg naast de Qaitbeybaai naar de citadel van wijlen de Sultan Qaitbey. Het stormde nog steeds, hoewel de grijze wolken hadden plaatsgemaakt voor zonneschijn. De boulevard was afgeladen met eigenlandtoeristen. Egyptenaren met geld gaan ‘s zomers immers graag naar de noordkust. Dit betekent grote winkelcentra, Amerikaanse hotels- en fastfoodketens en privéstranden, want daar houden rijke Egyptenaren van. Het contrast tussen de privé- en volksstranden was opvallend: de volksstranden waren bezaaid met afval en afgeladen met mensen, terwijl de privé-stranden brandschoon, vrijwel uitgestorven en bovenal Europees-geprijsd waren. 

Het imponerende fort werd omringd door een ruige kust met scherpe rotsen, waarop enorme golven kapotsloegen. De armen van het beige kasteel omringden een grote binnenplaats met groene gazons en palmbomen. Ik klauterde over de smalle trappen naar boven en wurmde me door een schietgat in de dikke, stenen muur. De felblauwe baai was bezaaid met bootjes, die dobberden in de wind.
‘Wil je een foto met ons maken?’ klonk plotseling achter me. 
Ik draaide me om en zag een paar tienerjongens staan. ‘Uh – pff – ja, als je dat wilt?’
Algauw volgden er meer. Uiteindelijk werden het er zoveel dat ik op het gros van de berichten op sociale media van die dag moet hebben gestaan. 

'... de volksstranden waren bezaaid met afval en afgeladen met mensen...'
‘… de volksstranden waren bezaaid met afval en afgeladen met mensen…’
'... terwijl de privé-stranden brandschoon, vrijwel uitgestorven en bovenal Europees-geprijsd waren.'
‘… terwijl de privé-stranden brandschoon, vrijwel uitgestorven en bovenal Europees-geprijsd waren.’

Tegen de schemering liep ik onder een kleverig briesje een lokaal openluchtvisrestaurant binnen. Overal in Egypte prees men vis uit Alexandrië de hemel in. Tot nu toe had ik me echter onthouden van vis, gemotiveerd door de sluimerende angst dat de vis in de Nijl gevangen werd. Maar onder dwang van mijn gastvrouw moest ik er nu toch echt aan geloven. Restaurant Aroest il-Bahr (Bruid van de Zee) zou het beste van het beste zijn. Helaas bleek dit restaurant moeilijk te vinden, want in Alexandrië heet vrijwel ieder restaurant Bruid van de Zee. Ik wist in ieder geval wel dat ik koste wat het kost de toeristische tenten aan de zee moest vermijden, niet alleen om de matige kwaliteit van het eten, maar ook om te kunnen zeggen dat ik geen Toerist was maar een Reiziger.

In de keuken waren een paar medewerkers druk bezig de stenen vloer ‘schoon’ te boenen (ze gooiden emmers water over de vloer en begonnen vervolgens in onbestemde richting te dweilen). Met de leidende stem van mijn gastvrouw in mijn achterhoofd pakte ik een plastic mandje van een stapel en liep op de visuitstalling af. Vervolgens wees ik stukjes zeebaars, ombervis en gamba’s aan in het ijs en plaatste het mandje op de grond. De aandacht van een medewerker trok ik door zachtjes ‘pssst’ te zeggen (deze techniek werkte ook op straat en werd veelvuldig door Egyptenaren onderling èn tegen mij gebruikt). Zodra ik een keukenhulp in de kraag had gevat, pakte die het mandje op en zette het weer ergens anders neer. Daarna werd de vis door wederom iemand anders naast de kok geplaatst en sloeg die eindelijk aan het koken. 

Ik nam plaats aan een tafel en sloeg Yung Changs Wilde Zwanen open. Bliksemsnel, want zo is Egyptische service dan ook wel weer, stapelde de ober mijn tafel vol borden gebakken vis, evenals het gebruikelijke scala aan bijgerechten: platte broodjes, sesampasta en komkommer-tomatensalade. Het in Egypte immer dreigende risico op diarree en stikken werd ruimschoots gecompenseerd toen ik de rekening zag.

Het was al donker toen ik naar het huis van mijn gastgezin wandelde. Er stond een warme bries en de maan stond hoog aan de hemel in al haar bleke rondheid. Hoewel ik van plan was nog even te stoppen bij de befaamde Stanleybrug, gewoon, om hem gezien te hebben, kwam ik plotseling op een onbekende, onafgemaakte brug terecht. Het bouwsel hield midden in de lucht op. In opperste doodsangst rende ik (en een paar anderen die getroffen waren door hetzelfde noodlot) langs de drukke snelweg terug. In ieder geval had ik eindelijk antwoord op de vraag die mij al wekenlang woelend wakker hield, namelijk waarom Egyptenaren zo vaak over snelwegen lopen: het gebeurt je gewoon.

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Volgende stop: Marsa Matroeh!

Toerismeterreur – Lara in Luxor, Egypte

, , , 0

De Kolossen van Memnon staan zo naast de weg...
De Kolossen van Memnon staan zo naast de weg…

Ik zat in de trein op mijn aangewezen plek. De airco loeide, dus ik had mijn grasgroene sjaal om mijn armen geslagen. Naast me zat een tiener met een felroze hoofddoek, waaroverheen ze een koptelefoon had geklemd. Ze was verdiept in een Koreaanse dramaserie op haar laptop. Ik hoorde het gedempte geschetter van de personages, die Syrisch spraken, een Arabisch dialect dat vanwege haar zachte klanken vaak gebruikt wordt voor het nasynchroniseren van soapseries.

Ik had net een boek opengeslagen toen ik vanuit mijn ooghoek een lange, magere man in een witte tulband en een vuile galabiyya in een onbestemde grijsbruine kleur op me af zag benen. Hij zette het direct op een krijsen, hoewel de inhoud van zijn verder ongetwijfeld uitstekende argumentatie me door zijn Opper-Egyptisch boerendialect ontging. Van schrik wist ik niet wat ik moest zeggen en bovendien werd ik volledig in de steek gelaten door het Arabisch dat ik inmiddels al een jaar studeerde op de universiteit. Daarom begaf ik me tot het allerlaatste redmiddel, hetgeen spaarzaam gebruikt moet worden wil het zijn universele kracht behouden bij het andere geslacht: ik perste met alle macht een traan uit mijn ooghoek en gluurde omhoog hoe het ontvangen werd. De man werd nog net niet met pek en veren maar wel met verwijtende blikken en woedend geheven rechterarmen weggejaagd wegens het ‘lastig vallen van dat arme meisje’. (Later begreep ik dat ik op zijn stoel zat.)

Ik was op weg naar Luxor, een stad die zo vol staat met Oud-Egyptische beelden en tempels dat het ook wel het Openluchtmuseum wordt genoemd. Het was tot enkele jaren geleden dan ook dé toeristentrekpleister van Egypte. Alles veranderde echter toen de Egyptische Revolutie van 2011 het toerisme stillegde. Ministeries van Buitenlandse Zaken over de hele wereld bestempelden Egypte, en het hele land maar vooral Luxor leed onder dit plotselinge wegblijven van toeristen. Er bleken weinig arbeidsalternatieven voor de gidsen, taxichauffeurs en straatventers die voorheen hun inkomen hadden gehaald uit de toeristenindustrie. 

Nog steeds is het toerisme niet wat het geweest is, hoewel het geleidelijk aan aan het bijtrekken is. De werkelozen zijn dan ook wanhopig en boos, en storten zich onverstandig genoeg op iedere toerist die er nog wèl komt. Als vrouw alleen werd ik dan ook binnen de kortste keren herkend. Koetsiers en gidsen zaten me met paard en wagen achterna door de straten, en toen ik eens een restaurantje binnenglipte voor een middagmaal, wachtten de kerels in groepjes voor de deur (pech voor hen, ik vertrok via de achteruitgang). Overvallen door een ongezonde portie stress, migraine en zelfmedelijden, eindigde ik mijn eerste avond met een halalburger bij de McDonald’s.

Toch, als gematigd geïnteresseerde in de Egyptische oudheid mocht ik de schatten van Luxor niet ongezien aan me voorbij laten gaan. Ik zou mijn lijst afwerken en de stad daarna zo snel mogelijk verlaten. De Tempel van Amoen, het Luxor Museum en de Tempel van Luxor stonden bovenaan. De volgende dag ontmoette ik op de binnenplaats van het tempelcomplex van Amoen een vriendelijke opa die me voor een zacht prijsje wel wilde rondleiden. Hij kwam oorspronkelijk uit Aswan maar had Egyptologie gestudeerd aan de Universiteit van Caïro. Na zijn studie trouwde hij met een Luxorse en inmiddels woonde hij er al ruim veertig jaar. 

Vol vuur begon hij aan een verhaal over de huizenhoge pilaren, overdekte tempels en stenen brokstukken die om ons heen verspreid lagen; vol minachting wees hij naar de andere gidsen, volgens hem onopgeleide sukkels. Soms bukte hij opeens, schoof onopvallend een steentje opzij en liet zijn wijsvinger glijden over wat daaronder lag. Vervolgens streek hij zijn wijsvinger over mijn arm en liet zo een felgekleurd streepje achter. Door de jaren heen had hij stenen en metalen gevonden en verstopt. Deze relieken van het verleden werden door de oude Egyptenaren gebruikt als kleurstof voor hun kunstwerken.

Vlakbij de plek waar ik verbleef hing dit bordje met 'de molenheek', waarmee ze denk ik 'De Molenbeek' bedoelden. Ik heb niet gevraagd waarom.
Vlakbij de plek waar ik verbleef hing dit bordje met ‘de molenheek’, waarmee ze denk ik ‘De Molenbeek’ bedoelden. Ik heb niet gevraagd waarom.

Ik streek juist voorzichtig met mijn handen over een felgekleurd hiëroglief in een donkere stenen ruimte toen de gids een gil slaakte. Jammerend joeg hij me naar buiten en dwong me mijn handen ‘te reinigen’ in het woestijnzand. Ik volgde zijn bevel en keek verbijsterd toe hoe hij de zweetparels van zijn voorhoofd veegde. De Oud-Egyptische kunstenaar mengde blijkbaar traag werkend gif door zijn verf, als afweermechanisme tegen grafrovers.

Weer een dag later, tegen het ochtendgloren, werd ik wakker gebeld. De schrille zaghroeta die ik voor de gelegenheid had ingesteld als ringtone schalde door de slaapkamer van het AirBnB-appartementje. Ik kwam overeind en stommelde naar het bureau in de hoek van de kamer, waarop het apparaat bleef zoemen en gillen.
‘Aló?’ mompelde ik slaapdronken.
‘Sabah al-foel, ochtend van bloemen, Lara,’ riep een hartelijke mannenstem.
‘Sabah al-isjta, ochtend van room, met wie spreek ik?’ vroeg ik op mijn hoede.
‘Ahmed,’ antwoordde de man.
Ik begon te lachen: ‘Dat helpt weinig, meneer.’ (Drie op de vier Egyptenaren heten Ahmed.)
‘Ahmed,’ herhaalde hij, nu teleurgesteld. ‘De gids van gisteren…’
Ik ging overeind zitten en verontschuldigde me uitgebreid. ‘Natuurlijk ken ik u nog.’
‘Heb je zin om mee naar de Westoever te gaan? Je kunt gratis aansluiten bij een groepje Egyptenaren,’ bood hij aan.
Verbaasd vroeg ik of hij geen grapje maakte.
‘Natuurlijk niet, als je de anderen maar niet vertelt dat jij niet meebetaalt. Hen heb ik namelijk góéd laten dokken.’ Hij pauzeerde even en lachte schaterend. ‘Ik heb een programma gepland langs de Thebaanse Necropolis, de Kolossen van Memnon, de Notabelen, de Tempel van Hatsjepsoet en de Vallei der Koningen. Sta klaar om half acht stipt!’
‘Half acht,’ bevestigde ik. ‘Is goed, tot dan!’

Om halftien kwam hij op zijn dooie akkertje aankarren in een witte minibus. Een arm gooide de zijdeur open en klapte de zitstoel naar voren. Ik kroop naar achteren en begroette de inzittenden, een veramerikaanst Egyptisch gezin. Vader, moeder en hun twee dochtertjes woonden in de Verenigde Staten en spraken amper nog een woord Arabisch. Wat ze wel konden zeggen, deden ze met zo’n sterk accent dat zelfs ìk erom moest lachen.

Op de achterste achterbank lag een man in galabiyya tegen het raam te slapen. ‘Let maar niet op mijn neef, hij rijdt op de terugweg,’ riep de gids naar achteren. Ik was zeer vermaakt, want ik trof in Egypte met enige regelmaat op de bijzonderste plekken slapende zielen aan. Op de trap van het Nubisch Museum in Aswan stapte ik onverhoeds op een snurkende bewaker. Ook op mijn laatste dag in Caïro, op weg naar de balie om uit te checken, struikelde ik over de nachtwaker die in de deuropening lag te pitten (en overigens volkomen onverstoord doorsliep). 

Voor hen die ooit Sims 3 Wereldavonturen hebben gespeeld, zullen in dit bouwwerk, de Tempel van Koningin Hatsjepsoet, de inspiratie voor de gelijknamige tempel in Egypte in het spel herkennen.
Voor hen die ooit Sims 3 Wereldavonturen hebben gespeeld, zullen in dit bouwwerk, de Tempel van Koningin Hatsjepsoet, de inspiratie voor de gelijknamige tempel in Egypte in het spel herkennen.

In de gekoelde minibus gingen we de bezienswaardigheden af. Tijdens de rondleidingen buiten kon ik me moeilijk concentreren op de gids door de felle zon. Waar mogelijk vluchtte ik naar de koelte van ondergrondse tombes, verstopt in het woestijnzand. Aan het eind van de middag keerden we terug naar de stad, overdekt met zand, zweet en geschiedenis.*

Toen ik die avond terugkwam in mijn kamer, sprong ik meteen onder de douche. Ik boende mijn lichaam schoon met een sponskomkommer, een langwerpige komkommerachtige die aan bomen groeit en na gedroogd te worden de textuur van een scrubhandschoen krijgt. Het water dat van mijn benen naar het putje stroomde kleurde donkerbruin. Een verkwikkende douche later wikkelde ik mijn haar in een oud T-shirt en smeerde me van top tot teen in met verse aloë vera, die ik een dag eerder bij een straatventer gekocht had en nu in de koelkast bewaarde. Mijn haar, inmiddels kurkdroog door het chloorhoudende leidingwater, smeerde ik in met arganolie. Ik trok mijn slaapshirt aan en ging op een ligstoel op het balkon liggen. Terwijl ik slaperig mijn haar kamde, keek ik naar de langsvarende bootjes op de Nijl in het licht van de ondergaande zon. Voor ik het wist was ik in slaap gevallen. 

‘Ik getuig dat er geen God is dan God…’ klonk de nasale gebedsomroep in de vroege morgen. Ik werd wakker op het balkon en kwam steunend overeind van mijn ligstoel. In Egypte klinkt de omroep, zoals in veel moslimlanden, vijfmaal per dag. Het land staat vol moskeeën, dus je hebt goede kans dat je hotelkamer zich pal naast de luidspreker van zo’n moskee bevindt. Nu kan ikzelf erg genieten van dit feeëriek gebedsgeschal. De voorwaarde is echter wel dat de omroeper een goede stem heeft en dat is helaas zelden het geval. Vaker werd ik ’s nachts opgeschrikt door een cassetteopname van de lokale imam, die knarsend voor een microfoon werd afgedraaid. De stem reciteerde dan de geloofsbelijdenis: ‘Ik getuig dat er geen God is dan God en dat Mohammed zijn boodschapper is’ (maar niet drie keer zeggen, want dan ben je opeens moslim) en meldde daarbij ter aanmoediging dat bidden beter was dan slapen. Waarschijnlijk vindt ook de doorsnee moslim het taai om om vier uur ’s ochtends van zijn bed te worden gelicht. 

Hoewel Egyptenaren daar weinig last van leken te hebben; ze leken zelfs helemaal nooit te slapen. Als ik ’s avonds laat in bed lag en probeerde de slaap te vatten werd ik voortdurend wakker gehouden door het gelach van spelende kinderen, geblaf van straathonden en af en toe een uitbundige ‘Allah’, gevolgd door gejuich en applaus. Dat laatste kwam dan van het waterpijpcafé verderop, waar de plaatselijke herengemeenschap van een voetbalwedstrijd genoot. 

Ik kleedde me aan en slobberde een paar mango’s naar binnen als ontbijt. Mijn laatste dag in Luxor was aangebroken en ik kon niet wachten om te vertrekken. Mijn volgende stop zou Alexandrië worden, de twee-na-grootste stad van Egypte, gelegen aan de Middellandse Zee. Na een week in de woestijn leek me dat een geschikte bestemming. Dan moest ik echter eerst een treinkaartje weten te bemachtigen en zoals ik in Giza al had gemerkt zou dat wellicht voor moeilijkheden zorgen. Daarom had ik de huisbaas in het appartement erboven om hulp gevraagd. 

Rond het middaguur klonk kwetterend vogelgefluit door het appartement (de gebruikelijke deurbel in Egypte). Ik holde naar de voordeur en vond daar de huisbaas in de deuropening. ‘Ik heb een taxichauffeur voor je gebeld. Hij gaat nu naar het station om te vragen of er nog kaartjes zijn voor de trein naar Alexandrië. Dan komt hij hierheen om ons te vertellen of er nog kaartjes zijn, en als jij akkoord gaat, gaat hij bellen om te vragen of ze een eersteklaskaartje voor je willen reserveren, want de tweedeklas is natuurlijk verboden voor buitenlanders. Daarna gaat hij weer terug naar het station om het treinkaartje voor je op te halen en komt hij het ons brengen.’ 

Dit alles bracht hij met een tevreden glimlach. Dit was nu al de tweede keer dat iemand een dergelijke werkwijze voorstelde, en de geest van mijn voorouders, waartussen vast wel een Blanke-Meester-die-het-allemaal-beter-weet heeft gezeten, nam bezit van me.
‘Ik wil niet ondankbaar klinken, maar dat klinkt enigszins inefficiënt,’ begon ik fronsend. 
‘Hoezo?’ vroeg hij.
‘Waarom gaan we niet gewoon samen en doen we alles in één keer?’ 
‘Maar… maar hij moet toch eerst…’ stamelde de man verbluft.
‘Laat maar,’ wuifde ik het weg. ‘Hoeveel ben ik hem schuldig straks?’
‘Tweehonderd giné voor het treinkaartje en honderdvijftig voor de moeite,’ antwoordde hij verontschuldigend. ‘De arme man moet immers zo vaak heen en weer rijden.’

We besloten de overeenkomst met een handdruk. Althans, daartoe waagde ik een poging, maar de praktiserend islamitische huisbaas legde zijn hand op zijn hart en liep toen glimlachend de deur uit, lispelend dat de Barmhartige me mocht behouden. Met kloppende slapen plofte ik neer op de bank in de zitkamer. 

De rest van de middag drentelde ik rusteloos door het appartement. Ik durfde niet meer naar buiten, want dan zouden de tientallen taxichauffeurs weer tegen me gaan roepen. Naarstig op zoek naar iets om me af te leiden kwam ik uit bij mijn kleren, die inmiddels wel een wasbeurt konden gebruiken. Ik vulde een zinken teil met water en zeep en sleepte het naar het balkon. Vervolgens ging ik de mangovlekken – Egyptische mango’s zijn ongekend sappig – in mijn kleren te lijf. Terwijl ik de waszak afwerkte, kleurde het water steeds donkerder van het stof, zand en vervuiling. Ik spoelde de schone kleding uit in de badkuip en hing het te drogen aan de waslijn. 

‘Niet te lang laten hangen, anders bleekt de zon de kleuren uit!’ riep mijn gastheer vanuit de bloementuin onder het balkon. Hij zat op een bankje in de schaduw, met op het tafeltje naast hem een glas thee en een opengeslagen krant. ‘O en trouwens,’ ging hij verder, ‘de taxichauffeur is een uur geleden langs geweest en hij zei dat er geen plaatsen meer vrij waren in de nachttrein. Je zult nog een nacht moeten blijven. De eerstvolgende optie is morgenvroeg. Tamam?’

‘Tamam,’ bevestigde ik met een kort zwaaitje alvorens naar binnen te stormen voordat ik uit frustratie een keel zou opzetten. Ik rende door naar de badkamer, maakte oogcontact met mijn spiegelbeeld en gaf mezelf een ferme klap in het gezicht. ‘Doe normaal en stòp met zeiken. Dit wist je van tevoren,’ siste ik tegen mijn woedende reflectie, mijn wijsvinger waarschuwend geheven. ‘Jij gaat nu een ontzettend kalmerende wandeling langs de Nijl maken en iedereen die ook maar iets probeert, krijgt er verbaal van langs!’

Het is me opgevallen dat Egyptenaren graag in funky hoeken en posities fotograferen, vandaar de helling van deze foto.
Het is me opgevallen dat Egyptenaren graag in funky hoeken en posities fotograferen, vandaar de helling van deze foto.

Even later kuierde ik over de Nijlboulevard, de koelheid zelve. Mijn uitbarsting had de druk dusdanig van de ketel gehaald dat zelfs de middaghitte me niet meer kon deren. Ik zwaaide vrolijk naar de families in het gras en fluisterde mezelf rustgevende mantra’s toe, zoals: ‘Leef in het nu’; ‘Wees avontuurlijk’; en ‘Relativeer, want op de schaal der dingen…’ Algauw raakte ik, zoals wel vaker tijdens mijn solitaire voettochten, verwikkeld in vermakelijke interacties met voorbijgangers.
‘Waarom ben je alleen? Wat vinden je ouders daarvan?’ vroeg een bezorgde vader.
‘Die buitenlandse spreekt onze taal, wallahi!’ jammerde een bejaarde dame.
‘Egypte is de moeder van de wereld!’ gilde een tiener met overslaande stem.
‘Mijn zoon wil wel met een meisje met geel haar trouwen!’ riep een andere moeder terwijl ze haar hand stevig om de arm van haar knappe, zongebruinde zoon klemde.

Dat laatste aanbod was overigens niet geheel aan mijn fabelachtige schoonheid te danken, maar eerder aan het feit dat een Nederlands zesje in Egypte gewoon een tien is, aldus een cynische klasgenoot. Ik liep verder naar een rustig stuk boulevard, ver van de picknickende gezinnen en dagjesmensen. Daar aaide ik een schurftig zwerfkatje in een met straatvuil gevulde kuil in de weg, naast een reeds gestorven knaagdier waar zich onlangs een nieuwe afvalberg op had gevormd.

Opgevrolijkt hield ik die avond een solodiner. Ook later in bed sliep ik als een roos. Zelfs toen ik de volgende ochtend vroeg naar het station wandelde kon ik een tevreden lachje niet onderdrukken. Ik voelde me gereinigd, gelouterd en bevrijd van alle champagneklachten. Vol verwachting stapte ik op de trein richting het noorden, als een reizigster die haar eerste, èchte cultuurschok, een waarlijk rite de passage, had gehad.

 

*Ik vermoed dat dit een stressvolle dag voor me was, want ik heb in mijn eerstvolgende e-mail naar huis weinig interessants verteld over wat ik daadwerkelijk gezien had.

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Nu is het tijd voor Alexandrië!

De Massage – Lara in Aswan, Egypte

, , , 0

De trein raasde over het Egyptische platteland. Ik keek uit het raam naar het wolkeloze blauw van de hemel en het weelderige groen van de dadelpalmen naast de spoorweg. Af en toe stopte de trein in een stoffig woestijnstadje met blokvormige, gele gebouwen. Aan ieder balkonnetje hing een volle waslijn, waaraan opvallend veel gewaden van badstof wapperden. Als de trein enkele minuten later weer in beweging kwam, veranderde het uitzicht terug naar de woestijn die tot de horizon reikte. Naarmate we het zuiden naderden, veranderde de uitgestrekte vlakte in een rood berglandschap. 

Eerder die ochtend was ik op de trein gestapt op het station van Giza. Onder het mom van veiligheid (lees: geld) gold daar de regel dat buitenlanders geen kaartjes voor treinen mogen kopen, maar wel in treinen mogen reizen.* Toen ik het vroeg aan een stationsmedewerker, kreeg ik als antwoord dat slechts de peperdure nachttrein beschikbaar was voor buitenlanders. En aangezien de kaartjesautomaten permanent buiten werking leken te zijn, zou zelf stiekem een kaartje bemachtigen lastig worden. 

Een dadelplantage naast de spoorweg.
Een dadelplantage naast de spoorweg.

Ten einde raad vroeg ik de balieman van mijn hotel om hulp, wat een goede keus bleek: hij belde een taxichauffeur die wel even naar het station zou rijden om te vragen of er nog eersteklasplaatsen beschikbaar waren voor de eerstvolgende trein richting het zuiden, waarna hij terug naar het hotel zou rijden om te laten weten of er nog een stoel beschikbaar was, om vervolgens wéér terug naar het station te gaan om daar het kaartje aan te schaffen, om het mij daarna dan toch eindelijk in de hand te drukken. Ik negeerde deze weinig effectieve werkwijze door het af te doen als cultuurverschil. De volgende ochtend sloop ik, vermomd met een hoofddoek, af en toe iets Arabisch mompelend om overtuigend over te komen, langs de conducteur de wagon binnen. 

Ik zat rustig muziek te luisteren toen een kindervoetje uit het niets in mijn nek flapte. De oorzaak was een langslopende moeder, met in haar armen een kleuter die ze als een worst in een sjaal had gerold. In Egypte is dit overigens geen ongewone manier van kindertransport; aangezien wegen er vaak bezaaid zijn met kuilen, zijn kinderwagens geen optie en worden de (op onverklaarbare wijze vaak slapende) kinderen in plaats daarvan als bungelende lijken in de armen gedragen. 
Moeder en kind gingen op de duostoel voor me zitten. Ze zwaaide een hendel naar achteren en draaide de twee stoelen mijn kant op. Ze glimlachte vriendelijk, ofschoon, dat dacht ik aan haar stem te horen, want haar gezicht was op haar ogen na volledig bedekt met een zwarte nikab. 
‘Waar ga je heen, habibti, mijn lieverd?’
‘Aswan,’ antwoordde ik.
‘Ya allah, mijn God’ kreunde ze terwijl ze meewarig haar hoofd schudde. ‘Wij gaan alleen ’s winters naar Aswan. Het is daar veel te heet nu.’
Dat had ik eerder inderdaad nerveus aangehoord van verscheidene geschokte Egyptenaren. Aswan ligt immers in het uiterste zuiden van Egypte, ook wel Opper-Egypte genoemd. Deze verwarrende benaming duidt op de stroomrichting van de Nijl, die ten zuiden van Egypte begint en in noordelijke richting naar de Middellandse Zee stroomt, waar het Neder-Egypte heet. Door de Nijl is Aswan een groene stad, ook al heeft het er sinds 2007 niet meer geregend.**

De trein naderde Suhadj, dus moeder en dochter begonnen hun spullen bij elkaar te rapen. Voor ze opstond, duwde ze me een blikje bibsi (het Arabisch kent geen ‘p’) en een broodje ta‘miyya (falafel van witte bonen) in de hand. Na hun vertrek was het hek van de dam: links en rechts verschenen nieuwsgierigen. Ik verwierf een hoorn des overvloeds aan telefoonnummers, online vriendschapsverzoeken en handgeschreven briefjes van bezorgde moeders, nieuwsgierige kinderen en hitsige soldaten.

Elephantine Island, de volgende morgen, vanaf de rechteroever van de Nijl.
Elephantine Island, de volgende morgen, vanaf de rechteroever van de Nijl.

Het was al donker toen de trein Aswan binnenreed; de rit had ruim twaalf uur geduurd en ik was stijf van de lange zit. Met een gaap zwaaide ik mijn rugzak op mijn rug en wandelde van het station naar de veerpont naar Elephantine. Ik had voor een paar dagen een kamer gehuurd op dit groene, door Nubiërs bewoonde eilandje in de Nijl. 

Op de kade stond een houten tafel met daarachter een stel kinderen dat me opgewonden aanstaarde. ‘Tien giné,’ riep de dapperste. Ik betaalde die tien Egyptische ponden en liep naar de waterkant, waar een Nubische schipper in een groengrijze galabiyya, een traditioneel overhemd dat tot de grond reikt, net een stel rafelige scheepstouwen op de kade wierp. Ik stapte in en liet me overvaren. De boot maakte ribbelingen in het inktzwarte water.
‘Maʿa al-salama, met welzijn,’ groette ik toen ik aan de overkant op de oever sprong. 
‘Allah yisallimik, God groete je,’ galmde zijn schorre stem in de nacht. 

Ik slofte door de donkere steegjes van het eiland, op zoek naar mijn slaapplek. Het was doodstil buiten, afgezien van de krekels en het gezucht van een in een nikab gehuld vrouwtje dat door het zand schuifelde. Nadat ik het haar vroeg, bleek dat ze wel eens van mijn gastheer gehoord had. Deze was namelijk, toevalligerwijs, haar zoon. Met haar verweerde handen om mijn arm geklemd leidde ze me naar zijn huis.

Daar stond mijn Nubische gastheer voor zijn geel en oranje-geschilderde lemen woonhuis te wachten in een witte slaapgalabiyya. Hij begroette me uitbundig en greep mijn rugtas uit mijn armen. ‘Morgen gaan we varen. Ik ken nog wel een mooi stuk Nijl waar we kunnen zwemmen!’ viel hij in half-Engels half-Arabisch met de deur in huis terwijl hij de deur met zijn rechterknie openduwde. Hij klikte het licht aan en een druk versierde, donkere slaapkamer verscheen. Een lichtgroen hagedisje, dat bovenop een rieten hoed tegen de muur rustte, schoot weg. De hoed hing boven een muurschildering van een Nubische vrouw met haar zoon in de woestijn. ‘O, en er is een gratis massage inbegrepen,’ ging hij verder met een betekenisvolle blik.

Het uitzicht op Kitchener's Island vanaf mijn kamer.
Het uitzicht op Kitchener’s Island vanaf mijn kamer.

Zodra hij de deur achter zich had gesloten, begon ik mijn spullen uit te pakken. Mijn voorhoofd was in een frons gekreukeld over dat zwemmen. Het web raadde ieder lichamelijk contact met de Nijl met klem af, zowel zwemmen als drinken. Ik had de afgrijselijkste verhalen gehoord over bilharzia, een vrijwel symptoomloze ziekte waarbij parasieten via de huid de bloedbaan binnendringen en daar narigheid zoals orgaanlittekens veroorzaken, waar kennelijk zelfs de Oude Egyptenaren al in bosjes dood bij neervielen. Daarbij had ik inmiddels door dat de Nijl niet zo schoon was als Moeder Egypte mij wilde doen geloven. De twijfelachtige lokale manier van afvalverwerking – of op de grond of in de Nijl – was daar slechts één van de redenen voor.

Deze kennis houdt zwemzuchtige Egyptenaren overigens niet tegen, hoewel ik over de medische gevolgen daarvan geen uitspraken kan doen. Dat is immers verboden, zoals een niet nader te noemen Egyptische zangeres in 2018 aan den lijve ondervond. Nadat ze gegrapt had dat Nijlwater niet gedronken moest worden, veroordeelde de Egyptische Vrouwe Justitia haar tot een halfjaar cel wegens zwartmaken van het vaderland. Ondanks zijn goedbedoelde aanbod durfde ik mijn gastheer dus niet op zijn woord te geloven. 

Wel ging ik de volgende ochtend gretig in op die gratis massage die hij mij zo gul had aangeboden. Helaas werd ook dit een teleurstelling: meneer zetelde zich pontificaal op mijn rug en knakte zijn vingers. Het daaropvolgende kwartier besteedde hij aan het berijden van mijn achterste en handmatig bewerken van mijn oksels, totdat ik uiteindelijk begon te beseffen dat dit geen normale massage was en hem ernstig van streek van me afduwde. Het vreemde was nog dat de Australische reiziger in de kamer ernaast me de massage eerder die ochtend enthousiast had aanbevolen.

Net als voor de meeste bezoekers van Aswan, was Aboe Simbel de voornaamste reden voor mijn komst. Deze Oud-Egyptische tempel ligt op drie uur rijden van de stad, vlak bij de grens met Soedan. Vanwege de zomerhitte zou de minibus al om drie uur ’s ochtends vertrekken. De openbare veerpont maakte echter om middernacht haar laatste tocht. Op clandestien aanraden van onze gastheer besloten de Australiër en ik die nacht daarom een poging te wagen bij de privéveerpont van het luxehotel verderop. Slinks gebruik makend van de veronderstelde onnozelheid van toeristen, snelwandelden we vastberaden door de nooduitgang, een verbouwereerde nachtwaker passerend, naar de ferry richting vasteland.

Die haast was overigens nergens voor nodig. De minibus kwam, zoals wel vaker in Egypte, ruim een uur te laat. De minibuschauffeur besloot dit tijdsverlies te compenseren door met opstuivend zand door de woestijn te vliegen. Onderweg verschenen donkere vlekken op de zandheuvels van vulkanisch gesteente, een natuurfenomeen waarvoor men in Caïro duur betaalde in excursies naar de Zwarte Woestijn. De minibus scheurde verder langs verlaten vastgoedprojecten van de overheid, spooksteden bestaande uit tientallen identieke rood-grijze appartementencomplexen. Het ritmisch gebrom van de motor suste me in slaap. Tegen de tijd dat ik mijn ogen opendeed stonden we stil op een verlaten parkeerplaats. We waren nog voor openingstijd aangekomen. 

'"Ze lijken precies op de foto’s uit mijn reisgids," klonk teleurgesteld uit de mond van mijn kompaan.'
‘”Ze lijken precies op de foto’s uit mijn reisgids,” klonk teleurgesteld uit de mond van mijn kompaan.’

In het tempelcomplex werden we begroet door de huizenhoge standbeelden van Farao Ramses en de goden Ra-Horachte, Amon-Ra en Ptah. ‘Ze lijken precies op de foto’s uit mijn reisgids,’ klonk teleurgesteld uit de mond van mijn kompaan. Ik maakte een paar obligate kiekjes (olijk voor, schalks naast en uitdagend onder Farao Ramses) en ging toen langs de beelden naar binnen. De stenen wanden waren bedekt met hiërogliefen en muurschilderingen, voornamelijk van farao’s bezig met het afranselen van vijanden met zwepen. De reliëfs werden vanonder beschenen, waardoor zelfs het kleinste detail artistiek werd belicht.

Nadat ik een uur in extase had rondgelopen zocht ik de Australiër weer op. Die stond in de souvenirgalerij een handgeknoopt, felgekleurd kleedje te bevoelen. Terwijl we terugliepen naar de minibus vertelde hij dat het tempelcomplex in de jaren vijftig in zijn geheel naar hogergelegen grond was verplaatst. Dit vanwege de bouw van een stuwdam waarbij het gevormde stuwmeer de tempel zou hebben doen onderlopen. Het meer, dat elektriciteit voor het vaderland zou opwekken, werd vernoemd naar de in Egypte als God vereerde wijlen President Nasser. ‘Máár,’ besloot de Australiër dramatisch, ‘wel leuk is dat het Nassermeer het enige waterlichaam in Egypte is waar nog krokodillen voorkomen.’ 

'Langs het pad stonden eindeloze stapels plastic broodtrommels, paspoppen met verschillende modellen boerkini’s en toeristische miniaturen van Oud-Egyptische bouwwerken.'
‘Langs het pad stonden eindeloze stapels plastic broodtrommels, paspoppen met verschillende modellen boerkini’s en toeristische miniaturen van Oud-Egyptische bouwwerken.’

De volgende ochtend gingen de Australiër en ik er wederom gezamenlijk op uit, uit gezondheidsoverwegingen te voet. We konden het goed met elkaar vinden en hadden boeiende gesprekken. Sowieso was hij een intrigerend persoon, want zijn absolute doel in het leven was ieder land ter wereld bezoeken voor hij vijfentwintig was. Daarom ‘deed’ hij Afrika nu in een maand en hopte hij van land naar land.

Maar terwijl we over de boulevard naar de markt liepen (en kibbelden over of door een land heenrijden gelijk stond aan een land bezoeken), begon zijn gezelschap mij steeds meer te vermoeien. Hij, klein van stuk en met geelblonde krullen tot zijn middel, en ik vormden een opvallend duo. Op straat werd vooral hij dan ook voortdurend nagefloten, waarschijnlijk in de veronderstelling dat zich onder al dat blond een mooie vrouw bevond. Als hij zich met zijn bevallige figuurtje maar helaas ook woeste vikingbaard vervolgens geïrriteerd omdraaide, schrok de dader in kwestie zich een ongeluk. 

Net toen hij wederom een arme drommel de schrik van zijn leven had bezorgd, kwamen we aan op de markt. Langs het pad stonden eindeloze stapels plastic broodtrommels, paspoppen met verschillende modellen boerkini’s en toeristische miniaturen van Oud-Egyptische bouwwerken. De producten lagen niet alleen op de grond, maar hingen ook aan touwen in de lucht. Boven het pad waren kleurige doeken gespannen om de bezoekers te beschermen tegen de hete woestijnzon. De geur van zomerfruit dreef van de dozen zongerijpte perziken, bananen en mango’s. Minder fris roken de op elkaar gestapelde kooien met schurftig gevogelte.

Mijn oog viel op een mager hondje dat in de schaduw lag te slapen. Vertederd bukte ik me om hem te aaien. Plotseling kwam echter een vlezige koopman aanwaggelen en schopte het dier van de straat. Terwijl de Australiër mij schuimbekkend van de plaats delict sleurde, stootte mijn schouder tegen iets zachts. Het bleek een enorme koeienpoot die in de brandende zon was opgehangen aan een ijzeren haak: de lokale slagerij. Uitbenen gebeurde op verzoek van geïnteresseerden; na uitgebreide inspectie van het gewenste stuk vlees door de klanten, greep de slager het vast met zijn blote knuisten en jaste hij de hompen eraf.

Snaaiend uit een zak gedroogde abrikozen liepen we door naar het Nubisch Museum. Het werd steeds heter en de voortdurende zoektocht naar schaduw steeds moeilijker. In Caïro leefde ik volgens de mantra dat als ik ‘het’ gewoon zou loslaten, ik de hitte bijna niet zou voelen. In Aswan kwam ik hier echter op terug, want ik voelde de hitte wèl. Het klimaat van Aswan was het hele jaar door warm, maar ’s zomers liepen de temperaturen op tot ver in de veertig graden. Ik dronk zo’n vier tweeliterflessen water per dag en hoefde alsnog amper te plassen (uiteraard zocht ik wel meermaal daags noodgedwongen een toiletpot op vanwege de te verwachten gevolgen na wederom een gerecht bereid onder wat hygiëne betreft duistere omstandigheden).

Gelukkig had ik weinig tijd om me daar druk om te maken. Er waren namelijk moeilijkheden ontstaan bij de kaartenverkoop van het museum. De visuele discrepantie tussen mijn Westerse uiterlijk en mijn Arabisch maakte de verkoper dusdanig van streek dat hij de handelsovereenkomst tijdelijk een halt toeriep.
‘Je bent dus niet Arabisch, maar je spreekt wel Arabisch,’ vroeg hij ontdaan. (Idealiter maakt een woordje van de landstaal spreken een verblijf in het buitenland gemakkelijker, maar in Egypte is dit niet per se het geval. Ik zag er namelijk weinig Egyptisch uit. Gemakshalve zei ik meestal maar dat ik half-Arabisch was, wat in Caïro voor de helft van de tijd geloofd werd. Datzelfde deed ik hier.)
‘Wallahi?’ stamelde hij ongelovig. ‘Laat eens een foto van je vader zien.’ 
Ik haalde opgelucht adem. Mijn vader kan met zijn karakteristieke slag in het haar namelijk prima voor een Arabier doorgaan. Toch wisten mijn vaders selfies hem niet te overtuigen.
‘Hoe heet hij?’ vroeg hij met samengeknepen ogen.
‘Ahmed,’ verzon ik snel.
‘Dat is een moslimnaam. Er hangt een kruis om je hals.’
‘De tijden waren anders vroeger,’ opperde ik nadat ik even betrapt had gezwegen, ‘en bovendien komt hij uit Alexandrië.’
Dàt verklaarde veel, vond de man, en hij duwde me een kaartje voor Egyptenaren in de hand, driemaal goedkoper dan de kaartjes voor buitenlanders. Hij zwaaide ons vrolijk na.

Ik was dol op Aswan en bleef er dagenlang. Het was een wereld van verschil met Caïro, waar ik mij van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat een weg moest banen door uitlaatgassen, toeterende tuktuks en de algehele gestoordheid van de stad, om die ’s avonds ook nog eens fysiek van mijn lijf te moeten boenen. De schone woestijnlucht hier was dan ook een letterlijke verademing. 

De Australiër en ik bezochten de kathedraal van Aswan, waar we werden rondgeleid door een vrijwilligster die een tijd in Nederland had gewoond. Speciaal voor mij vertaalde ze daarom selectief kernvocabulaire zoals ‘spaikers’ en ‘aikenhout’, waardoor de details van de rondleiding mijn vriend ontgingen. Fooien weigerde ze pertinent, maar wel mochten we onder geïmpliceerde dwang ‘een kijkje nemen’ in het souvenirkraampje naast de ingang. Ik kocht er een vochtig brok kerkwierook ter grootte van een pocketkoran. Het blok geurde dermate penetrant dat ik de rest van mijn reis een sluimerende angst koesterde op het vliegveld te worden aangehouden door woest blaffende speurhonden wegens poging tot smokkelen van verdachte substanties.

Op een andere, uitzonderlijk warme middag, toen het kwik de vijfenveertig reeds gepasseerd was en de Australiër al was doorgereisd naar Soedan, bezocht ik de botanische tuin op Kitchener’s Eiland. Ik spreidde er mijn grasgroene sjaal uit onder een palmboom vol kwetterende vogels en pakte er een boek bij. In een tweedehands boekhandel in het Caïreense Downtown had ik mijn rugzak volgestouwd met pretentieuze leeswerken, waarbij het van uiterst belang was dat deze in het openbaar en met bril op gelezen werden. Ik begon met hèt boek dat iedere hippe wereldreiziger de facto bij zich heeft: De alchemist van Paulo Coelho.

De steegjes waar ik iedere dag doorheen moest op Elephantine.
De steegjes waar ik iedere dag doorheen moest op Elephantine.

Die avond nam ik in de veerpont terug naar Elephantine. De Nijl stak donker af tegen de schitterende lichtjes van de stad. Nubische kinderen sprongen gillend in het water terwijl hun families toekeken vanaf de kant. Ik ging op een afgebrokkeld muurtje zitten en keek uit over het water. Ik voelde me op een prettige manier leeg en tevreden. De volgende ochtend vroeg zou ik op de trein stappen naar Luxor. Net als voorheen zou ik door de hoteltuin naar de veerboot rennen, onder toeziend oog van de hoofdschuddende nachtwaker, die mij inmiddels al meerdere malen in het holst van de nacht door de nooduitgang had zien struikelen.

 

*Tijdens mijn laatste bezoek hoorde ik van andere backpackers dat buitenlanders nu wel kaartjes mogen kopen voor treinen. Ook de kaartjesautomaten schijnen het nu te doen.
**Inmiddels heeft het weer eens geregend. Een backpacker vertelde me dat er onlangs een vreselijke onweersstorm is geweest waarbij de regen werkelijk met bakken naar beneden viel. Niet alleen richtte dit gigantische schade aan, maar tot overmaat van ramp spoelde het schorpioenen uit het zand, die vervolgens woonhuizen binnendrongen en talloze gewonden en zelfs enkele doden maakten. 

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Egypte – juli 2018 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Hopelijk tot in Luxor!

’s Werelds Moeder – Lara in Caïro (2/2), Egypte

, , 0

Lees deel één hier.

In de taxi terug stond ik het hele spitsuur vast. Terwijl iets verderop een voltallig gezin de tienbaansweg overstak alsof ze het leven niet meer zagen zitten, moest ik denken aan wat een van mijn docenten ooit over het Caïreense verkeer had gezegd. Het verkeer zou er chaotisch lijken en het wás ook chaotisch, luidde om te beginnen haar conclusie (hierop volgde uiteraard obligaat geschater van haar studenten), maar er zat wel degelijk een systeem achter. 

Chauffeurs gebruiken hun spiegels niet en voelen zich slechts verantwoordelijk voor de vijf meter voor hun motorkap. Ze zijn gewend aan abrupt stoppen, want de hele dag door duiken uit het niets bellende fietsers met manden ʿesj baladi (plat plattelandsbrood) op het hoofd, karren met balkende ezels en volgeladen fruitstallen voor de auto op. En als ik dan ooit uit pure noodzaak de weg moest oversteken, wat helaas nogal eens voorkwam, moest ik beslist niet vergeten een kruisje te slaan en/of Allah aan te roepen met ‘bismillah’. Minstens zo belangrijk was het maken van oogcontact met eventuele aanstormende auto’s en bussen totdat ik de overkant had bereikt. 

De zon stond al laag aan de hemel toen de taxi me afzette voor het hotel. Ik pakte een fles water van de in pyramide-formatie gestapelde voorraad op mijn bed en liep vervolgens door naar het dakterras om bij te komen. Daar vond ik een Singaporees, die stond te frutselen aan een professionele camera met een professionele lens. We bestelden twee cola’s en een paar met rijst gevulde duiven bij de balieman, en maakten het ons gemakkelijk op de zitkussens. We dineerden met uitzicht op de oranje zon, die langzaam achter de piramides zakte. 

Rond middernacht werd ik ruw uit mijn slaap gewekt door het gedreun van een versterkte bas. Flikkerende discolichten flitsten onder de lange, zwarte gordijnen door. Ik kwam overeind en liep naar het raam, waar ik de omgeving afspeurde naar de bron van het lawaai. Ik wurmde me in een wijde broek en trok een schoon T-shirt (zonder mangovlekken) aan. 

‘Wat is dat voor geluid?’ vroeg ik beneden aan de balieman, die op de bank lag te dommelen en die ik nog nooit een nacht had zien doorslapen. Hij kwam kreunend overeind, wreef even over zijn neus en spitste zijn oren. Het geluid wees volgens hem op een volksbruiloft, overigens niet te verwarren met Koranverzen gereciteerd op een trage beat, want dat zou geen bruiloft zijn maar een begrafenis (ofschoon ik daar waarschijnlijk ook welkom zou zijn). ‘Ga er eens langs. Vinden ze leuk!’ moedigde hij me aan. Ik stapte de donkere nacht in en volgde de muziekflarden door de donkere straatjes rondom het hotel. Het duurde niet lang voor ik door een juichende menigte een zijstraat in werd getrokken. 

Het openluchtfeest was gescheiden: de mannen feestten vóór een gordijn dat in de lucht was gespannen, de vrouwen erachter. Een groep kinderen leidde me aan de hand langs het gordijn naar het vrouwengedeelte, waar net als bij de mannen woest werd gedanst. De bruid, uitgedost in een glinsterende bruidstaartjurk, een getoupeerde blonde pruik en een onwaarschijnlijke hoeveelheid make-up, walste tussen de gasten door. Aan de zijlijn zwaaiden oude dames hun tong wiebelend heen en weer, om zo een snerpend doch feestelijke ululatie voort te brengen, in Egypte een zaghroeta genoemd.

Er werd een eigenzinnig soort muziek gedraaid: mahraganat. Dit genre ontstond enkele jaren eerder in de straatarme wijk Madinit is-Salam (Vredesstad). De muziek bestaat uit dubbelzinnige rap, die sociale kwesties zoals armoede, corruptie en seksuele intimidatie aan de kaak stelt. De rap wordt tot in het extreme bewerkt met autotune om te compenseren voor het gebrek aan muziekinstrumenten. In haar jonge jaren werd mahraganat door vrijwel iedereen die niet tot de Egyptische onderklasse behoorde bekritiseerd, maar tegenwoordig hebben de nummers een onwrikbare plaats op de reguliere hitlijsten bemachtigd. De muziek heeft een ware revolutie in huwelijksceremonies ontketent voor de minderbedeelden èn dient bovendien als exotisch idee voor een themabruiloft voor de rijkere Egyptenaar, die zijn huwelijk voorheen beslechtte in slappe aftreksels van Europese trouwerijen. Ook heeft het werkgelegenheid in de licht- en geluidssector gecreëerd voor voorheen kansarme straatjongens. 

‘Yalla, kom dansen!’ gilde een kleuter met een lichtroze hoofddoekje terwijl ze mij een kapmes in de hand drukte, als van attribuut in het dansspel. ‘Ons landje… gaat vliegen van geluk,’ rapte de mensenmassa om ons heen. Een opgeschoten tienermeisje rukte aan mijn mouw en schoot in de lucht met een pistool, dat hopelijk (maar waarschijnlijk niet) geladen was met losse flodders. Een rits kogelhulzen denderde rinkelend voor me op de grond. Ik gilde het uit, maar mijn gekrijs werd overstemd door nog harder gekrijs van de omstanders die in koor meezongen met het refrein van een destijds populair nummer: ‘Het vliegtuig, het vliegtuig…’

Ik onttrok me aan het feestgewoel om op adem te komen. Ik waadde door de hossende mensenmassa en ging naast een gehoofddoekte verstandelijk gehandicapte in een rolstoel zitten. Vrijwel meteen schoof een vlezige vrouwenarm een bord rijst met vlees op mijn schoot. Ik gooide wat ‘sjoekran’s in de rondte en nam een hap. Al snel kwam de kleuter uit de menigte tevoorschijn, ze had de kruk van haar manke oma bemachtigd en maakte een sierlijk rondje. 

Achter haar waren de vrouwen een moshpit begonnen: een kleurrijke massa van flikkerende discolichten, wapperende tongen en met glinsterende lovertjes bestikte hoofddoeken. Ik stond op en wierp me met een snoekduik het feestgewoel in. Ik gaf me over aan de muziek en sprong mee alsof mijn leven ervan afhing. Net toen ik mijn tong uitstak om een poging te wagen, werd ik op mijn schouder getikt door een oude baas met een brandende joint in zijn hand. ‘Lust je wodka?’ gilde hij in mijn oor, en hij schudde betekenisvol met een halfvol waterflesje zonder etiket.

Wadi Degla protectoraat Cairo Egypte

 

De volgende ochtend werd ik gebroken wakker. Ik was kapot van de afgelopen dagen, en het vooruitzicht van nog een dag door de Caïreense straten deed me al bij voorbaat uitbarsten in een hoestbui. De balieman had me over Wadi Digla verteld, een protectoraat in de woestijn. Ik besloot dat een dag wandelen in de woestijn geen slecht idee was. Aanvankelijk had ik overigens niet geweten dat men in Caïro aan bergwandelen deed, onder andere omdat het postuur van de doorsnee Egyptenaar weinig deed vermoeden dat lichaamsbeweging er erg hoog in het vaandel stond. De wadi werd dan ook vooral bezocht door expats en de sporadische klas op schoolreis.

Sprakeloos keek ik een uur of twee later uit over de uitgestrekte vallei terwijl een warme woestijnwind langs mijn oren suisde. Het was een oase van rust, hoewel geen letterlijke oase, want een wadi is een opgedroogde rivierbedding. Aan weerskanten van de vallei slingerde een bergwand omhoog, met daarachter de eindeloze Sahara. Ik knoopte een bedoeïenenhoofddoek om mijn nek en hoofd als bescherming tegen de felle woestijnzon en klom op de linkerwand. Ik wandelde zo ver als mijn beige Palladiums mij konden dragen. Zo nu en dan viel mijn blik op witte schelpjes, die her en der tussen de rotsen en in het zand lagen. Dat moest een overblijfsel zijn van de rivier die van deze woestijnvlakte ooit een vallei had gemaakt.

Plotseling klonk het gebrom van auto’s. Een rij jeeps scheurde door het dal en liet een spoor van opwaaiend zand achter. Enkelen probeerden de auto’s zelfs op de heuvels te sturen, waardoor ze vast kwamen te zitten in het zand. Het feit dat dit mogelijk was deed mij enigszins twijfelen aan de titel ‘protectoraat’, vooral toen ik zag dat dagarbeiders verderop druk bezig waren met het uitgraven van de vallei (misschien voor grondstoffen of gesteente dat verstopt lag in het zand?).*

Ergens diep in de vallei vond ik een grot. Op de wand waren in felblauwe graffiti Arabische letters gespoten. Ene Ahmed was hier geweest, las ik. Ik ging naast wat lege colablikjes op de grond zitten en keek uit over het dal. Daar, in de schone woestijnlucht, ver weg van het lawaai en de vervuiling van de stad, maakte ik een plan voor mijn volgende bestemming.

 

*Tijdens een recent bezoek aan Caïro gingen een groepje backpackers uit het Holy Sheet Hostel en ik bergwandelen in Wadi Digla. Daar bleek dat wat ze destijds aan het uitgraven waren, een (nu nog drooggelegd) stuwmeer was.

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om dit reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Caïro – juli 2018 – en buitenlandsemester in Caïro – van januari tot juni 2019 – naar mijn familie en vrienden in Nederland heb gestuurd. Als je het leuk vond en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren. 

Ik zie je in Aswan!

’s Werelds Moeder – Lara in Caïro (1/2), Egypte

, , , , , , , 0

Het was ondanks het late uur nog steeds warm, de eerste keer dat ik met mijn kolossale blauwe backpack boven mijn rug uitstekend van het vliegveld van Caïro naar buiten liep. Ik stapte door de glazen schuifdeuren de vochtige avondlucht in, waar een orkest van joelende taxichauffeurs me tegemoet trad. Verschrikt vluchtte ik in de eerste de beste taxi die langsreed. 

De auto slingerde over de snelweg door het donkere woestijnlandschap, langs moskeeën, villawijken en rijen zandkleurige flats. Niet dat ik veel meekreeg van dat landschap; ik werd afgeleid door de taxichauffeur, die druk bezig was al telefonerend kuilen in de weg te ontwijken, dit alles met een gemiddelde snelheid van honderdvijftig kilometer per uur.

Bij hotel Pyramids Loft hield de taxi stil. Ik richtte me tot de chauffeur en vroeg gespannen wat de schade was. Dat hij driemaal de standaardprijs zou rekenen, was iets waar ik me op had voorbereid (toeristen in Egypte betalen namelijk altijd driemaal de standaardprijs). Een vriend van mijn studie – Arabisch – had me dan ook op het hart gedrukt altijd van tevoren de prijs te vragen. Daarbij moest ik voorbereid zijn dat die discussie op een ruzie kon uitlopen. De leidraad was dat een prijs die naar Nederlandse maatstaven ‘wel redelijk’ klonk, in Egypte veel te hoog was.

'Ik stapte door de glazen schuifdeuren de vochtige avondlucht in, waar een orkest van joelende taxichauffeurs me tegemoet trad.'
‘Ik stapte door de glazen schuifdeuren de vochtige avondlucht in, waar een orkest van joelende taxichauffeurs me tegemoet trad.’

Doodmoe maar opgelucht om het vooruitzicht van mijn hotelkamer, sleepte ik mijn blauwe rugzak naar binnen. De nachtwaker wees me mijn kamer, en terwijl hij voor me uit de trap op liep vertelde hij dat ik vrijwel de enige gast in het hotel was. In de kamer zette ik de airconditioning aan en pakte mijn rugzak uit. Ik nam een snelle douche onder een miezerig straaltje dat van kokend heet naar ijskoud ging. Haast dansend boende ik de acht uur lange tussenstop in Athene van me af.

Een kwartier later sloop ik in een T-shirt en een pyjamabroek naar het dakterras. De mozaïeken vloer, die de hele dag door de zon was beschenen, voelde aangenaam warm onder mijn blote voeten. Boven staarde ik vol ontzag naar de nachtelijke contouren van de drie bekendste driehoeken van Egypte, gehuld in een dichte mist. Beneden lag Giza, de gigantische woonwijk die grenst aan de woestijn. In een zijstraatje stonden drie uitgemergelde paardjes met hun neus in een berg afval onder het schijnsel van een flikkerende lamp.

Mijn buik kriebelde van de zenuwen. Na me maanden lekker te hebben gemaakt met boeken, blogs en ervaringen van de docenten op mijn studie was ik nu toch echt op reis. Voor het eerst. In m’n eentje. En afgezien van de vlucht naar Teheran, die over 33 dagen op het schema stond, had ik nog niets gepland.

Later die ochtend sprong ik opgewonden uit bed. De Egyptische zomer leent zich weinig tot fysieke inspanning buitenshuis, zeker op het heetste deel van de dag, dus ik had mijn wekker vroeg gezet. Na een snel ontbijt van drie parfumachtig geurende mango’s, aangeschaft op straat en zo rijp dat de inhoud klotste alsof de schil gevuld was met sap, begon ik al teennagels brekend over losse tegels, al struikelend door onverwachte gaten in de weg en al ontwijkende het afval op straat aan mijn eerste, èchte dag in deze wereldstad. 

Maar mijn grootse plannen moest ik nog even uitstellen; een bezoek aan de lokale Vodafonewinkel gooide roet in het eten. De ogenschijnlijk simpele taak van een simkaart kopen ging dusdanig mis – met alle systeemkrachs, spoorloos verdwenen medewerkers en mislukte pinbetalingen van dien – dat ik uren werd opgehouden. Desondanks hield ik voet bij stuk, want een simkaart is een absolute vereiste voor prettig reizen in Egypte. Met een internetverbinding zou ik immers via mijn telefoon een Uber kunnen bestellen – of een Kareem, de Egyptische versie van de alom bekende online taxidienst – zonder daarvoor het drievoudige te hoeven aftikken bij een taxichauffeur op straat.

'... hun hoofddoeken kleurig, hun spijkerbroeken strak.'
‘… hun hoofddoeken kleurig, hun spijkerbroeken strak.’

Tegen het einde van de middag bracht een taxi me naar het dichtstbijzijnde metrostation (mijn tweeëntwintigjarige ik vond zichzelf destijds een echte vrouw van het volk). Ik had me uitgedost in wijde lappen en onderin mijn tas lag een sjaal opgevouwen voor een eventueel moskeebezoek. Bij het instappen van de wagon werd ik onaangenaam verrast door een hand die zich gretig om mijn achterwerk klemde, een actie die ik ironisch vond aangezien ik mij in een vrouwencoupé bevond. Ik ging op een bankje tegen het raam zitten en keek toe hoe de andere passagiers de wagon binnenstapten, hun hoofddoeken kleurig, hun spijkerbroeken strak. Een vrouw met donkerbruine dreadlocks nam plaats op het bankje naast me. Ze staarde me even aan, boog toen grijnzend voorover en gaf me een hand.

‘Hello?’ vroeg ze.
‘Izzayyik?’ vroeg ik terug. ‘Hoe gaat het?’
‘Alhamdoelillah, godzijdank. Waar kom je vandaan?’ vroeg ze verder.
‘Hol-…’ begon ik.
Ze onderbrak me meteen: ‘O mijn God, ik ben dòl op Holland! Country of flowers!’ 
‘Niet helemaal waar we gewoonlijk om bekend staan.’
‘Hoe lang ben je al in Caïro? Ken je de stad al een beetje?’ wilde ze weten.
‘Nog niet zo goed als ik zou willen.’
In rap Arabisch, afgewisseld met Engels, begon ze te vertellen over haar stad.

Caïro is een dichtbevolkte woestijnstad aan de Nijl. Officieel heeft ze vijftien miljoen inwoners, maar als je de ongedocumenteerden meerekent kom je eerder uit op vijfentwintig. De stad is onderverdeeld in wijken volgens de ongeschreven regel dat iedere dure wijk gevolgd wordt door een arbeiderswijk, om diensten aan de rijken te leveren. Middenklassebuurten zoals Agoeza (de Oude Vrouw), Doqqi (de Haven) en Moehandisin (de Ingenieurs) huizen de gewone Egyptenaar en staan vol met scholen, dierenwinkels en koesjaritentjes. In dat laatste kan een gerecht gegeten worden van rijst, pasta, kikkererwten en tomatensaus dat al veganistisch was voordat het cool werd.

‘Ken je Woest il-Balad?’ vroeg ze ademloos na een monoloog van een kwartier. 
‘Volgens mij…’ begon ik, maar ze was alweer van wal gestoken.

In het stadscentrum dat niet echt meer in het centrum lag werd in 2011 de inmiddels wijlen president Moebarak van zijn troon gestoten na dagenlange bezetting van het Tahrirplein. Het stadscentrum zelf is gevuld met kledingwinkels, tweedehands boekhandels en bioscopen.

De metro gleed suizend een tunnel in. De wagon werd verduisterd, maar mijn nieuwe vriendin bleef onverstoord doorrazen over het groene eiland in de Nijl, Zamalek, waar de ambassades en universiteiten gevestigd zijn.

Terwijl ik zo aandachtig mogelijk luisterde, bemerkte ik dat mijn nieuwe vriendin een fascinerend soort pidgin-Arabisch sprak, een dialect dat ik vaker zou horen in de betere koffietenten op Zamalek. Ieder tweede woord was Engels, zoals geïllustreerd door de zin die ze liet vallen zodra ze begon over haar strubbelingen met de huisbaas van haar families nieuwe appartement in Garden City: ‘So he was like, ya3ni, this man, huwwa alli inni have to pay the monthly igar, bass ana, like, told him, 2asdi: “misj 3ayza adfa3 right now, hadfa3 boekra, insjallah”.‘* 
(‘Dus hij zei zo van, zeg maar, deze man, hij zegt me dat ik de maandelijkse huur moet betalen, zeg maar, maar ik, zeg maar, zei hem, ik bedoel: “Ik wil niet betalen nu, ik betaal morgen wel, als God het wil”.’)

De metro stopte met gierende remmen. Vlug wisselde ik telefoonnummers uit met mijn nieuwe vriendin en stapte vol verwachting uit de wagon.

Even later stond ik verbijsterd in de schaduw van de ringweg, een vuilbruin gevaarte dat metershoog in de lucht hing. Voor me lag Chan al-Chalili, een afgeladen drukke volksmarkt in Islamitisch Caïro. Mensen liepen luidkeels pratend langs de volgestapelde kraampjes en kleedjes, elk vergezeld van een schetterende radio die Egyptische popmuziek dan wel een blikkerige opname van de koopman in kwestie die zijn koopwaar aanprees afdraaide. Ondertussen persten tuktuks en gebutste auto’s zich toeterend en in willekeurige richting door de menigte. De mensen, voertuigen en ezels leken haast mee te deinen op het ritme van het lawaai. Ik zat me juist af te vragen hoe ik me hier in vredesnaam in moest mengen, toen een groep dames in nikab langswaggelde en een pad vrijmaakte. Ik besloot mijn kans te grijpen en sprong achter hen aan, de mensenmassa in.

Urenlang liep ik er rond. Ik paste voor de lol een nikab, tot hilariteit van de medewerkers, en kocht een donkerblauwe rugzak, die ondanks de afzetfactor nog steeds driemaal zo goedkoop was als in Nederland. Het viel me überhaupt op dat exclusieve merkproducten voor een prikje van de hand werden gedaan. Ik had ooit ergens gelezen dat zulke producten niet per se nep hoefden te zijn. Soms waren het afgekeurde originelen met productiefouten. In andere gevallen waren het gewoon prima producten die van de vrachtwagen af waren gevallen.

'... de Azharmoskee, tot op heden Egyptes belangrijkste soennitische centrum.'
‘… de Azharmoskee, tot op heden Egyptes belangrijkste soennitische centrum.’

Het was al bijna donker toen ik naast de ruïne van een ingestort pand over mijn telefoon gebogen stond. De uitputtende, droge hitte van overdag begon iets af te zwakken en de ondergaande zon kleurde de hemel oranje. Ik was op zoek naar de Azharmoskee, tot op heden Egyptes belangrijkste soennitische centrum. Het instituut leidt mannen èn vrouwen vanuit de hele wereld op tot islamgeleerden. Oordelen en veroordelingen van de Azhar hebben veel invloed in de Egyptische samenleving, die voor negentig procent uit soennitische moslims bestaat. De sjeichs kunnen zelfs voor persoonlijke kwesties geconsulteerd worden, bijvoorbeeld of een bloedtransfusie, orgaandonatie of borstvergroting halal (toegestaan volgens Het Geloof) of haram (verboden volgens Het Geloof) is.

Mijn telefoon leidde me door de wirwar van steegjes met stoffige antiekwinkeltjes, geurige kruidennerinkjes en glinsterende lampenzaakjes. Eindelijk op het plein aangekomen leunde ik tegen een dadelpalm voor de moskee, wier indrukwekkende minaretten in de schemerende avondlucht staken. Algauw galmde de eerste ‘allahoe akbar, allahoe AK-BAR!’ door de omgeving. Een paar seconden later volgden de andere moskeeën in de buurt, die allen beaamden dat God inderdaad de grootste was. Ooit had ik gehoord dat Caïro niet alleen de Stad Zonder Regels werd genoemd, maar ook de Stad der Duizend Moskeeën. Ik begreep nu waarom.

Minder goed begreep ik hoe ik de volgende ochtend mijn taxirit zou moeten overleven. ‘Ezels!’ gilde de chauffeur tegen het groepje kinderen in de gedeukte geel met zwarte tuktuk die ons zojuist had afgesneden. We stonden al een halfuur vast in de file, die in Caïro vrijwel de hele dag duurt, op de Zes Oktoberbrug, een naam die trouwens verwijst naar de Jom-Kippoeroorlog met Israël, die op 6 oktober 1973 begon. Beneden stroomde de Nijl. De brug verbond de westelijke met de oostelijke oever van de rivier, en in het midden lag het eiland Zamalek. Ik was op weg naar een onbekendere bezienswaardigheid van Caïro, die ik op een obscure blog had gevonden. 

Ik leunde juist ontspannen achterover, genietend van de pakkende Egyptische liefdesliedjes die uit de autoradio klonken, toen ik opschrok van luid getoeter. Een man met een enorme, gouden samowar op zijn rug kwam aanhollen over de stoep. Hij haalde een glaasje tevoorschijn, boog voorover en vulde het met een lang, dun straaltje thee uit het tuitje dat boven zijn rug uitstak. Vervolgens duwde hij het in de zongebruinde hand van mijn chauffeur, die half uit het chauffeursraam hing. ‘Habibi, mijn lieverd,’ bedankte die, en hij drukte de verkoper een voddig vijfje in de hand.

Al nippend van het glaasje reikte hij een zweterig handje pinda’s naar achteren, gevolgd door een sigaret van het Egyptische merk Kiloebatra (Cleopatra). Voor de ervaring stak ik er een op en nam een trekje. De loodzware sigaret, die smaakte alsof hij voor de helft gevuld was met zaagsel, bedekte mijn hersenpan met een niet onaangename waas. De chauffeur, een tiener met een zeer aanwezig houten kruis om zijn nek, staarde mij grijnzend aan door de achteruitkijkspiegel. 

‘Misihiyya?’ vroeg hij na een tijdje. ‘Christenvrouw?’

Ik knikte en schoof het zilveren kruisje – een nuttig presentje van mijn moeder om onder dergelijke vragen uit te komen – demonstratief in zicht. De chauffeur begon te lachen, klakte goedkeurend met zijn tong en wees naar zijn kruis (om zijn nek!). Al snel waren we verwikkeld in een diepe discussie over geloof, of Egypte de moeder van de wereld was èn wat mijn vader ervan zou vinden als ik met hem, de chauffeur, het bed zou delen. 

Bij aankomst in Zabbalin (Vuilnismensen) – een Koptische, oftewel Egyptisch-christelijke, wijk aan de oostkant van Caïro – sprong ik kokhalzend uit de wagen. De wijk lag op een heuvel, met helemaal bovenin de Abba Karasgrotkerk in de vorm van een amfitheater, uitgehakt in het zandkleurige gesteente. Jong en oud werkte er in de afvalverwerking, te zien aan de langsrijdende vrachtwagens en zielige ezeltjes met verticaal metershoog uitpuilende vrachten die zich door de wirwar van wegen wrongen. De straten stonden volgestouwd met enorme balen afval die zorgvuldig door de bewoners werden gesorteerd.

De chauffeur keek ongelukkig uit zijn ogen terwijl hij zijn auto over de kronkelende weggetjes stuurde. De paden leken er de eigenaardige eigenschap te bezitten tegelijkertijd uit modderig zand en gekuild gesteente te bestaan. Het wegdek was zo slecht dat hij hierna gelijk kon doorrijden naar de automonteur. Toen hij wederom een jammerende uitroep slaakte toen de auto een halve meter wegzakte in een gat, besloot ik dat het genoeg was geweest. ‘Anzil hina, ya basja,’ riep ik naar voren, refererend aan de Ottomanen, die eeuwenlang hadden huisgehouden in deze contreien. ‘Ik ga er hier wel uit, pasja.’

Bij het uitstappen moest ik mij onmiddellijk plat tegen de muur drukken om plaats te maken voor een langsrazende tuktuk en drie gierende tienermeisjes met smartphones in de hand. Zodra ze voorbij waren gelopen, spoelde ik een opkomende blafhoest weg met een paar scheuten water. De uitlaatgassen die door het raam naar binnen waren gevlogen deden mijn longen aanvoelen alsof ik het pakje Kiloebatrapeuken in één keer naar binnen had gewerkt. 

Ik krabbelde overeind, klopte de pindaschillen van mijn mouw en hield een tuktuk aan om me naar de grotkerk te brengen.

 

*Het Arabisch kent letters waar geen equivalent voor is in het Latijnse schrift. Omdat tot voor kort op computers geen Arabisch kon worden getikt, werd (maar wordt steeds minder) door de Arabische jeugd een soort sms-Arabisch (Arabeezy) gebruikt. Klanken die niet voorkomen in het Latijnse alfabet worden weergegeven met het cijfer dat qua vorm op de desbetreffende Arabische letter lijkt. 
2: ء of hamza, het haast geluidloze zuchtje/klikje tussen ‘na’ en ‘apen’ in het woord na-apen
3: ع of ayn, de klank die je het beste kunt nabootsen door ‘ahhh’ een lange tijd aan te houden en met een vlakke hand tegen je keel te slaan of je keel dicht te knijpen.
4: ه of ha, de klank van de Nederlandse ‘h’, die als aparte letter wordt uitgesproken (na4r, oftewel rivier, wordt dus uitgesproken als ‘nahher’. 
5: خ of cha, de klank van de Nederlandse ‘g’ (de ‘g’ wordt in Arabeezy namelijk uitgesproken als de Engelse ‘g’).
7: ح of Ha, de klank van de ‘h’ als deze fluisterend wordt uitgesproken. 
8: ق of quf, de klank van de ‘k’ als deze diep in de keel wordt uitgesproken. 
9: غ of ghayn, de klank van de ‘r’ in het Franse woord ‘roi’.

 

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om mijn reisverhaal te lezen. Het is gebaseerd op de e-mails die ik tijdens mijn eerste reis in Caïro – juli 2018 – heb gestuurd. Als je het leuk vindt en me wilt steunen, zou ik het enorm op prijs stellen als je me op een koffie wilt trakteren!